Kleppen en kopen

De hele zomer is het op dinsdagavond en vrijdagochtend feest op en rond het Waagplein in Alkmaar. Nederlands hoor je dan nauwelijks, vertelt Adriana van den Oever, die sinds zes jaar een kaaskraam bemant in de luwte van de beroemde markt. Samen met haar medewerksters, in oud-Hollandse klederdracht, verkoopt ze kaas aan Duitsers, Japanners, Amerikanen en heel, heel veel andere toeristen. „Mijn nichtje Adrianne, we zijn naar dezelfde oma vernoemd, gaat altijd mee. En vaak is er nog een nichtje bij: Arieke, ook vernoemd naar dezelf de oma.”

Adriana zelf loopt niet in een historisch kostuum. Zij houdt het reilen en zeilen rond de kraam in de gaten en dat lukt het beste in kleding uit deze eeuw. „Dit is echt mijn markt”, vertelt ze, terwijl ze kaas in tasjes doet die vandaag voor 10 euro per stuk te koop zijn. „Mijn man heeft het hele jaar door zijn eigen kraam en staat op gewone markten in onder andere Roelof arendveen, Diemen en Gouderak. Hij houdt niet van een toeristisch evenement als dit. Hij wil gewoon klanten helpen, klaar. Er komen hier bijna alleen maar buitenlanders aan de kraam, soms in hele groepen. Dan staan ze druk met elkaar te kleppen. Je moet een beetje leren om daarmee om te gaan. Je niet van de wijs laten brengen en rustig iedereen helpen.”

Een jongen van een jaar of 10 probeert Adriana’s blik te vangen. „Can I have a bag?” Hij wijst naar de tasjes met kaas. Het lijkt erop alsof het hem alleen om de tas gaat. „Ten euro”, zegt Adriana zonder blikken of blozen, terwijl ze de tas met inhoud omhoog houdt. De jongen loopt naar zijn ouders, die iets verderop staan, informeert bij hen en keert hoofdschuddend terug. „No, thank you.” Een toeristische markt of niet, Adriana weet van handelen. En ze geniet ervan. „De meeste buitenlanders kopen de echte Hollandse kaas. Die vinden ze het lekkerst. Hoewel kruidenkazen, met pesto bijvoorbeeld, ook wel populair zijn. We laten ze altijd even proeven. Ik kan een beetje Duits en Engels, maar dat ik de talen niet goed spreek maakt niet uit. Met handgebaren kom je een heel eind. Dan zet ik het mes op de kaas en zeg ik: You want a piece like this?” Zo’n 20 meter verderop staat het Waagplein stampvol mensen. Ze kijken allemaal naar een demonstratie van de handel zoals die vroeger ging, compleet met kaasdragers die gekleed gaan in historische, witte kledij en strooien hoeden op hebben. Ze lopen heen en weer met hun berrie -ofwel een houten kaasbaar- waarop acht grote gele kazen liggen. Hun bijzondere loopje heeft een naam: de kaasdragersdribbel. Ze lopen als het ware uit de maat, om het dragen te vergemakkelijken. De kazen wegen namelijk ruim 13 kilo per stuk. Dat betekent dat twee dragers 130 kilo dragen, want de berrie zelf weegt 25 kilo.

Een dame in een toepasselijk geelkleurig mantelpakje levert commentaar voor de toeschouwers, die zich vandaag rijen dik rond het Waagplein verzameld hebben. „De kaasdragers zorgen voor het transport op de markt”, vertelt ze. Klinkt eenvoudig, maar dat is het volgens haar niet. „Je moet er veel ervaring voor hebben. Die hebben deze dragers, want ze doen dit werk niet zomaar een tijdje: kaasdrager ben je voor het leven.” De mannen waren van oudsher aangesloten bij een gilde, zoals in eerdere eeuwen een belangenvereniging voor beroepsgroepen werd genoemd. „Als iemand toetreedt tot het kaasdragersgilde, verlaat hij het nooit meer. Sommigen zijn tien, twintig jaar of nog langer werkzaam op de markt. Het is een echte erebaan, die vaak overging van vaders op zonen.” De ladyspeaker -zoals de marktorganisatie haar noemt- praat in de tegenwoordige tijd, alsof het allemaal nog steeds zo gebeurt. Niet iedereen laat zich daardoor meeslepen, zo blijkt op de Tripadvisor-website: „Eigenlijk is de Alkmaarse kaasmarkt een wekelijks theaterstukje met heen en weer lopende figuranten, van commentaar voorzien door een mevrouw van de plaatselijke VW”, stelt een bezoeker uit Den Haag vast. Echt of niet, net als vroeger is de markt een mooie bron van inkomsten voor de stad. Nu niet meer vanwege de kaasverkoop, maar vanwege de verhalen erover. Vooral buitenlandse toeristen smullen ervan.

Wanneer in Alkmaar de eerste markt precies gehouden werd, is niet bekend. Wel is duidelijk dat er in 1365 al kaas verhandeld werd. En dat bleek al snel een succes te zijn, want het Waagplein is sindsdien maar liefst acht keer vergroot om ruimte te kunnen bieden aan de almaar uitdijende handel.

Bij de kraam van Adriana blijft intussen een buitenlandse bezoeker wat rondhangen. Hij probeert de blik te vangen van haar in klederdracht gestoken nichtje Adrianne. Als dat gelukt is en hij zijn fototoestel omhoog houdt en vragend kijkt, schiet ze bijna als vanzelf in een poseerhouding. Mooi plaatje voor thuis. De vraag is: geloven ze daar dat de vrouwen in Nederland er allemaal zo bij lopen?

De handel van begin tot eind

De kaasmarkt in Alkmaar wordt in de zomermaanden, tot en met 27 september, elke vrijdagochtend op het Waagplein gehouden van 9.50 tot 13.00 uur. Daarnaast is er de hele maand augustus op dinsdagavond ook een kaasmarkt, van 19.00 tot 21.00 uur. Wie er vroeg bij is, kan nog een plaatsje bemachtigen op de tribune. Daarvandaan heb je goed overzicht over de demonstratie van de oud-Hollandse manier van kaas verhandelen. De uitleg is tussen 9.50 en 11.00 uur in het Nederlands, daarna in andere talen. Meer informatie over de Alkmaarse kaasmarkt staat op kaasmarkt.nl.

De kaasmarkt 

De Alkmaarse kaasmarkt begint om klokslag 10.00 uur met het uiden van de bel.

Op het Waagplein onderzoeken keurmeesters en handelaren de aangeboden waar: ze kloppen op de kaas, snijden die doormidden, boren er een stukje uit en ruiken eraan. Zo checken ze hoe elastisch dit stukje kaas is; het zegt iets over het vetgehalte. Verder wordt de kaas verkruimeld en geproefd. Er wordt ook gekeken naar de gaten -de ogen- in de kaas. Een kaas zonder ogen is van mindere kwaliteit. Bij een perfecte kaas zijn de ogen keurig verdeeld over de kaas.

Is de waar in orde, dan volgt het onderhandelen over de prijs per kilo kaas: dit gebeurt via het ouderwetse handjeklap. Is men het eens over de prijs, dan wordt de kaas door de dragers naar het waaggebouw gebracht, waar hij gewogen wordt.

Na het wegen brengen de dragers de kaas naar de vrachtwagens. Klaar voor transport. Om 13.00 uur moet het plein weer helemaal kaasvrij zijn.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen