Waar wordt Wijsheid gevonden?

Bijbelstudie n.a.v. Job 28

Ds. M.A. van den Berg

predikant van de hecvormde gemeente te Zoetermeer

Wat is wijsheid? Waar l< omt die vandaan, en hoe Icrijgt die gestalte in ons hart en leven? Dat is maar niet alleen een vraag voor theologen of filosofen, mensen die er hun liefhebberij van maken om na te denken. Dat is hier de zaak voor een ieder mensenkind, op alle terreinen van het leven, ook in politiek en samenleving.

Wijsheid heeft in Bijbels licht ook niet zozeer te maken met geleerdheid of intellectuele gaven. De eenvoudigste mens is soms veel wijzer dan de geleerdste professor. Als hij weet heeft van het leven met en voor God, leven bij en uit het Woord van de HEERE. Dit Bijbelse 'wijsheidsbegrip' heeft voor alle tijden blijvende en beslissende waarde, zeker ook voor een tijd waarin wetenschap en techniek hun hoge vlucht nemen, terwijl tegelijk toch velen niet meer echt 'weten' waar het heen moet met deze wereld. Het zou een zegen zijn als de Wetenschappelijke Raad van het Regeringsbeleid de overweging van Job 28 eens in bezinning zou willen nemen.

Grensoverschrijding

Ware wijsheid is een gave van God. Het is een kleinood die wij door de zonde definitief verspeeld hebben. We zijn wel wijs bij onszelf, we hebben soms een groot verstand, dat de moeilijkste dingen kan doorzoeken en doorgronden. Maar als het om de vreze des HEEREN gaat, die im-mers het 'beginsel van de wijsheid' van het hart is, dan zijn we volslagen verduisterd in ons verstand en daarom aangewezen op het licht van de Heilige Geest.

Toch wordt dat afhankelijke niet zomaar aanvaard. Integendeel, mensen zijn vanuit hun verduisterd verstand voortdurend bezig zichzelf wijs te maken en doen alles om de verloren schat van heilzame kennis weer terug te winnen. Job beschrijft in een oeroud verslag de indrukwekkende activiteiten die mensen kunnen ontwikkelen om bodemschatten te zoeken en aan het licht te brengen. Er is een diep huiverend ontzag voor de activiteiten van de kunstige en onverschrokken mijnbouwer. Wonderen van techniek komen er kijken om waardevolle edelmetalen boven de grond te krijgen. Het zilver ligt niet zo voor het oprapen, en zeker ook het goud niet, maar ziedaar, er is een manier om het uit de aarde te halen. En wat voor moeite het ook kosten kan - en dat doet het zeker - toch heeft de mens het ervoor over. Men gaat de diepte in, er wordt een emde gesteld voor de duisternis. De Statenvertahng spreekt over het einde dat God gesteld heeft aan de duisternis. Het einde van de duisternis is ten diepste aan God om dat te bepalen. Hier is iets van het besef, dat wij mensen bescheiden moeten zijn, en de grenzen die God gesteld heeft hebben te eerbiedigen. Er is iets van een oeroude huiver, die nog in de mens huist, om de grenzen te respecteren. Wij zijn op de aarde geplaatst. 'Mensen moeten niet vliegen', zei men vroeger wel eens, 'want God heeft de lucht aan de vogels gegeven'. Zo heeft een mens eigenlijk ook niets onder de aarde te zoeken. Er is iets titanisch in het opdelven van de schatten uit de duistere aarde. Niet dat het in de Bijbel op zich verboden zou zijn, maar toch... De mens verlegt zijn grenzen. Het gesteente der donkerheid en de schaduw des doods... Het kan hem ook overmoedig en trotser maken: zie eens, wij kunnen alles, wat wij willen halen we gewoon op. De mentaliteit van de hoogmoedige vorser die de laatste dingen boven haalt.

Bescheidenheid

Waarom heeft Job dit beeld zo breed uitgewerktv Om het contrast, de tegenstelling nog extra aan te scherpen. Diezelfde mens, die schier alles kan, kan toch de ware wijsheid niet vinden: "Maar de wijsheid, van waar zal zij gevonden wordeni En waar is de plaats des verstands". Twee woorden vinden we hier. 'Wijsheid', verstandigheid van hoofd, hart en hand, verantwoorde wijsheid voor God en mensen, waar vind je die^ En 'verstand', dat is praktisch inzicht, het oordeel van onderscheid, weten waar het in een mensenleven voor God ten diepste op aan komt"? -De mens weet haar waarde niet, hij weet uit zichzelf niet de weg te vinden tot wat hem wijsmaakt tot zaligheid. Wat een diepe tragiek is dat. Hij kan haast alles. Dat wil dit unieke beeld van mijnbouw onderstrepen. Wij zouden vandaag zeggen: de mens kan naar de maan vliegen, hij kan het heelal tot op ontelbare lichtjaren doorzoeken. Hij vindt de kleinste elementaire deeltjes en brengt de genen van al wat leeft in kaart.... Maar hij kan zelf de wijsheid niet vinden, die hem voor eeuwig gelukkig maakt. Wat weet hij dan eigenlijk^ Bij alle zoeken naar wijsheid is de ootmoed vaak zo ver te zoeken, de bescheiden­ heid, die het besef van de betrekkelijkheid van al wat wij weten inhoudt.

Die ootmoed wordt alleen gevonden als wij met al onze wetenschap gesteld worden voor het Aangezicht Gods. Wat weten wij eigenlijk 'coram Deo'i Alleen God verstaat weg van de wijsheid, en Hij weet haar plaats".

„Job 28 beschrijft in een oeroud verslag de indrukwekkende activiteiten die mensen kunnen ontwikkelen om bodemschatten te zoeken en aan het licht te brengen. Er is een diep huiverend ontzag voor de activiteiten van de kunstige en onverschrokken mijnbouwer."

God 'verstaat', hier staat het grondwoord van 'verstand', dat wat een mens zo vruchteloos zoekt. En God weet ermee om te gaan. Hij weet de weg en de vindplaats zonder enige moeite. Want de wijsheid is bij God. God schouwt tot aan de einden der aarde. Hij ziet onder de hemelen. Zijn almacht is wonderlijk groot. Er worden een paar prachtige beelden gegeven. God maakte het gewicht van de wind. Hij heeft de wind gewogen. Wat weegt nu de wind^ En Hij woog de wateren in een maat, het ongrijpbare ook in het water van de wereld. God neemt het de maat. Hij maakte een gezette tijd voor de regen. Ook al zoiets. De regen, en dan een gezette tijdi En de weg voor het weerlicht, de bliksem van het onweer schiet in een fractie van seconden overal heen. Die ongrijpbare macht staat toch onder Gods controle. En waar Hij dat doet, wordt dui-delijk dat Hij de wijsheid op het oog heeft: "Toen zag Hij haar, en vertelde ze, Hij schikte ze, en ook doorzocht Hij ze". In vier werkwoorden wordt hier gezegd dat God bij Zichzelf de diepste dingen met de groots mogelijke helderheid weet. Zoals het Woord bij God was in den beginne. God heeft er een zeer bijzondere relatie mee. Het is Zijn wijsheid waarvan Hij alleen alles weet, en die mensen op hun plaats zet. De verborgen dingen zijn voor de HEERE, Hij alleen weet en verstaat de diepste din­ gen van ons bestaan. En wij zijn niet geroepen om die net als Hij te willen weten. Die overmoed wordt ons in het licht van Zijn overmacht tot zonde. Daarom moet God een mens een gans andere weg van wijsheid leren. In diepe verootmoediging maakt de Geest ons wijs door ons te leren buigen voor Gods ondoorgrondelijke wegen. Die wij niet kunnen maar ook niet willen naspeuren.

, , Alles wat we weten willen en weten moete is te vinden in de eerbiedige overgave en afhankelijkheid van de HEERE. (...) Dan is verstand af te wijken van het kwade".

n Praktische wijsheid

Maar wat blijft er voor de mens dan over om te weten^ Is de wijsheid en blijft de wijsheid dan echt onvindbaar en onbereikbaar voor een mensv Nee, dat zeker niet! Het slot van het lied is in die zin even ontnuchterend als bevrijdend: "Maar tot den mens heeft Hij gezegd: Zie, de vreze des HEEREN is de wijsheid, en van het kwade te wijken is het verstand". De wijsheid voor een mens is er dus wel, en die is bij God te vinden, voor mensen die het buiten Hem totaal niet meer weten, hoe ze moeten leven in een wereld van raadselen en zonde en strijd. De vindplaats van de wijsheid is bij God. En nieuwtestamentisch mogen we zeggen dat de weg van de wijsheid in Christus is. Hij is ook geschonken tot Wijsheid. Hij is de Weg, de Waarheid en het Leven. Drie dingen waarmee een verloren mensenkind voor eeuwig wijs mag zijn.

Alles wat we weten willen en weten moeten is te vinden in de eerbiedige overgave en aEhankelijkheid van de HEERE. We houden halt voor het laatste geheimenis, het mysterie. God is een God Die Zich verborgen houdt, maar nochtans de God Israels, de Heiland. Wij zullen Zijn hand niet kunnen volgen of verstaan. Als we Zijn hart maar kennen!

Dan is verstand af te wijken van het kwade. Het gaat om de praktische gehoorzaamheid van de waarachtige bekering die een vrucht is van de vreze des HEE­ REN. Geloven is zo van God weten, dat er een diep en heilig verlangen is, niet om Hem te begrijpen, maar om Hem te vertrouwen en Hem toegewijd heilig te mogen leven, en dat op alle terreinen van ons leven.

Wat wij nodig hebben bij alle beraad over wetenschap en techniek in onze samenleving, in de politiek is het besef dat al onze wijsheid ten diepste dwaasheid blijft, niet echt tot zegen is, als het geen relatie heeft met de eerbied voor God en Zijn geboden. Wat we nodig hebben is dat er wijze mensen zijn, die leiden en regeren vanuit de afhankelijkheid van de wijze koning Salomo, die bij zijn aantreden als onervaren jongeling blijk gaf van grote wijsheid door om wijsheid te vragen: "Geef dan Uw knecht een verstandig hart, om Uw volk te richten, verstandelijk onderscheidende tussen goed en kwaad".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen