Ter overweging

J. Verkuyl, Antroposofie en het Evangelie van Jezus Christus. 88 blz. Prijs f. 14,90. Kampen 1987.

Mij trof een zin uit de Inleiding: „Het is simpelweg ontstellend te zien hoe lui kerken en theologie vaak zijn geweest als het erom ging opkomende stromingen te toetsen en te evalueren” (blz. 13). Welnu, de schrijver doet zijn best met betrekking tot de antroposofie. Hij schetst de levensloop van haar grondlegger, R. Steiner. Hij beschrijft de kenleer, de theogonie, kosmologie en de leer van de kosmische tijdperken. Daarna komt de antropologie met de leer van karma en reïncarnatie aan de orde. Vervolgens: onderwijs en geneeskunde en de relatie tussen de antroposofie en de „Christengemeenschap”. Beider verhouding is er een van communicerende vaten (blz. 72). Een slotbeschouwing laat zien dat Steiner omgang met God en gebed belachelijke thema’s vindt. Ook het begrip zonde, verlossing door het offer van Jezus Christus, hebben niet de bijbelse inhoud. Een lijst met literatuur en verklaring van de meest voorkomende vreemde woorden vormen het slot van dit boekje.

Wij kregen de binnen korte tijd verschenen tweede (herziene) druk toegestuurd. Het is een boekje dat op heldere wijze deze dwaalleer bespreekt en haar gebreken aan de kaak stelt. Het was mij geen bezwaar geweest als het in wat eenvoudiger bewoordingen was gebeurd. Men moet ermee in aanraking zijn geweest, om de strekking van de bezwaren te verstaan, zou ik bijna zeggen. Ik had het gewaardeerd als het bijbelse begrip „kennen” wat meer uitgediept was. Wat de schrijver op bladzijde 41 zegt, om groot te denken van Gods barmhartigheid over hen die nooit in de gelegenheid zijn geweest om Hem te leren kennen, kan gemakkelijk verbreed worden - zoals ik dat de schrijver in een lezing heb horen doen - tot hen die God wel kennen maar niet willen dienen. Ik zou de uitspraak zoals we die daar lezen, niet willen onderschrijven. Een boekje dat overigens hulp biedt, maar tegelijk enige kennis van zaken vraagt.

A.A. Spijkerboer, Onder de hoge open hemel. 80 blz. Prijs f. 10,-. Kampen 1987.

Twee series radiopreekjes van de bekende Amsterdamse predikant. Ik gebruik het woord preekjes niet denigrerend. Integendeel, omdat ze zo kort zijn, mag het verkleinwoord erbij. Verscheidene van deze teksten heb ik, zelf op weg naar een kerkdienst, voor de radio horen uitspreken. De teksten zijn gekozen uit Galaten en Romeinen 12–14. Verrassend is de actualiteit van de Schrift. De (5) preken weten die actualiteit te laten zien. Eerbied voor het Woord en verlangen om de mens met het Woord te dienen, spreekt uit deze overdenkingen. Het theologisch kader is mij soms te breed, vooral als het over de wet gaat. Niettemin een boekje dat tot nadenken èn tot doen aanspoort.

G.W. Marchai, Befaamde theologen, J.G. Woelderink. 155 blz. f. 24,75. Kampen 1986. Woelderink is een omstreden auteur geweest, binnen en buiten de Gereformeerde Bond èn de Hervormde Kerk. Hij heeft zijn levenlang gestreden tegen een geestelijke houding, die zegt het Woord van God te eerbiedigen, maar het intussen op een vrome manier in twijfel trekt.

De betrouwbaarheid van Gods beloften, in de sacramenten betekend en verzegeld, was de inzet van zijn strijd. Er zijn ook in onze kerken (oudere) predikanten die van Woelderink geleerd hebben. Een man als prof. C. Veenhof had voor verschillende van zijn publikaties grote waardering. Het is betreurenswaardig dat Woelderink in de laatste jaren een verkiezingsieer heeft verdedigd, die sterk onder invloed van Barth staat. Ik waag het te betwijfelen of prof. Graafland gelijk heeft, als hij in zijn grote werk „Van Calvijn tot Barth” (blz. 385) zegt, dat de botsing met Dordt er bij Woelderink van het begin af aan heeft ingezeten. Ik zie in Woelderinks eerste artikelen een legitiem moment van reactie. Helaas is hij niet uit die reactie gekomen, maar erin voortgegaan.

Men kan zich afvragen of het terecht is dat Woelderink geen helder onderscheid aanbrengt tussen dopersen en spiritualisten.

In dit boek vindt men acht gezichtspunten behandeld, voorafgegaan door een „Verkenning” en afgesloten met een „Evaluatie”. Men leert Woelderink hier kennen. Toch bevredigt het boek mij niet geheel. Het stelt Woelderink vanuit Barth in gebreke - zij het zeer voorzichtig. Het herhaalt nogal eens, zelfs in citaten. Belofte en geloof - als voorbeeld - zijn zo nauw met elkaar verbonden, dat men de behandeling niet over twee hoofdstukken moet uitspreiden. Het boek is met sympathie voor Woelderink geschreven, maar vanuit een theologische positie, die aan Woelderink voorbij is. Ik heb de indruk dat de schrijver zelf iets van de moeiten, die hiermee gegeven is, heeft aangevoeld. Misschien dat een beknopter weergave sterker stootkracht zou hebben gehad. Ik schrijf dit niet om de lezer van aanschaf af te houden.

J. de Gier, Van de Souterliedekens tot Marnix. Stromingen en genres binnen de letterkunde der hervorming in de zestiende eeuw. 176 blz. Prijs f. 28,75. Kampen 1987.

Dit boek heeft mij geboeid van het begin tot het einde. We krijgen eerst een historisch overzicht over het ontstaan van de Reformatie. Dit hoofdstuk vooral is bedoeld om de verschillende stromingen binnen de Reformatie enigszins te kunnen plaatsen. Eindoordeel is: „Gecompliceerdheid en veelkleurigheid”. Daarna komt de schrijver bij het eigenlijke onderwerp. Hij behandelt eerst dichters en bijbelvertalingen „op het grensgebied van Rome en Reformatie”. Daarna komt de poëzie van de wederdopers aan de orde, vervolgens het schriftuurlijk lied der calvinisten. Dan de Psalmberijmingen (o.a. van Utenhove, Datheen en Marnix). Tenslotte de geuzenliederen. Valerius’ Gedenckklanck heeft eigenlijk pas in deze eeuw zijn plaats gekregen in het hart van ons volk.

Opmerkelijk is, dat de calvinisten van het begin af op de psalmen gesteld zijn geweest en in de berijming het Woord van God wilden laten doorklinken en niet menselijke ervaringen, reacties of emoties.

Graag zou ik meer uit dit boek willen weergeven. De ruimte ontbreekt. Het is een boek waarachter meer kennis steekt dan de lezer vermoedt! Als een dominee bij de opening of de sluiting van het catechisatieseizoen eens iets wil vertellen over psalmen en liederen in onze eigen taal, gedicht in de tijd van de Reformatie, kan hij hier terecht. Het is niet alleen geschikt voor scholen. Eigenlijk zou elk gezin dat uit de erfenis van de Reformatie wil leven, het in de kast moeten hebben - en het daar niet laten staan.

P. Bergwerff en Tjerk S. de Vries in gesprek met prof. J. Kamphuis. De eerste generatie. Met Open vizier. 128 blz. Prijs f. 19,90. Barneveld 1987.

Dit is deel vier in de serie over de eerste generatie in de Gereformeerde Kerken (Vrijgemaakt). De zojuist afgetreden prof. J. Kamphuis is gesprekspartner. Het boekje is zoals de werken van de hoogleraar, breed van opzet, vol van uitweidingen. Je moet je voor de man interesseren om het 128 bladzijden vol te houden. Ik kreeg het beeld van een dienaar van het Woord, die zonder doctorstitel het doctorenambt in zijn kerken heeft vervuld. Een man met overtuiging, geen slaafs navolger van zijn leermeesters, een gedreven man, die hier niet fanatiek, maar wel beslist overkomt. Uit zijn levensgeschiedenis komt de waardering voor de Doleantie naar voren. J.H. Velema krijgt op blz. 90 en op blz. 109 de rode kaart. Prof. Van ’t Spijker op blz. 45 de volgende aanmoediging in verband met de contacten tussen beide kerken: „Collega Van ’t Spijker kan d’r nou niet meer onderuit en wil dat - denk ik - ook niet. Hij heeft veel te reformatorisch gesproken. Dat moet een vervolg hebben. Ja zeker.”

Ik heb dit boekje met belangstelling gelezen. Wel bleef bij mij de vraag achter: Is de kring niet wat klein getrokken? Ik zou een register van persoonsnamen op prijs hebben gesteld, ook om te zien wie er in het boek niet voorkomen. Wie ooit de geschiedenis van de Gereformeerde Kerken (Vrijgemaakt) zal beschrijven, kan om dit boek niet heen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen