Marcel Barnard, Bert Jan Lietaert Peerbolte Openbaringen en visioenen. Betekenis en invloed van het boek Openbaring. Uitg. Meinema, Zoetermeer; 144 blz.; €14,50.

- IKON, De Apocalyps 1 en 2; 10 gesprekken over het visioen van Johannes in zijn Openbaring. 2 cd's, te bestellen door overmaking van € 8, - op giro 606.000 t.n.v. IKON Hilversum o.v.v. 'Apocalyps'.

Wie wel eens op internet heeft 'gesurft', weet hoe snel je van het ene onderwerp in het andere terecht kunt komen. Met enkele muisklikken is het mogelijk in betrekkelijk korte tijd allerlei informatie op te doen; bruikbare en onzinnige.

Het beeld van het 'clicken' van het ene naar het andere onderwerp wordt gebruikt in het woord vooraf van Openbaringen en visioenen; het eerste deel van een nieuwe serie over de Bijbel. Deze nieuwe reeks wil de Bijbel religieus en cultuurhistorisch benaderen. Voor de redacteuren Marcel Barnard en Bert Jan Lietaert Peerbolte betekent dat: aandacht voor de literaire structuur van een bijbelboek; de cultuur van ontstaan en de doorwerking. Daarbij is er ook nadrukkelijk aandacht voor de artistieke verbeelding van een bepaald bijbels thema. In het bestek van nog geen 150 pagina's wordt deze benadering toegepast op het boek Openbaring. 'De lezer' - zo de inleiding- 'clickt als het ware door het landschap van bijbel en cultuur heen.'

Drie van de vijf bijdragen in dit boekje zijn van de hand van nieuwtestamentici. Lietaert Peerbolte, werkzaam te Kampen en specialist op het gebied van eschatologische teksten, schreef er twee; Geert van Oyen, werkzaam te Utrecht, tekende voor één artikel.

In het eerste opstel leidt Lietaert Peerbolte de lezer in in het genre van de apocalyptische literatuur. Kenmerkend voor deze literatuur is dat een geheim van Godswege wordt meegedeeld aan een ziener, bijv. door middel van visioenen. De Apocalyps van Johannes past in dit genre. Lietaert Peerbolte houdt echter nadrukkelijk open dat het boek Openbaring meer is dan een louter literaire constructie. De visioenen kunnen daadwerkelijk hebben plaatsgehad. In het tweede hoofdstuk volgt een prachtige analyse van de val van het kwaad. De strijd tegen het kwaad en de overwinning op het boze is een centraal element in de Openbaring van Johannes. Lietaert Peerbolte en Van Oyen schrijven de historisch-kritische methode van bijbelonderzoek niet af maar stellen wel kritische vragen. Tegelijk geven zij een literaire leeswijze het volle pond. In het laatste opstel maakt Van Oyen aan de hand van de opvattingen van D. L. Barr inzichtelijk hoe Openbaring gelezen kan worden met aandacht voor structuur er verhalende (narratieve) elementen. Het draait in het laatste bijbelboek in die opvatting meer om christologie dan om chronologie. De vragen naar het wanneer en hoe van het einde zijn zo van ondergeschikt belang.

Beide auteurs onderstrepen ook dat volgens nieuw onderzoek er waarschijnlijk geen systematische vervolging van christenen plaatsvond onder keizer Domitianus. Het boek Openbaring zou meer een geschrift zijn dat oproept tot weerstand dan een boek dat troost wil brengen aan vervolgden. Een conclusie die in ieder geval te denken geeft.

Peter van Dael gaat in op de verbeelding van het boek Openbaring in de kunst. Eerlijk gezegd werd mij niet duidelijk waar hij in zijn betoog naartoe wil. Uiteraard moest hij kiezen - ook in de zwartwitafbeeldingen - maar zijn selectie maakt toch een willekeurige indruk. De bijdrage van Gert en Johan van Klinken (resp. theoloog en natuurkundige) vind ik het minst geslaagd. Op een nogal simplistische manier wordt de 'theologische' benadering van eschatologie beschreven en vervolgens wordt de lezer geïnformeerd over een 'natuurwetenschappelijke' benadering. Na lezing resteert echter een gevoel van 'vlees noch vis'. Bovendien gaat het hoofdstuk de opzet van het boek te buiten, omdat het zich niet expliciet richt op het laatste bijbelboek.

Onvermijdelijk moesten er keuzen worden gemaakt, schrijven de redacteuren. Dat is begrijpelijk. Maar als lezer mis je een hoofdstuk over de wijze waarop het laatste bijbelboek in de kerkgeschiedenis is geïnterpreteerd. Dat is echt een omissie. Daarnaast is het jammer dat een systematischtheologische bijdrage ontbreekt. Met name de laatste jaren zijn er immers verschillende belangrijke studies verschenen over het boek Openbaring en eschatologie. Niettemin maken de bijdragen van Lietaert Peerbolte en Van Oyen lezing van dit boek de moeite waard. Het is aan alle kanten merkbaar dat zij gefascineerd zijn door de Openbaring van Johannes. Uit hun heldere opstellen valt veel te leren over de manier waarop vandaag aan de dag het boek Openbaring wordt gelezen en uitgelegd. De formule van deze serie maakt nieuwsgierig naar volgende delen. Gebrekkige informatie over de auteurs en de onjuiste informatie over de volgorde van de artikelen op de achterflap laat ik daarbij maar buiten beschouwing.

De fragmentarische aanpak in het boek van Meinema kreeg overigens een interessant vervolg op twee cd's die onlangs door de IKON zijn uitgebracht. Het programma De andere wereld uan zondagavond (747 AM) stond vorig jaar ook uitvoerig stil bij de be-tekenis en doorwerking van de Apocalyps in geschiedenis en cultuur. Onbedoeld vormen de tien gesprekken die bijeengebracht zijn, een mooie aanvulling op bovengenoemd boek. Ik noem hier o.a. het gesprek met de nieuwtestamenticus Jan Willem van Henten over de beeldtaal van Johannes; de historicus Herman Beliën die met smaak vertelt over religieuze Apocalypsfllms in de Verenigde Staten - hij gaat vooral in op de invloed van Left behind; in ons land bekend als het eerste deel van de serie Laatste Bazuin. Verwant daarmee is het interview met Peter Sierksma over de Openbaring en de Amerikaanse buitenlandse politiek. Ook is er een mooi gesprek met Luc Panhuysen, die een boek schreef over de wederdopers in Münster.

Vanzelfsprekend zijn er ook minder zinnige en overbodige bijdragen, is de geluidskwaliteit niet altijd geweldig en zijn de gesprekken wat rommelig achter elkaar geplakt. Maar is dat niet gegeven met het 'clicken' door het landschap van bijbel en cultuur? Duidelijk is wel dat het boek Openbaring ook na de millenniumwisseling de aandacht blijft trekken. Zowel bovengenoemd boek als de cd's wakkeren lezing van dit diepzinnige en wonderschone bijbelboek aan.

G. VAN MEIJEREN, DIRKSLAND

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen