Onze houding ten opzichte van de moderne media

„Het oog wordt niet verzadigd van zien en het oor wordt niet verzadigd van horen". Aan deze woorden uit het boek Prediker moeten we onwillekeurig denken wanneer we letten op de plaats die de moderne media in onze wereld vervullen. Door de komst van radio. film. t.v. en reeds eerder door de opkomst en grote toename van dagbladen en tijdschriften wordt de westerse mens in deze eeuw overspoeld door een stroom van informatie. En dat is dan informatie van allerlei soort. Er is niet alleen veel berichtgeving over wat er waar dan ook plaatsvindt, maar evenzeer informatie die bedoeld is als propaganda of als amusement.

Wat ’s morgens in het Midden-Oosten of ergens in Afrika gebeurt, is 's avonds met foto en al in de dagbladen te zien en komt dezelfde dag via radio en t.v. kompleet met kommentaar talloze huiskamers binnen. Door gebruik te maken van kommunikatiesatellieten zijn zelfs direkte uitzendingen vanuit alle delen van de wereld mogelijk geworden.

Ingrijpende veranderingen

De technische en wetenschappelijke wereld heeft de laatste eeuw veel veranderd. Eeuwenlang was de mens aangewezen op het gesproken woord en hoogstens voor belangrijke berichten op het geschreven woord. Het schrift werd gebruikt voor belangrijke brieven van vorsten en koningen en voor wetboeken. Nog in de vorige eeuw was ook een groot deel van de bevolking van ons land analfabeet en voor berichtgeving dus aangewezen op wat er verteld werd. Dat is allemaal veranderd, niet zozeer omdat het analfabetisme nagenoeg verdwenen is, maar veel meer omdat de moderne kommunikatiemiddelen het leven zijn gaan beheersen. Daarom is het ook goed dat we ons regelmatig bezinnen op de vraag wat onze houding moet zijn tegenover deze media. Zijn het alleen maar stukjes techniek die ons leven vergemakkelijken door gebruik te maken van de in de schepping gegeven mogelijkheden? Wie dat denkt is erg kortzichtig: voor een aantal gebieden waar deze media toegepast worden, kunnen we het inderdaad zo zien. Te denken valt dan bijvoorbeeld aan de scheepvaart en luchtvaart, aan weersvoorspelling en alles wat daarmee samenhangt, aan toepassing in onderwijs en wetenschap, etc. Maar er is meer aan de hand.

Het medium staat tussen berichtgever en ontvanger

Ieder mens wordt beïnvloed door de omgeving waarin hij verkeert. En de hele ontwikkeling van onze maatschappij naar een steeds verdergaande ontkerstening zoals we die ook nu kunnen zien, staat dan ook niet los van de invloed die de moderne media hebben. Niet dat die media op zichzelf een dergelijke invloed hebben. Het zijn slechts „media" en dat betekent „middelen", middelen waarmee iets doorgegeven wordt. Een medium staat ergens tussenin, tussen een berichtgever en een berichtontvanger. Belangrijker dan het medium, het middel, is natuurlijk de boodschap die doorgegeven wordt. Toch is het middel niet onbelangrijk. Reeds in de Bijbel lezen we dat de Joden gebruik maken van de welsprekendheid om zo te proberen anderen te overtuigen. Denk bijvoorbeeld maar aan de Tertullus die de Joden meenamen naar Cesarea om Felix te overtuigen van de schuld van Paulus.

Beïnvloeding door de media

De moderne media zijn nog veel meer dan de welsprekendheid en wellicht vaker dan wij denken een machtig middel om mensen te beïnvloeden. Soms worden ze daar bewust voor gebruikt. En dat is niet alleen het geval in Amerika bij de presidentsverkiezingen als kosten nog moeite gespaard worden, om via pers en t.v. de mening van miljoenen gunstig te stemmen. Een enkele verkeerde opmerking in een debat kan bij velen de stemming doen omslaan. Ook in ons land zijn voorbeelden aan te wijzen. Het omslaan van de publieke opinie ten opzichte van een land als Zuid-Afrika, de toenemende kritiek op de westerse samenleving en een groeiend begrip voor het optreden van socialistische en

kommunistische overheden is een aanwijsbaar gevolg van veranderde berichtgeving door de moderne media.

Wie jarenlang uit Zuid-Afrika alleen maar berichten hoort en op de t.v. beelden ziet van kleurlingen en zwarten die door blanke politie mishandeld worden, moet wel een aversie krijgen tegen een overheid die dat sanktioneert: zeker als dat de enige berichtgeving is die ons uit zo'n land bereikt.

Massamedia

Daarbij is het van belang te bedenken dat de moderne media naar hun aard massamedia zijn. Het gaat niet om een persoonlijk kontakt. maar het gaat er om tienduizenden of honderdduizenden tegelijk te bereiken. Daarmee is ook de mogelijkheid aanwezig om tienduizenden of honderdduizenden gelijktijdig te beïnvloeden. Dat is de bedoeling van pers en omroepverenigingen. Dat behoeft niet bewust negatief bedoeld te zijn. We moeten ons echter wel realiseren dat programma's op radio en t.v., en een redaktiebeleid van kranten en tijdschriften, gevuld worden vanuit een levensbeschouwelijke achtergrond. Daar zijn de verschillende verenigingen en tijdschriften ook juist voor in het leven geroepen, en met elkaar tonen ze de grote geschakeerdheid van de nederlandse samenleving. Met elkaar geven ze echter ook door, wat door de geest van deze eeuw bepaald is. Daarbij hebben de moderne media altijd de neiging een voortrekkersrol te vervullen. Zij volgen niet slechts wat er in de wereld gebeurt, maar willen daarjuist richting aan geven. Dat is met name in ons land sterk het geval, wellicht doordat het merendeel van de programmamakers tot de jongere generatie behoort en voor 70% politiek links georiënteerd is.

De geest der eeuw

Waarin uit zich nu die „geest der eeuw", in de moderne media? Wees erop bedacht dat dat niet alleen het geval is in programma's waar het er duimendik bovenop ligt, zoals bijvoorbeeld in uitzendingen van het humanistisch verbond. Nee, het doortrekt het geheel van berichtgeving en amusement. Om enkele dingen te noemen:

- Het vertrouwd maken met liefdeloosheid en geweld.

In berichtgeving wordt veel aandacht besteed aan oorlog, onlusten, rellen waar ook ter wereld. Dat zijn geen gebeurtenissen meer die ver weg plaatsvinden, maar door direkte t.v.uitzendingen zit de kijker er als het ware midden in. Hij wordt er althans emotioneel zo bijgetrokken, dat van hem een stellingname wordt gevraagd. Wie voor het eerst een dergelijk programma ziet. ervaart dat zo. Wie het dagelijks ziet. raakt eraan gewend. Het stompt af. De wereld is nu eenmaal zo Het ..doemdenken" onder een deel van onze generatie is niet in de laatste plaats veroorzaakt door een voortdurende konfrontatie met de ellende in de wereld zonder dat daar iets tegenover stond.

- Het propageren en/of kritiekloos demonstreren van wetteloosheid en ongebondenheid.

Daarbij moeten we niet alleen denken aan de zedeloosheid die in veel amusement openlijk getoond wordt. Ook in berichtgeving en kommentaar klinkt dit door. Alles wat alternatief is, wat zich afkeert van bestaande normen en gebruiken, kan bij voorbaat rekenen op ruime aandacht van de media.

Vrijwel iedere demonstratie voor vrije abortus, voor erkenning van homoseksualiteit als akseptabele leefwijze, iedere bedrijfsbezetting, kan rekenen op publikatie of uitzending, hoe gering het aantal deelnemers ook is. Terwijl aan bijeenkomsten ter bescherming van het leven nauwelijks aandacht besteed wordt.

In kommunistische landen worden berichten in de media, wanneer dat wenselijk geacht wordt, door de regering verdraaid of aangepast. In ons land is de berichtgeving vrij, maar dat wil niet zeggen dat door de media een objektief beeld gegeven wordt. De aandacht wordt duidelijk eenzijdig gericht op wat programmamakers vanuit hun maatschappij-opvatting van belang achten.

- Het oproepen van een schijnwereld van geluk in reklame en amusement.

Tegenover de hardheid waarmee geweld en misstanden in een kontinue stroom onder de aandacht gebracht worden, staat de wereld die opgeroepen wordt door reklame en amusement. Gespekuleerd wordt daarbij op menselijke begeerten en het verlangen om deze harde wereld eens even te kunnen ontvluchten, en de aandacht te richten op een andere wereld. Ook historische verhalen moeten in die trant bijgesteld worden om voor een breed publiek aantrekkelijk gemaakt te worden, zoals bijvoorbeeld de dit jaar op de t.v. uitgezonden film over het leven van Willem van Oranje. Vele

andere voorbeelden zouden te noemen zijn.

- De vanzelfsprekendheid van de afwezigheid van God in deze wereld.

Dit is eigenlijk het meest centrale van de geest van deze eeuw. Wetteloosheid vindt zijn oorsprong in het verlaten en negeren van de levende God. Door over deze wereld en het leven van de mens in deze wereld te spreken en te schrijven, alsof God er niet bij is. wordt een God-loos leven gepropageerd. Het doet denken aan de psalmen 14 en 53: ..De dwaas zegt in zijn hart.....”.

Onze houding

Het zal uit het bovenstaande duidelijk zijn dat onze houding ten opzichte van de moderne media nooit louter konsumptief mag zijn. Een kritische houding, een waakzame houding is op zijn plaats. Gelukkig is er in ons land een zodanige vrijheid, dat uitgave van kranten en tijdschriften die zich wel willen baseren op het Woord van God mogelijk is en dat hen alle ruimte geboden wordt.

Bij radio en t.v. ligt dat moeilijker. Deelname daaraan is in het kader van de omroepwetgeving alleen mogelijk als aan een aantal voorwaarden voldaan is. ook wat de inhoud van de programma's betreft en de grootte van de organisatie. In een lezenswaardig artikel dat ook opgenomen is in het boek „Neem de wacht des Heeren waar", heeft ds. Vcrgunst destijds uiteengezet waarom onze gemeenten zich, ondanks respekt voor anderen die er wel aan meedoen, van deelname aan het huidige omroepbestel hebben gedistancieerd.

De zorg die in dat artikel omtrent het behouden van een werkelijk gereformeerde levensstijl in onze gezinnen, gevoed uit een leven bij het Woord van God en de belijdenis van de reformatie, dient ook nu nog ons aller zorg te zijn. Dat vraagt ook de moed tegen de stroom van de tijd op te roeien en ook in ons dagelijks leven te laten merken dat ons leven anders gericht is. Dan verzanden we niet in allerlei vragen in de trant van: , , mag dit wel, en mag dkt niet", maar dan zoeken we, om met Calvijn te spreken, alles wat onze loop door deze wereld kan bevorderen, en vermijden we alles wat daartegen strijdt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen