HOE GAAN WE OM MET DEMENTERENDE GEMEENTELEDEN?

’Niet goed, haar terug”, staat er op de kapperszaak waar ik langs rijd. Leuk, zo’n grapje. Maar ook verknipt haar groeit wel weer aan en dan is het leed geleden. Helaas is dat met dementie anders. Wat daar verloren is gegaan aan herinneringen, vaardigheden, kennis en taalbeheersing komt nooit meer terug. We hebben allemaal wel eens van de ziekte van Alzheimer gehoord, maar er zijn meer hersenziekten die dementie veroorzaken. En ook een beroerte kan deze verschijnselen tot gevolg hebben. Sommigen van u zullen uit ervaring (soms van heel dichtbij) weten hoeveel leed dementie met zich mee brengt. Voor de dementerende, voor de echtgenoot of echtgenote, de kinderen, de familie- en vriendenkring. Anderen zijn er misschien nog nooit mee in aanraking gekomen en dan is het moeilijk om je houding te bepalen als je er als ambtsdrager mee geconfronteerd wordt.

DE OMGANG MET DE DEMENTERENDE

Als u bij een dementerende op bezoek gaat hoeft u echt niet een ‘duttend oudje’ te verwachten. Nog afgezien van het feit dat dementerenden niet altijd oud zijn — ze blijven gelukkig onderling heel verschillende mensen. Het kan wel zijn dat u eerst helemaal niet in de gaten hebt dat u met een dementerende van doen hebt. Zo kunnen mensen vol verhalen zitten, al vraag je je wel eens af waar de samenhang gebleven is. In het begin van de ziekte kan men nog een heleboel verbloemen en als men getrouwd is, kan de wederhelft het gesprek in goede banen leiden.

Waar je als man/vrouw, zoon of dochter juist zoveel verdriet kunt hebben om dat stukje herinnering dat weer verloren is gegaan, heeft de ambtsdrager een heel ander uitgangspunt: Het beste is om uit te gaan van wat iemand nog wél weet of kan en aan te sluiten bij datgene waar de dementerende op dát moment met zijn of haar gedachten is. Gelukkig is met menig dementerende nog een (eenvoudig) gesprek te voeren, al moet je vooral bij hen die een beroerte gehad hebben wel het geduld opbrengen om te wachten op het antwoord. Het komt ook voor dat de dementerende een taal spreekt waar geen touw aan vast te knopen is. Geef het dan niet te gauw op maar probeer vanuit de context te luisteren naar de intentie van de woorden, naar datgene wat als het ware in de diepte eráchter ligt. Probeert u die gevoelens te verwoorden, dan kan er soms iets ontstaan van een zich wederzijds begrepen voelen.

Het is belangrijk om vanuit uw hart te spreken, met korte zinnen, en geen lang betoog te houden. Daar waar het contact moeilijker wordt kan een aansprekend bijbelgedeelte of Zondag 1 HC, een gedicht of lievelingslied wonderen doen. Of simpelweg een hand vasthouden en rustig zitten. Denk dan niet: ik kan niets doen (al voel je je nog zo machteloos) want door die aanraking geeft u de dementerende een gevoel mee van nabijheid, geborgenheid, geruststelling en veiligheid. Misschien is het een idee om een cd-speler of cassetterecorder mee te nemen en al naar gelang de (vroegere) smaak van de dementerende samen een psalm of bekend lied te beluisteren.

Verwacht niet té veel van een contact. Probeer elk moment te waarderen, wees geduldig en inventief. Vermijd vragen als: “Weet u nog…” of: “Herinnert u zich..”, dat brengt de dementerende in de war en confronteert hem of haar alleen maar met z’n onvermogen.

Het is voor de dementerende belangrijk dat u regelmaat in de bezoeken aanbrengt. Dat geeft een vertrouwd gevoel. Wellicht kunt u samen met zusters uit de gemeente een bezoekgroepje vormen, zodat er niet te lange tijd tussen de bezoeken zit. Uw bezoek kan ook een verlichting betekenen voor de partner van de dementerende, die op deze manier even een boodschap kan doen of zelf even de neus buiten de deur kan steken.

De omgang met de echtgenoot of echtgenote.

Het verzorgen van een dementerende (al is het met nog zoveel liefde) is een zware opgave. Van binnen schrijnt het verdriet om het stukje bij beetje afscheid nemen van de persoon die de dementerende geweest is en in het dagelijks leven wordt er zowel lichamelijk als geestelijk heel veel van je verlangd:

— lichamelijk omdat de dementerende geholpen moet worden met alles, van aankleden tot naar de WC gaan, hij of zij constant in de gaten gehouden moet worden, terwijl vaak ook nog het dag- nachtritme omgewisseld wordt, zodat je een ongestoorde nachtrust kunt vergeten;

— geestelijk omdat je uitgeput raakt doordat je bv. steeds dezelfde vraag moet beantwoorden; omdat de dementerende niet begrijpt dat hij bepaalde dingen niet meer kan/mag doen; er geen ziekte-inzicht is waardoor de verzorger steeds de schuld krijgt van dingen die verkeerd gaan; omdat er geen tijd is om aan jezelf toe te komen.

Wat kan er een verdriet schuilen bij de partner van een dementerende, onder de oppervlakte van: “Ik red me wel”. Soms hoor je de verzuchting slaken: “Ik had hem liever naar het kerkhof gebracht”. Wat is het moeilijk om de aftakeling en het lijden van degene die je lief hebt, aan te zien. In een gesprek is het beter om deze dingen ook te benoemen dan ze ongenoemd te laten of uw gesprekspartner slechts te wijzen op de mooie dingen die er nog zijn. Natuurlijk is het belangrijk om samen te bidden om de kracht van onze hemelse Vader, maar luister eerst eens. Juist het je eens kunnen uitspreken is voor de partner van een dementerende heel belangrijk. Toen ik aan de echtgenote van een van onze bewoners vroeg wat ze graag wilde dat ik opschreef voor u, zei ze: “Dat ze niet alleen in het begin op bezoek komen”. Voor de man/vrouw en kinderen van een dementerende neemt het verdriet namelijk niet af, het is een doorgaand proces.

Doordat de dementerende met z’n eigen onvermogen geconfronteerd wordt, zich niet begrepen voelt en daardoor de frustraties zich opstapelen, kan het voorkomen dat zelfs anders altijd kalme en vreedzame mensen agressief worden. Wees alert op deze mogelijkheid, de partner schaamt zich vaak teveel om hiermee naar buiten te komen. Overigens komt het ook voor dat de agressie van de kant van de verzorger komt, die de situatie boven het hoofd gegroeid is. Voorkom te allen tijde dat er in de gemeente met onbegrip gereageerd wordt. (Zo erg is het toch nog niet?) Of — nog erger — met veroordeling (begrijp jij nou dat ze haar man naar een verpleeghuis doet?). Nodig bijvoorbeeld eens ie-mand van de Alzheimerstichting of een verpleeghuis in de buurt uit om een lezing te houden.

DE OPNAME IN EEN VERPLEEGHUIS

De opname van de dementerende in een verpleeghuis is opnieuw een zware tijd. Ook hier is extra ondersteuning nodig. Wat is er veel te regelen, ook financieel. Soms hoor je van instanties zoals de AWBZ eerst maanden niets en dan krijg je een rekening van meer dan € 1000. Een diaken die hier alert op is, kan veel betekenen. Wellicht is er ook behoefte aan advies bij de keuze van het juiste verpleeghuis. Nog recent heeft elke kerkenraad een boekje met adressen van verpleeg- en verzorgingshuizen uit de gereformeerde gezindte ontvangen. Deze adressen zijn overigens ook te achterhalen via www.mijnzorg.nl.

Bij de pas opgenomen dementerende komen heel veel emoties los, zoals verdriet, verwarring, angst en onzekerheid, wat kan leiden tot depressie en zelfdodingsgedachten. Er is bij velen een verlangen om weg te komen (soms wordt letterlijk gezegd “uit deze gevangenis”). Men heeft heimwee naar het eigen huis en de oude vertrouwde situatie. Voor degene die op bezoek komt is het heel moeilijk om de juiste houding en woorden te vinden. Vaak ga je met een machteloos gevoel naar huis. Het slechtste wat je kunt doen, is echter om dan maar niet meer op bezoek te gaan.

Maar ook degene die achterblijft heeft extra aandacht nodig. Vaak wordt die geconfronteerd met onbegrip van familie en bekenden, een verschijnsel dat veel pijn veroorzaakt. Want niemand geeft de zorg graag uit handen, ook al is het nog zo noodzakelijk. De opname van je man of vrouw zet ook het leven van alledag op z’n kop. Vele ouderen gaan elke dag op bezoek, iets dat emotioneel en fysiek erg belastend kan zijn. Vergeet de achterblijver dus niet, ook niet op den duur.

Ik wens u sterkte, creativiteit en wijsheid toe in de omgang met onze dementerende gemeenteleden. Maar bovenal veel liefde, want die liefde wordt altijd ervaren, hoe onbereikbaar broeders en zusters voor ons gevoel ook mogen zijn.

Mevr. C. Romkes, redactielid van AC, is geestelijk verzorger van Verpleeghuis Tabitha Amsterdam. Reacties zijn welkom op l.romkes@tabitha-amsterdam.nl

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen