Boekbespreking

MAARTEN GUNNINK-serie, door M. Kanis. Uitg. "De Banier" Utrechit; gebonden prijs per deel f. 12, 50. Deel 7: VERDACHT VAN DIEFSTAL, 87 pag. Deel 8: VADER IN GEVAAR, 87 pag.

Het is toch unieke leesstof, die de kinderen wordt aangereikt in de Maarten Gunnink-serie van de hand van M. Kanis. Dat is mijn reactie na het lezen van de pas verschenen deeltjes 7 en 8. Deze verschijning heeft lang op zich laten wachten, omdat uitgeverij Ligtenberg in Rijssen haar activiteiten op dit terrein heeft gestaakt. We maakten ons al bang dat de serie onvoltooid zou blijven, maar gelukkig was uitgever De Banier bereid de resterende vier deeltjes op de marktte brengen. Dat verheugt ons bijzonder, want de waarheidsgetrouwe jeugdherinneringen van de schrijver in de hoofdpersoon van deze leesserie. Maarten Gunnink, zijn het waard om in boekvorm uit te geven.

De boekjes wijken af van de traditionele oorlogsboeken voorde jeugd. De kinderen beleven geen onwaarschijnlijke avonturen, maar levensechte gebeurtenissen. Het oorlogsgebeuren wordt beschreven zoals de kinderen het in die tijd beleefden. Daarom kan het gebeuren, dat de ene keer als het ware heel de oorlog langs de kinderen heengaat, terwijl een andere keer onder woorden wordt gebracht hoe intens de jeugd de een of andere belevenis ervaart.

Knap vertolkt verteller Kanis de gedachten, gevoelens en overleggingen van een kind. We denken aan de val van een buurjongen vanaf het dak met dodelijke afloop; de overgang van de ene naar de andere klas op school; de waarschijnlijk dodelijk gewonde Duitse soldaat na een val in een kelder; de zondagsschooldienst met kerstfeest in de kerk, waar Maarten zich zo door de vertelling van de juf liet meenemen alsof hij het zelf allemaal beleefde.

De hongerwinter wordt getekend zoals de familie Gunnink die destijds in Deventer beleefde, geheel in de sfeer van de zogenaamde "kleine luyden". Zoals we al in een eerdere recensie hebben opgemerkt, wordt de waarde van de boekjes verhoogd door de realistische beschrijving van allerlei wetenswaardige kinderspelletjes, oude gebruiken en gewoonten.

We blijven na het lezen van deze twee deeltjes van mening, dat vriend Kanis waardige en betrouwbare jeugdboekjes heeft afgeleverd. Ook deze boekjes zullen op onze scholen hun weg wel vinden. Degene die de eerste deeltjes in bezit heeft, zal niet aarzelen deze twee daaraan toe te voegen. De boekjes zijn keurig verzorgd, de tekeningen zijn van betere "kwaliteit", zowel op de omslag (van J.J. van Dongen) als de overige illustraties (van J. Schaaft), vergeleken bij de eerder verschenen deeltjes, hoewel ik er niet van overtuigd ben dat deze wijze van illustreren de kinderen het meest aanspreekt.

Helaas is nergens het AVI- en Brusniveau vermeld. De reeds uitgegeven boekjes vermelden AVI 7 en Brus 50-60.

Hoe het gesprek in het gezin Gunnink betreffende gewoonten en gebruiken rond Kerst eindigt, kan mijns inziens leiden tot een verkeerde en niet bedoelde gevolgtrekking (deel 8, biz. 52/53).

We hebben er gelukkig weer principieel verantwoorde, leerzame en boeiende leesstof bij en hopen op een spoedige verschijning van de laatste twee deeltjes van de Maarten Gunninkserie.

M. Last.

LIEVE VADER, VUILE SCHURK door Lenze L Bouwers, Uitg. J.H. Kok, Kampen, z.j. (1988). Paperback, 105 pag.; prijs f 14, 90.

De auteur komt als decaan van een gereformeerde scholengemeenschap in contact met veel leerlingen. Hij is er van overtuigd dat ze met veel meer problemen rondlopen dan volwassenen vaak vermoeden. Via de verplichte literatuurlijsten komen ze eveneens in aanraking met de problematiek van ouderen. Is het niet veel zinvoller hen in de boeken die ze (moeten) lezen, te confronteren met kwesties die hen zelf aangaan? Dit is zo ongeveer het uitgangspunt geweest voor collega Bouwers toen hij deze jeugdroman schreef. Als een werkelijk heel brandende kwestie is hij daarbij op het incest-probleem gestuit, dat zijn en onze kring ook al niet voorbijgaat. In de eerste plaats moet de vraag gesteld worden of het goed is dat dit soort problemen via een verhaal aan de orde wordt gesteld. Ik wijs op een novelle van A.R Wisse waarin een vijftienjarig zwanger meisje de hoofdpersoon is en op een jeugdroman van Ada Verrips waarin zij een echtscheiding via de optiek van de opgroeiende kinderen beschrijft. De trits wordt volgemaakt

door dit boekje dat ongetwijfeld de meest shockerende titel en inhoud heeft. Duidelijk is dat Bouwers niet alleen staat. In vrij brede kring (de drie genoemde boeken zijn ook bij drie verschillende uitgevers verschenen!) lijkt het gegeven aanvaard te zijn dat de jongeren niet alleen verhalen behoeven te lezen waardoor ze aan de werkelijkheid even kunnen ontsnappen. Op dit punt hebben christelijke schrijvers de draad opgenomen die in de algemene jeugdliteratuur al lang zichtbaar was. Ook christelijke jongeren mogen via de voor hen geschreven lectuur of literatuur met hun neus gedrukt worden op problemen waarmee ze te maken hebben of kunnen krijgen. Ik constateer slechts en kan daar vrede mee hebben.

In de tweede plaats komt de vraag of Bouwers erin geslaagd is een goed verhaal te schrijven, waarin het probleem indringend en toch kies wordt beschreven. Indringend, shockerend zelfs is het zeker. Het meisje Hermien, nu vijftien jaar en vanaf haar zevende door vader misbruikt, vindt eindelijk de moed haar vader de deur van de slaapkamer te wijzen en de weg naar de vertrouwensarts te gaan. Dat proces wordt op een mijns inziens verantwoorde wijze weergegeven. Ook de manier waarop ze door verschillende hulpverleners wordt opgevangen, wordt op een boeiende manier beschreven. Moedgevend is dat het meisje Hermien psychisch geen wrak is geworden, al heeft ze het heel moeilijk gehad. Er mag zelfs enig perspectief geboden worden op een zuivere liefdesrelatie in het leven van Hermien, namelijk met de broer van een vriendin. Het probleem van de schuldvergeving is zowel voor de moeder als voor Hermien zelf in dit boek niet opgelost. Voor de laatste blijft de "lieve vader" een "vuile schurk". De ambivalentie van haar gevoelens wordt in de titel dan ook treffend weergegeven. Overigens blijf ik veel moeite houden met de titel! Beslist afstotend vind ik echter de twee badkamerscènes, die mijns inziens op een kiesere wijze weergegeven hadden kunnen worden. Ik besef dat onze jeugd vaak meer op de hoogte is dan ouderen vermoeden, maar toch... Daardoor houd ik mijn twijfels of meisjes van bijvoorbeeld vijftien jaar die deze afschuwelijke ervaringen niet kennen, dit boekje wel moeten lezen. Anderzijds hoop ik met de auteur dat het boek de ogen opent voor hen die hetzij als slachtoffer, hetzij als pleger van ontucht deze situatie herkennen. Ook voor ons, als opvoeders, is het goed van deze jeugdroman kennis te nemen. We dienen op de hoogte te zijn van wat er in het leven van onze jongeren kan voorkomen, ook onder ons!

C. Bregman.

Uitgeverij J.J. Groen en Zoon (Postbus 11031, 2301 EA Leiden, tel. 071-143443) heeft voor 1989 weer uitgegeven de welbekende SCHEUR- KALENDER met HONIGDROPPELS. De Honigdroppels (106e jaargang, onder redactie van 'De Vriend van Oud en Jong") zijn te verkrijgen met blok en schild, alsmede in boekvorm. Prijs: f. 14, 25. Kerkeraden of andere uitdelende instanties kunnen dit dagboek verkrijgen voor een lagere uitdelingsprijs. Dat laatste geldt ook voor het bijbels dagboek VOOR HART EN HUIS (een pocket met foto's voor de lage prijs van f. 10, 50). De opzet van dit boekje is dezelfde als die van vorig jaar. Het is de bedoeling dat eerst het gedeelte wordt gelezen dat wordt opgegeven en vervolgens het stukje dat n.a.v de Schriftlezing is geschreven. De opgegeven psalm kan daarna worden gezongen. De overdenkingen zijn eenvoudig en in de goede zin van het woord stichtelijk. De medewerkers zijn dezelfde als in 1988, namelijk ds. D.J. Budding (N.H. predikant te Elspeet), ds. D. Rietdijk (predikant Geref Gem. te Moerkapelle), ds. G.S.A. de Knegt (N.H. predikant te Putten) en ds. A. van Heteren (Chr. Geref. predikant te Werkendam). Deze uitgaven worden u van harte aanbevolen.

Drs. J. Schipper.

GEDOLVEN SCHATTEN UIT HET WERK VAN OUDE SCHRIJVERS. In deze serie verschenen tot nu toe: Joos van Laren - Het beloofde zaad der vrouw; Franciscus Ridderus - Historisch sterfhuis; Jacobus FruytIer - Salomo's raad aan de jeugd. Uitgave De Groot Goudriaan, Kampen z.j. (1988). Gebonden deeltjes; prijs f. 13, 75.

Een lofwaardig initiatief van Uitgeverij De Groot! Het recept is eenvoudig: een minder bekend werk van een al of niet bekende oude schrijver wordt geïntroduceerd door middel van een bloemlezing uit dat werk. Stijl, zinsbouw, spelling en interpunctie zijn enigszins gemoderniseerd. De intentie is wel steeds aanwezig om zo dicht mogelijk bij het origineel te blijven. Naast de reprints van werken van oude schrijvers, naast de volledige herschrijvingen van weer andere stichtelijke lectuur uit de periode der Nadere Reformatie heeft men thans een derde mogelijkheid ontdekt en benut om de oude schrijvers onder de aandacht te brengen. De bewerkers van de drie deeltjes zijn respectievelijk J.M.D. Vreugdenhil, A. Ros en J. Schipper (uw eindredacteur). Dat betekent tevens een waarborg voor een deugdelijke uitgave. De opbouw van de boekjes, die hooguit een omvang van 50 pagina's hebben, is steeds dezelfde: een zeer korte inleiding, de bloemlezing en een verantwoording met o.a. een ven«ijzing naar verdere literatuur. In

het uitgaafje van Ridderus (Ros) is bovendien een toelichting van door Ridderus gebruil< te namen opgenomen. De inleidinkjes zijn naar mijn smaak wel heel erg kort uitgevallen, meestal slechts een summier levensoverzicht van de auteur bevattend. Ik had met name wel wat meer over het gebloemleesde werk zelf willen vernemen en over de plaats die dit werk in het geheel van het oeuvre van de gekozen auteur inneemt Soms ook had ik van de bewerking een iets grondiger herschrijving venwacht, met name wat de zinsopbouw betreft. Maar men heeft gekozen voor het principe: zo dicht mogelijk bij de tekst; dus alleen dan wijzigen wanneer het strikt noodzakelijk is. In dit kader passen ook de voetnootjes waarin het originele woord, dat nu niet meer begrepen wordt, is opgenomen. Het gaat echter vooral om de inhoud. En die is in alle drie de uitgaafjes zeer aan te bevelen. Voor dit blad verwijs ik met enige nadrukkelijkheid naar het werkje van Fruytier (Schipper). Een pracht boekje om aan wat oudere leerlingen bij bepaalde gelegenheden aan te bieden! We wensen deze serie een goede start en een gestage voortzetting toe.

G. Bregman.

Uitgeverij KOK te KAMPEN heeft het initiatief genomen mee te helpen aan de vergroting van de verkeersveiligheid. Nog steeds immers verongelukken er zeer veel kinderen in het verkeer. Vooral jonge kinderen zijn extra kwetsbaar, juist nu zij in dit jaargetijde in schemer en donker aan het verkeer deelnemen. Speciaal voor 4- tot 9-iarigen heeft de uitgever nu Veilig-Verkeersrugzakjes laten maken om zo de zichtbaarheid van de kinderen te vergroten en om hun handen aan het stuur te houden. De uitgever heeft gekozen voor deze leeftijdscategorie, omdat ze de doelgroep is van de educatieve jeugdbladen DOREMI en HOJ. Het rugzakje is bedrukt met fluorescerende inkt en past om de schouders van juist het kleine kind. De verkoopprijs bedraagt! 4, 75. Het is te verkrijgen bij: Kok Educatief, Gildestraat 5, 8363 AH Kampen. Tel.: 05202- 92585.

Drs. J. Schipper.

Daar we het Kerstfeest naderen, geef ik hier een paar titels door van recent verschenen kerstboekjes. Elk jaar immers is er weer vraag naar kerstverhalen om voor te lezen of door te vertellen.

Bij uitgeverij De Banier te Utrecht verscheen een bundel kerstverhalen voor ouderen, getiteld ...EN VERWONDERDEN ZICH... geschreven door A.J. van Voorst. Ze zijn door hem oorspronkelijk geschreven voor de jaarlijkse kerstavonden van het Hervormd rusthuis "Sola Gratia" te Schoonhoven. Het boekje is dan ook opgedragen aan dit rusthuis ter gelegenheid van het 90-jarig bestaan. In totaal 13 principieel verantwoorde vertellingen voor de prijs van f. 14, 75. Omvang: 91 pagina's.

Bij uitgeverij Callenbach te Nijkerk verscheen van de hand van A. Simon van Dorp DE KERST­ NACHT VAN KEES, met tekeningen van Tiny van Asselt. Een welbekend motief: Kees verdwaalt in de sneeuw, maar alles komt op z'n pootjes terecht. Een wat zoetig verhaaltje met veel licht en blijdschap, kerstbomen, kerstballen en suikerkransjes. Omvang: 31 pagina's. Prijs: f. 4, 75. Van beter gehalte is het bij dezelfde uitgeverij verschenen TWEE KAARSJES van W.R Balkenende (omvang: 48 pagina's; prijs f. 6, 25). Toch missen we ook hier node het wijzen op de noodzakelijkheid en de mogelijkheid van bekering.

Drs. J. Schipper

Van dezelfde schrijver verscheen bij uitg. J.N. Voorhoeve, Den Haag, het jeugdboekje KERSTFEEST BIJ EEN OUDE KNOTWILG. Het telt 48 pagina's, 4 hoofdstukken en kost f. 9, 90. Zowel door de inhoud als door de deskundige illustraties van Hans Ellen, is het die prijs wel waard.

Twee domineeskinderen raken bevriend met opa Wansink, nadat ze zijn verhuisd. Opa kan prachtig vertellen, o.a. over planten en dieren, waardoor de jonge luisteraars èn lezers veel leerzame zaken voorgeschoteld krijgen. Spannend wordt het wanneer opa door een ongeluk in de gracht terechtkomt. De kinderen weten hem gelukkig te redden. Opa houdt er een longontsteking aan over, maar hij herstelt. Uit dankbaarheid organiseert hij voor de kinderen een mooi kerstfeest, dat bovendien staat in het kader van een liefdadigheidsdoel. Een goed geschreven, verantwoord geheel.

Drs. J. Schipper.

KERSTLICHT EEN BUNDEL VERHALEN VOOR DE JEUGD. Uitg. De Groot Goudriaan- Kampen. Omvang: 100 pagina's. Prijs: f. 14.90

Het hoofdbestuur van de Ned. Herw Zondagsscholenbond op Gereformeerde Grondslag heeft opdracht gegeven tot het samenstellen van dit boek. Enkele auteurs zijn: J.C. Pronk, F. Mout-van der Linden en J. Visser-Vlaanderen.

In Kerstlicht is een serie verhalen gebundeld, die aan de jeugd de boodschap van "het Licht dat in de duisternis gekomen is" door wil geven. De negen verhalen kunnen verteld, voorgelezen of

zelf gelezen worden. Kinderen vormen de hoofdpersoon. Elk verhiaal speelt zich af rond de kerstdagen. In sommige verhalen had de boodschap van het Kerstevangelie duidelijker mogen doorklinken. Om een kerstvertelling voor te bereiden, is de bundel goed te gebruiken.

N.G.M. Spijkerboer-Riedijk.

DE ONDERGANG VAN DE ARMADA, door Dr A.Th. van Deursen. Willem de Zwijgerstichting, Apeldoorn, 1988. Prijs f. 6, 90.

Over de Armada is al heel wat geschreven. Deze gebeurtenis uit onze vaderlandse geschiedenis heeft altijd tot de nationale verbeelding gesproken. Ook in het herdenkingsjaar 1988 is er ruime aandacht aan dit onderwerp besteed. Op zichzelf is het een verheugende zaak dat op deze manier ons verleden weer eens onder de aandacht wordt gebracht.

Temidden van de grote hoeveelheid artikelen en boeken verscheen ook een brochure van de Willem de Zwijgerstichting uit Apeldoorn. Deze brochure is geschreven door Dr A.Th. van Deursen, hoogleraar aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Dr. Van Deursen heeft talrijke publicaties op zijn naam staan die van hoge kwaliteit zijn. Deze historicus heeft bovendien nog gevoel voor de religieuze dimensie in onze geschiedenis, hetgeen we helaas niet meer zo veel aantreffen bij vakhistorici. De genoemde eigenschappen vallen ons ook op bij het lezen van de brochure De ondergang van de Armada. In het korte bestek van 32 bladzijden schildert Van Deursen de motieven van Filips II om zijn gewaagde kruistocht naar Engeland te ondernemen, alsmede de politiek van zijn behendige tegenspeelster Queen Elizabeth. De nederlaag van de Armada is een Engelse overwinning geweest. Hun marine behield de overmacht op zee, waardoor het leger van Parma niet ingescheept kon worden om te landen in Engeland. Bovendien was de Armada voor de gestelde taak te klein van omvang en miste zij de bezielende leiding van een groot admiraal. De auteur gaat niet in op de resultaten van het werk van duikers, die wrakken van de Spaanse scheepsmacht hebben onderzocht en tot de conclusie kwamen dat de Spaanse techniek verouderd was. Wel heeft de schrijver oog voor het geloof als drijvende kracht in het optreden van ons voorgeslacht. Wie leeft in hun geest, kan hen in eerbied nazeggen: het is van de Heere geschied, Gods adem heeft ze verstrooid.

We bevelen deze brochure graag aan in uw aandacht

Dr. H.A. Hofman.

NEEM, LEES, LEEF - DE BIJBEL ELKE DAG, Jasper Klapwijk en Dorienke de Vries-Sytsma. Uitg. De Vuurbaak, Barneveld. 106 biz. Prijs: f. 14, 90.

Aan de vele in omloop zijnde dagboeken is er weer één toegevoegd. Maar nu één met een geheel eigen opzet. Het nieuwe dagboek is een keuze uit de wekelijkse Bijbelstudierubriek uit het Nederlands Dagblad vanaf 1984 en is bedoeld voor de jongeren. Voor elke dag wordt een Bijbelgedeelte opgegeven met daarbij een kort, praktisch stukje, gegroepeerd rond een wekelijkse kerntekst. Dit wordt soms afgewisseld door een eigentijds lied, een berijming van een Bijbeltekst. Naast de 10 geboden, de sacramenten en Handelingen komen ook de Dordtse Leerregels

aan de orde. Hoewel de opzet origineel is, goed zal aansluiten bij jongeren en de prijs zeer redelijk is, is het voor onze jongens en meisjes niet aan te bevelen. Een niet-bevindelijke nadruk op verbond, doop en beloften doortrekt als een zuurdesem het gehele boekje. Daarbij komen dan nog de gebruikte Bijbelvertaling en de berijmde liederen, afkomstig uit evangelische gezangbundels.

Drs. J. van Ekeris.

DE EERSTE BRIEF VAN PAULUS AAN TIMO- THEÜS, door ds. C. den Boer. Omvang: 182 pagina's. Prijs: f. 19, 90.

De studie-secretaris van de Geref. Bond in de NHK heeft in deze verklaring de bijbeltekst vrijwel steeds op de voet gevolgd. In de marge staan tekstverwijzingen en aan het eind van elk hoofdstuk volgen gespreksvragen. Zo heeft hij dezelfde methode gebruikt als bij zijn eerder verschenen connmentaar op de brief van Paulus aan de Romeinen. Deze uitgave kwam tot stand in samenwerking met de Evangelische Omroep en de Geref. Bond in de NHK.

Drs. J. Schipper.

GELIJKENISSEN VAN DE HEERE JEZUS, door ds. BA. Ramsbottom. Uitg. De Banier, Utrecht. Prijs: f 8, 50.

In deze serie verschenen eerder "Wonderen van de Heere Jezus", in twee delen, geschreven door dezelfde Engelse predikant (voorheen ondenwijzer). Deze keer dus een prachtig boek voor de kinderen over gelijkenissen, in een eenvoudige stijl en in een grote, duidelijke letten Mooie kleuren maken het geheel zeer aantrekkelijk. Bij elk verhaal wordt aangegeven waar de geschiedenis in de Bijbel vermeld staat. Aanbevolen voor kleuters (om voor te lezen) en de onderbouw.

Drs. J. Schipper.

DE GELDERSE VALLEI IN DE MOBILISATIE­ TIJD EN MEIDAGEN 1940, door Kees Cramer, Veenendaal z.j. (3e druk). 129 biz.

In dit zojuist herdrukte boek van Kees Cramer zijn veel gegevens bijeengebracht over het leven in de Gelderse Vallei (Ederveen-De Klomp tot Achterveld) in de mobilisatietijd en de meidagen van 1940. De Gelderse Vallei was toen een belangrijk gebied (Grebbelinie).

Als bronnen dienden voor dit boek archieven en interviews met ooggetuigen en oud-soldaten ("oral history").

Een nadeel bij oral history is dat men voornamelijk steunt op feilbaar menselijk geheugen. De herinneringen zijn op zijn minst gekleurd, zo niet (gedeeltelijk) onjuist. Daar staat tegenover, dat oral history een verhaal levendiger, menselijker en herkenbaar kan maken. Dat blijkt ook uit dit boek.

Het boek is verlucht met veel unieke foto's. De schrijver heeft zich veel moeite getroost om een schat aan informatie te verzamelen en om te zetten in een goed leesbare documentaire. Het boek Is bovendien afwisselend; men vindt zowel schema's met troepenbewegingen van de Duit­ sers als een foto van oma Van Dijk, die 's morgens vroeg voor de soldaten appels schilde. Cramer wil zijn lezer laten meevoelen welke sfeer er heerste onder de "jongens" en is daar goed in geslaagd. Opvallend is dat het merendeel van de soldaten in de eerste uren van de oorlog geen enkele voorstelling van oorlog hadden en er ook niet op ingesteld waren. Dat betrof trouwens de hele krijgsmacht: er was één verouderde tank en we hadden kanonnen uit 1878! Interessante museumstukken, maar geen partij voor de Duitsers. Het boek is keurig verzorgd.

H.A. van Zetten.

CALVIJNS LEVENSWERK BELICHT VANUIT ZIJN BRIEVEN door R Kuijt. (Deel 3, 4 en 5). Uitgever: De Banier. Omvang: 102 bladzijden per deel. Prijs: f 14, 75 per deel.

De heer R Kuijt stond bekend als een arbeidzaam man. Hij stond ook bekend om zijn inventiviteit. Steeds weer slaagde hij erin om met nieuwe ideeën naar voren te komen. In de vele jaren van zijn bestaan als docent bleek zijn liefde voor en kennis van de geschiedenis van de kerk. Lange tijd legde hij een grote bewondering aan de dag voor Maarten Luther en bestudeerde hij intensief diens werk. Uit de persoonlijke gesprekken met de heer Kuijt weet ik dat die belangstelling in de laatste jaren is verschoven naar Johannes Calvijn. Zijn respect voor Calvijn ging dieper dan voorheen de bewondering voor Luther We kunnen spreken van een liefdevolle verwantschap met de persoon en het werk van deze hoogst begaafde hervormer De heer Kuijt ontdekte hoe het werk van Calvijn tintelde van warmte en leven. Hij bespeurde hoe verrassend dicht Calvijn naast ons staat als het gaat om het peilen van de nood van zijn en onze tijd.

De heer Kuijt zou zichzelf verloochend hebben als hij zijn ontdekking niet door middel van de publiciteit had pogen over te dragen aan zijn tijdgenoten. Zo heeft immers zijn gehele leven in het teken gestaan van de onstuitbare drang tot kennisoverdracht. In dit verband gaat het om een vertaling van een groot aantal" brieven van Calvijn, waardoor we een indringend zicht krijgen op diens levenswerk. Uitgeverij "De Banier" geeft deze boekjes uit in een aantrekkelijk formaat. Tot nog toe zijn er vijf deeltjes uit deze serie van veertien afleveringen verschenen. Deel 3 omvat de periode van 1541 tot 1555, deel 4 omvat de jaren van 1555 tot 1564 in welk jaar Calvijn overleed, en deel 5 gaat in op het werk van Calvijn als predikant. De boekjes lezen vlot; ik zou deze brieven boeiend willen noemen. Op één zaak heb ik de boekjes niet kunnen onder-

zoeken en dat betreft de vertaling. De brieven van Calvijn waren oorspronkelijk in het Frans of in het Latijn geschreven. We krijgen ze nu dus uit de tweede hand. Dat stelt hoge eisen aan de vertaling. Als de vertaling immers niet correct zou zijn, krijgen we ook een verkeerd beeld van de bedoeling van Calvijn. Ik heb er de oorspronkelijke versie echter niet naast gelegd. Een vertaler moet niet alleen de oorspronkelijke taal goed beheersen, hij moet ook thuis zijn in het werk van zijn auteur en op de hoogte zijn van de theologische vragen van die tijd. Zonder twijfel heeft de heer Kuijt dit werk echter naar beste kunnen en weten gedaan. Ik beveel deze drie boekjes graag in uw aandacht aan.

Dr H.A. Hofman.

ABRAHAM CAPADOSE UW HEILWENSCHEN- DE VRIEND, door drs. CR. van den Berg. Uitg. Van den Berg, Zwijndrecht. Omvang: 259 pagina's.

Onder de Réveilmannen nam dr. Abr. Capadose een belangrijke plaats in. In Amsterdam werd hij In 1795 geboren uit een Portugees-Joods geslacht, studeerde medicijnen, maar moest in 1827 wegens zwakke gezondheid zijn praktijk als arts staken. Al vóór die tijd (in 1822) was hij al met Da Costa en diens vrouw overgegaan tot het christendom. Veel heeft Capadose mogen betekenen voor de zendingsarbeid onder de joden, het zondagsschoolwerk, de evangelisatie, de afschaffing van de slavernij en de uitbouw van het christelijk ondenwijs. In 1866 (pessimistisch geworden over het kerkherstel) bedankte hij als lid van de Hervormde Kerk.

Deze uitgave bevat Capadoses bekeringsgeschiedenis (autobiografisch) en een vijftal door hem geschreven brochures over verschillende ondenwerpen (o.a. over zijn scheiding van de Herv Kerk in 1866). Verder enige dagboeknoti­ ties van Willem de Clercq, een aantal gelegenheidsgedichten van Da Costa en een brief van Capadose aan de door hem zeer bewonderde Bilderdijk.

Het is een goede gedachte geweest van Van den Berg deze anders toch maar onder het stof liggende brochures (in de K.B. te 's-Gravenhage) weer uit te geven, verzameld in een mooie, gebonden uitgave. De samensteller heeft gezorgd voor een inleiding, waarin de belangrijkste feiten betreffende leven en werk van Capadose vermeld zijn, alsmede een korte inleiding over de zes in dit boek heruitgegeven werkjes. Vele illustraties veraangenamen het lezen.

Drs. J. Schipper

LEVEN MET HET HART - over wat in het christendom gedacht en beleefd wordt, door Dr CA. Tukker, De Groot Goudriaan, Kampen, 1987. 87 biz., prijs: f. 14, 50.

We leven in een tijd, die enerzijds gekenmerkt wordt door secularisatie en anderzijds door godsdienstig expehmenteel gedrag, een tijd waarin het christendom hooguit een van de vele vormen van godsdienst is. Dr Tukker ondernam een moedige poging om daartegenover het unieke van het christelijk geloof te stellen. Dat ligt voor hem in het begrip 'geestelijkheid', dat hij uiteenzet aan de hand van een historische beschrijving die begint met Bernard van Clairvaux, die via Reformatie, Nadere Reformatie, Piëtisme en Reveil uitmondt in o.a. Van Ruler en Miskotte. 'Geestelijkheid is wat van de Geest is.' (45).

Daarna gaat hij uiteenzetten hoe geestelijkheid in praktijk kan worden gebracht. En hier leren wij de auteur kennen. Eerst noemt hij de eenzaamheid en het gebed, daarna de liturgie en de gebedstijden (incl. de huisgodsdienstoefening). 'Waarom staan wij zo haaks op de praktijk van

vele vaderen van de Nadere Reformatie in dezen? ' (57) Vervolgens noemt Tukker de cultuur en de gemeenschap. Het is alles een voorspel van het Koninkrijk van God.

Ondertussen is wel duidelijk dat Tukker niet zijn lezerspubliek alleen maar buiten de kerk zoekt, hij heeft een boodschap voor de kerken zelf: 'Wij vormen praatkerken. De Rooms-Katholieken en oosters-orthodoxen missen onze Schriftuitleg en kennen veel bijgeloof, maar ze hebben in veel gevallen meer verstaan van het zingen en het zvirijgen.' (82) Een duidelijk pleidooi voor herwaardering van o.a. de liturgie, de urengebeden (van metten tot en met vespers en completen). Hoewel Tukker zich ook op de Nadere Reformatie beroept, gaan zijn sympathieën duidelijk verder. Het ademt meer de geest van de Moderne Devotie, die hem zeer na aan het hart ligt. In hoofdstuk 3 worden de grenzen van geestelijkheid aangegeven: we moeten oog houden voor het gewone, natuurlijke leven, dat door het geestelijke niet wordt opgeheven, maar voltooid; het mag niet leiden tot een kloosterleven of docetisme.

Hoewel Tukker veel waardevols zegt, de vinger legt bij veel wat gemist wordt in de kerken, mis ik toch het echt unieke van het christelijk geloof: Jezus Christus, Die gekruisigd. Die zondaren zaligt. Tukker heeft zijn aandacht teveel gericht op het tastbare, het voelbare, het aardse, de hulpmiddelen, hetgeen grenst aan overwaardering.

drs. J. van Ekeris.

Uitgeverij De Banier gaf recent de volgende boeken uit: WOORDEN VOOR ELKE DAG, door C.H. Spurgeon. Omvang: 192 pagina's. Prijs: f. 9, 50.

De oorspronkelijke titel van dit boekje luidt: Daily Help. Het is uit het Engels vertaald door ds. W. de Graaf. Spurgeon heeft deze bezielende gedachten in dagboekvorm genoteerd na een langdurige, persoonlijke ervaring in zijn verzorging van de geestelijke noden van zijn gemeenten.

WOORDEN VAN TROOST VOOR HET DAGE­ LIJKS LEVEN, door C.H. Spurgeon. Omvang: 128 pagina's. Prijs: f. 7, 50.

Wederom een mooi deeltje in deze goedkope serie. Het uit het Engels vertaalde Words of cheer for daily life is verdeeld in 21 hoofdstukjes en behandelt niet alleen geestelijke, maar ook praktische zaken.

ERE ZIJ DEN HEER' DER ENG'LEN, door Frieda Mout-Van der Linden. Omvang: 61 pagina's. Prijs: f. 9, 75.

In onze tijd wordt weinig gesproken of geschreven over "engelen". Daarom is het een goede gedachte geweest van de schrijfster deze kanttekeningen bij de Bijbelse leer van goede en kwade engelen te bundelen. Een leerzame uitgave.

WAT IS EEN OPRECHT GELOOF, door ds. LH. Oosten. Omvang: 217 pagina's. Prijs: f. 27, 50.

De N.H. predikant van Hedel heeft aan de hand van Zondag 7 van de Heidelbergse Catechismus een veertiental preken over het geloof uitgesproken, zowel in zijn vorige gemeente Wouterswoude als in zijn huidige gemeente. Na aandrang vanuit beide gemeenten heeft hij nu een uitgave tot stand gebracht voor een breder publiek. Het is een mooie, gebonden uitgave geworden met een rijke inhoud.

WELGEBAANDE WEGEN, door ds. A. Hofman. Omvang: 227 pagina's. Prijs: f. 34, 75.

De emeritus-predikant van de Geref. Gemeente te Aalburg schreef in het kerkelijk weekblad De Saambinder in meditatieve vorm over de Heidelbergse Catechismus. Deze 72 korte meditaties zijn nu in een prachtige uitgave verzameld. Ds. Hofman, die in de avond van zijn leven opvallend veel de pen hanteert, beschikt over een prettig leesbare stijl: korte zinnen, direct en eenvoudig. Zowel voor jong als oud zijn dit leerzame meditaties.

Drs. J. Schipper.

MARIA MAGDALENA, EEN BRON VAN INSPI­ RATIE. Samenstelling: H. van der Ent. Uitg. Kok, Kampen. Omvang: 58 pagina's. Prijs f. 14, 90.

De neerlandicus Van der Ent selecteerde uit de Nederlandse poëzie gedichten die betrekking hebben op Maria Magdalena en voorzag die van commentaar. In een korte inleiding gaat hij in op de werkelijke en de befantaseerde (in schilderkunst en literatuur) Maria. De gedichten geven in de eerste plaats weer welke rol Maria Magdalena heeft gespeeld in de harten van dichters en dichteressen. In totaal zijn 22 gedichten opgenomen, waaronder van Revius, De Mérode, Nijhoff en Achterberg. Eén ding maken deze gedichten in ieder geval duidelijk: de werkelijkheid van het gedicht is een wereld op zich.

Drs. J. Schipper.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen