Terzijde

Canon Nieuwe Testament

Een lezer vraagt naar het ontstaan van de canon van het Oude en van het Nieuwe Testament.

Over het ontstaan van de canon van het Oude Testament is weinig met zekerheid bekend. Ezra is al begonnen met het bijeenbrengen van boeken die een goddelijk gezag hadden. Dat proces is voortgegaan in de kring der schriftgeleerden en heeft een afsluiting gevonden op een vergadering van schriftgeleerden in het jaar 90 in Jamnia bij Joppe.

De gegevens over deze bijeenkomst zijn schaars. Het schijnt dat de aanleiding is geweest dat er twijfels leefden of enkele boeken wel in de Schrift thuis hoorden. Genoemd worden Esther, Hooglied, Prediker en Spreuken. Misschien vonden sommigen deze boeken wel te weinig geestelijk. In elk geval, in Jamnia werd besloten ze te handhaven. Op deze vergadering werd de canon dus niet vastgesteld. Uit de discussie blijkt dat de canon toen reeds bestond.

Flavius Josephus

De bekende Joodse geschiedschrijver Flavius Josephus was een jongere tijdgenoot van de apostelen. Hij schrijft ergens dat de Joden over 22 boeken beschikken die door profeten volgens de zuivere waarheid door inspiratie en leiding van Gods Geest geschreven zijn. Van deze 22 zegt hij dat al van overlang niemand van zijn volk het heeft aangedurfd deze verzameling te vermeerderen of te verminderen. Deze 22 zijn 'billijk geloofwaardig', in onderscheid van andere die niet op gelijke wijze geloofd kunnen worden.

Daarmee toont Flavius Josephus dat hij dezelfde canon van het Oude Testament kende als wij. De Joden tellen in het OT namelijk 24 boeken doordat zij bijvoorbeeld de twaalf kleine profeten voor één boek rekenen, Samuël, Koningen en Kronieken niet in tweeën gesplitst hebben zoals wij, enzovoort. Sommigen kwamen zelfs tot 22, door Klaagliederen bij het profetenboek Jeremia te rekenen en Ruth bij Richteren. Dus zijn de 22 bijbelboeken die Flavius Josephus telde, gelijk aan de 39 die wij nu kennen.

Het blijft een raadsel waarom de Joden in Egypte bij hun vertaling van de Hebreeuwse Bijbel in het Grieks (de vertaling der Zeventigen ofwel de Septuaginta) een aantal boeken hebben toegevoegd, die wij de apocriefe boeken noemen, zoals over de strijd der Makkabeeën, het boek der Wijsheid, de spreuken van Jezus Sirach, het gebed van Manasse en anderen meer. Zie daarover onze Nederlandse Geloofsbelijdenis, Artikel 6. De Joden in Palestina hebben deze boeken echter nooit erkend als behorend tot de Schrift en Christus en de apostelen hebben er nergens in het Nieuwe Testament ooit iets van aangehaald. In juli en augustus 2008 hebben we in De Wachter Sions uitvoeriger over het ontstaan van de canon van het Oude Testament geschreven ('Van boeken tot Schrift'). We kwamen daar tot de conclusie, dat de canonvorming van het Oude Testament omstreeks het jaar 300 voor Christus is voltooid.

Athanasius

Wat de canon van het Nieuwe Testament betreft het volgende:

De bekende kerkvader Athanasius, bisschop van Alexandrië, had de gewoonte om op de eerste lijdenszondag een brief voor te (laten) lezen in alle kerken van zijn bisdom. Die brieven werden Paasbrieven genoemd. Daarin onderwees hij de mensen aangaande de betekenis van het lijden en sterven van de Zone Gods, en behandelde hij daarnaast meestal nog andere onderwerpen.

In de Paasbrief van het jaar 367 geeft Athanasius een opsomming van alle canonieke boeken van de Bijbel. Voor het Oude Testament houdt hij zich aan de 39 boeken van de Joodse canon. Van de apocriefe boeken zegt hij net als onze geloofsbelijdenis dat er wel enige nuttigheid in gelegen is om ze te lezen, maar dat ze niet tot de canon behoren. Voor het Nieuwe Testament geeft hij de 27 boeken zoals wij die kennen. Daarmee is deze brief van Athanasius het oudste document dat de ons bekende 66 bijbelboeken erkent als uitsluitend canoniek.

Athanasius brengt dit niet als iets nieuws, maar hij deelt het mee als vanouds bekend.

Dit wordt bevestigd door een document uit de tweede eeuw, de zg. Canon Muratori. Muratori was de Italiaanse geleerde die dit stuk in de achttiende eeuw ontdekte. Het is een lijst van boeken van het Nieuwe Testament. Deze lijst is bijna helemaal gelijk aan de lijst van Athanasius. Alleen ontbreken Hebreeën, Jakobus, 1 en 2 Petrus en 3 Johannes, terwijl daarnaast de brief van Barnabas, het geschrift 'De Herder' van een zekere Hermas en de namen van nog enkele onbekende geschriften wel op de lijst staan.

Groeiproces

Men kan hieruit zien, dat ook de canon van het Nieuwe Testament een groeiproces heeft gekend. De Canon Muratori stamt uit Italië. De brieven der apostelen zijn geschreven aan bepaalde gemeenten of personen en zullen allicht niet aanstonds overal bekend zijn geweest. Ook was men beducht voor vervalsingen; daar moest Paulus al voor waarschuwen in 2 Thess. 2 : 2 (zie kanttekening 8).

Er zijn uit de eerste tijd van de christelijke kerk vrij wat godsdienstige geschriften bekend. Sommige zijn hoogstaand en geven de leer der apostelen over het algemeen zuiver weer, ook al is er geen die het geestelijk niveau haalt van de bijbelse brieven en evangeliën. Als voorbeeld daarvan noemen we de brief die Clemens, voorganger in Rome en misschien de Clemens van Filipp. 4:3, in 96 schreef aan de Korinthiërs en de brieven die Ignatius van Antiochië nagelaten heeft.

Andere geschriften zijn metterdaad vervalsingen; onder de dekmantel van de naam van een apostel probeerde een ketterse dwaalgeest dan zijn opvattingen ingang te doen vinden. Zo was er een Evangelie zogenaamd van Petrus, een van Thomas, zelfs een van Judas, Handelingen zogenaamd van Johannes, een Openbaring van Petrus en vele andere meer.

Geen menselijke beslissingen

Hoe is de canon van het Nieuwe Testament ontstaan? In elk geval niet door menselijke beslissingen. Het is niet zo, dat er ergens een synode of concilie geweest is, waar gediscussieerd werd en vervolgens door stemming werd beslist of een bepaald geschrift wel of niet in de Bijbel werd opgenomen. Synoden gingen pas uitspraken doen over de canon, toen die in de praktijk al aanvaard was. Dat gebeurde aan het einde van de vierde eeuw: de synoden van Rome (382), Hippo Regius (393) en Carthago (397) legden vast wat al praktijk was.

Het is van belang dit vast te houden tegenover Rome. Rome stelt namelijk dat de kerk heeft besloten welke boeken samen het Woord van God vormen. Dan heeft de Bijbel zijn gezag gekregen van de kerk. Met andere woorden: de kerk staat dan boven de Schrift. Zo is het bij Rome. De kerk met haar onfeilbaar leergezag bepaalt hoe de Schrift gelezen en uitgelegd dient te worden.

Wij zeggen daarentegen dat het nimmer aan een mens kan toekomen om naar de een of andere maatstaf uit te maken welk geschrift wel en welk geschrift niet tot het onfeilbare Woord van God behoort. Dan gaat de mens zich een oordeel aanmatigen over de openbaring Gods.

Canoniek van binnenuit

Zo is het dan ook niet gebeurd. Gods Woord heeft het stempel van menselijke goedkeuring niet nodig. We mogen zeggen, dat deze 66 bijbelboeken hun canoniek karakter niet ontvangen hebben door menselijke beslissingen. De kerk heeft nooit een canon vastgesteld, maar ze heeft beleden dat die en die boeken canoniek zijn. Een groot verschil!

Zij hadden dat canoniek karakter van binnenuit. De boeken dienden zich als goddelijk en geloofwaardig aan voor hen wier hart geopend was voor het Woord door de Heilige Geest, zodat zij daarop acht namen. Zoals Artikel 5 van onze Geloofsbelijdenis zegt: 'omdat ons de Heilige Geest getuigenis geeft in onze harten dat zij van God zijn, en dewijl zij ook het bewijs daarvan bij zichzelven hebben'. Zo is het gebeurd.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen