IJsland, het schoonste land ter wereld

IJsland is het schoonste land ter wereld. President Finnbogadottir weet het en wil het ook nog wel een keer duidelijk maken aan de hand van een voorbeeld. „Weet u wat er gebeurde op de 17e juni, toen we de viering hadden van de 50-jarige onafhankelijkheid van ons land?

Er waren tussen de 60- en 70.000 mensen in Thingvellir (een plaatsje niet ver van Reykjavik). We zaten allemaal op de heuvels, een hele middag. Toen iedereen vertrokken was, keek ik naar de plek waar we gezeten hadden en er lag nog niet één stukje papier op de grond." De president is stil en kijkt me glunderend aan.

Natuur en milieu zijn eerste prioriteit in IJsland. In de politiek, op scholen, in de dagelijkse realiteit. Men doet dat bewust, omdat de IJslandse economie voor honderd procent afhankelijk is van natuurlijke omstandigheden. Maar de moderne tijd, waarin het milieu steeds meer onder druk komt te staan van economische belangen, is ook in IJsland aangebroken.

Warm water
Neem de geothermische industrie. Water dat vlak onder de grond al gloeiend heet is, perst zich door de dunne bodem met geweld naar buiten. De temperatuur in de aardkorst neemt er -recht naar beneden gerekend- iedere kilometer toe met zo'n honderd graden (normaal is dat 15 graden).

IJslanders maken gretig gebruik van deze "gratis" watervoorziening en verwarmen vrijwel alle gebouwen ermee. Buitenlandse bedrijven worden gelokt om "mee te profiteren" van dit aanbod van de natuur. Gevolg is wel dat het landschap op steeds meer plaatsen ontsierd wordt door oerlelijke metalen bouwsels en buizen.

Maar wat pas echt een interessante exportbusiness kan gaan worden, is de opwekking van elektriciteit door waterkracht. Dat zegt ook de president: „We weten hier erg veel van water, de hydrotechnologie. De Universiteit van Reykjavik is een van de weinige universiteiten op de wereld waar geothermiek wordt gedoceerd. Waterkracht speelt een belangrijke rol in onze economie.

En er komt een dag dat hydrokracht geëxporteerd zal worden van IJsland. We zijn al druk in gesprek met het buitenland, ook met Nederland." Tachtig procent van de IJslandse export drijft nu nog op vis. Op dit gebied is IJsland toonaangevend in de wereld.

Aanpassen aan natuur
In IJsland zijn mensen ondergeschikt aan de natuur. Iedereen is verplicht z'n huis te bouwen met gewapend beton en niemand in IJsland koopt een auto zonder vierwielaandrijving. Het zijn pure noodzaken. Het eiland borrelt, rommelt en beweegt aan alle kanten.

De bevolking weet het en accepteert het. Noodgedwongen. In IJsland moet je je aanpassen aan de natuur en niet andersom. Dat er dan soms toeristen zijn die die (natuur)wet aan de laars lappen en het zelfs, heel stoer, nog hebben over "het bedwingen van de natuur", is nog geen reden om extra veiligheidsmaatregelen te nemen.

Een Italiaanse toerist verdween onlangs in de machtige waterval Gulfoss. Voor de Italiaan betekende de waterval z'n dood omdat hij uitgleed over de rotsen en in de watermassa verdween. Er stonden geen hekken om hem op afstand te houden, evenmin als bij andere bezienswaardigheden in IJsland. Mensen moeten maar uitkijken waar ze lopen.

Nooit oorlog
Oorlogvoeren is in IJsland een onbekend begrip. Zelfs ongeregeldheden kent men nauwelijks. In 1968 is er één keer gedemonstreerd tegen de Amerikaanse invloed in Vietnam. De enige rel in de hele geschiedenis... Moorden worden in IJsland nauwelijks gepleegd. Als het eens zo ver komt, worden ze vrijwel zonder uitzondering opgelost.

Bovenal heerst in IJsland sociale rust. Nederlander Herman Huybens is dol op IJsland. Twintig jaar geleden kwam hij hier wonen en hij heeft er geen grammetje spijt van. Hij heeft al die tijd gewoond in Akureyri, de "hoofdstad van het noorden", met 15.000 inwoners een van de grootste steden in IJsland. Herman is getrouwd en heeft twee zoons gekregen.

Herman: „De rust in het algemeen, in alle aspecten van het leven, is heel aantrekkelijk. De tijd is hier stil blijven staan in veel opzichten. Omdat weinig mensen een relatief groot gebied bewonen is er veel niemandsland, waar je dan ineens een gezin of zelfs een eenling tegen het lijf kunt lopen.

Mijn beste vriend bijvoorbeeld heeft zijn hele leven met zijn ouders totaal afgezonderd gewoond. Ze leefden van zeehonden, vis en kippen. Hun huis bouwden ze van drijfhout dat aangespoeld was vanuit Siberië en Noord-Noorwegen. Ze bakten zelf hun brood en in plaats van geld gebruikten ze ruilspullen als betaalmiddel. Het lijkt een ouderwets leven, maar ondertussen is die vriend wel een van de top-ingenieurs van IJsland."

Onafhankelijkheid
De onafhankelijkheid in 1944 mag gerust het hoogtepunt uit de geschiedenis genoemd worden. IJsland hoorde vroeger bij Denemarken. „Onderdrukt door de Denen", leren de IJslandertjes in de geschiedenisles. En het is niet anders.

Vanaf 1397 stond zowel IJsland als Noorwegen onder Deens bestuur. De bevolking heeft het zwaar te verduren gehad, vertaalt Herman uit de boeken. Het Lutheranisme werd staatsgodsdienst in 1536 en vanaf 1602 mocht IJsland alleen handelen met Denemarken.

IJsland was in die tijd straatarm en de toestand werd alleen maar erger toen de Denen vis, vlees en wol -toen al de belangrijkste export-produkten van IJslandtegen veel te lage prijzen inkochten. Een referendum in 1944, waarin 97% van de bevolking koos voor totale onafhankelijkheid, leidde tot de oprichting van de Republiek IJsland.

Taal
In de jaren daarna is in IJsland een generatie opgegroeid die opkomt voor een eigen cultuur, eigen belangen en... een eigen taal. De speciale door de regering ingestelde commissie die zich bezighoudt met het "verijslandsen" van buitenlandse termen, geeft duidelijk aan waar de grenzen liggen van de invloed van het overzeese.

President Finnbogadottir heeft er in juni bij koningin Beatrix nog op aangedrongen dat de mogelijkheid om aan de universiteiten van Amsterdam en Groningen IJslands te studeren blijft bestaan. Goed, de belangstelling is bijna te verwaarlozen (Groningen: 1 student; Amsterdam: 4 studenten), maar toch.

Er verandert wel wat in IJsland. Jongeren zijn daar het meest verantwoordelijk voor. Met name Reykjavik, waar meer dan de helft van de bevolking woont, probeert al een heuse hypermoderne metropool te zijn. Het westerse leven, geïmiteerd door een boeren- en vissersvolk, het lijkt bij voorbaat een karikatuur.

Geen bomen
„Als je in IJsland bent verdwaald in een bos, hoe kun je dan de weg terugvinden? Antwoord: Opstaan." IJsIandse bomen zijn niet groot. Voorzover ze er zijn. Want de Noren hebben honderden jaren geleden flink huisgehouden en zonder dat ze het doorhadden stierf de boom uit op het eiland.

De huidige regering wil het bos weer teruggeven aan de natuur, zet boomprojecten op en organiseert boomplantdagen voor schoolkinderen. IJslanders hebben spijt van wat ze de natuur ooit aandeden. Slechts vijf procent van IJslands grond is in cultuur gebracht.

IJslanders moeten zich mentaal en fysiek aanpassen, omdat de klimatologische omstandigheden soms onmenselijk zijn. Mentaal om de lange en donkere winters door te komen. „Ga lezen", is het devies en mensen doen het. IJslanders zijn ware boekenwurmen.

Elk najaar komen twee- tot driehonderd boeken uit en die traditie heeft ook al een naam: de Boekenvloed. Spelletjes doen als tijdverdrijf: IJsland hoort niet voor niets bij de top van de schaakwereld. Alles wordt in het werk gesteld om depressiviteit te voorkomen. 's Winters maken mensen het thuis gezellig, vieren dertien dagen Kerst en wachten tot de lente. Een verkapte winterslaap.

Vakantie
's Zomers is het licht, op 21 juni zelfs vierentwintig uur, en dan leeft IJsland op. Iedereen werkt keihard, ook jongeren vullen hun schoolvakantie met baantjes. Kinderen spelen 's nachts om twaalf uur nog op straat en ouders vinden dat niet erg.

De gezamenlijke feesten, ter gelegenheid van van alles en nog wat, zijn altijd drukbezocht en zonder uitzondering een traditie. Want IJsland hangt aan het verleden. Trollen, heksen en elven en hun sagen zijn nog heel populair bij de bevolking. Verhalen en tradities, die ontstaan zijn door onverklaarbaar en onvoorspelbaar natuurgeweld.

De mens in IJsland heeft toestemming om aan de rand ervan te wonen, de echte heerser is de natuur. Reykjavik wacht in spanning op de zwaarste aardbeving uit de geschiedenis. Deskundigen verwachten die voor het jaar 2000. De hele stad plus de rest van Zuidwest-IJsland loopt gevaar. De mensen blijven nuchter en rustig bij dit gegeven. Ze moeten wel.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen