„Straf met enige vergoelijking”

Luther
Mijn ouders voedden mij zo streng op, dat ik daardoor angstvallig en schuchter werd. Mijn moeder sloeg mij eens om een kleinigheid zo hard, dat het bloed naar buiten sprong. De strenge behandeling die ik van mijn ouders gewoon was, zorgde ervoor dat ik het kloosterleven lief kreeg. Zij meenden het wel goed met mij, maar vergaten dat men altijd maat moet houden en naast de straf ook de beloning niet mag vergeten. Het ziet er treurig uit als kinderen hun ouders of onderwijzers haten om de harde behandeling die zij te verduren hebben. Er zijn vooral veel schoolmeesters die het gezond verstand van hun leerlingen bederven door bulderen, tieren en slaan. Men behoort niet met kinderen om te gaan zoals een beul met een dief.

Calvijn
Calvijn verzet zich op bijbelse gronden krachtig tegen een autoritaire opvoeding waarbij vaders hun kinderen door onmatige hardheid verbitteren. Dat leidt tot haat, zo zegt hij, en uiteindelijk tot het afwerpen van het juk van het ouderlijk gezag, omdat de kinderen de moed verliezen. Een milde en matige behandeling behoudt de kinderen het best in de vreze der ouders, en vermeerdert in hen de begeerte en vaardigheid tot gehoorzaamheid. Daarentegen, de hardheid en wrede strengheid verwekken hen tot hardnekkigheid, en blussen de goede genegenheden uit. Daarom gebiedt Paulus dat men ze vriendelijk zal koesteren. Want het Griekse woord dat Paulus hier gebruikt, beduidt zonder twijfel inschikkelijkheid en vriendelijkheid.
Lijfstraffen staat Calvijn, evenals bijna alle humanistische pedagogen van zijn tijd, slechts in een aantal gevallen toe. Daarbij staat hem niet alleen voor ogen dat het kwade moet worden gestraft maar ook dat onaanvaardbaar gedrag daardoor wordt voorkomen.

Marnix van Sint Aldegonde
Hij pleit ervoor dat kinderen zo vaak als maar mogelijk is meegaan naar de kerk, niet alleen op zondag, maar ook op andere dagen waarop diensten gehouden worden. Na de dienst moet de kinderen, naar de mate van hun begrip, gevraagd worden wat ze van de preek opgestoken hebben. De opvoeder kan hen daarbij helpen en nog eens wat uitleggen. Zo zullen ze van elke preek wel iets onthouden. Zich slecht gedragen in de kerk mag niet getolereerd worden en moet desnoods met de tuchtroede terechtgewezen worden. De kinderen moeten van jongs af leren ernst te maken met God en Zijn Woord.
Een ouder moet zich vooral voornemen om alles wat hij met zachtheid en toegevendheid kan bereiken, zonder enige hardheid of wreedheid na te streven. En alles wat hij met woorden, een aanmoediging, een complimentje of een berisping tot stand kan brengen, moet hij niet met de tuchtroede of met een pak slaag afdwingen.

Johannes de Swaef
Hoe dient er gestraft te worden? Met liefde en beleid: Als ouders hun kinderen kastijden, moet dat niet op de scherpste wijze gebeuren. Zelfs als kinderen dat rechtvaardig door hun kwaad verdiend hebben, moet er gestraft worden met enige vergoelijking. Zeker moeten de ouders hun kinderen liefhebben. Zij moeten hen niet zo dwaas liefhebben dat ze hen om hun kwaad niet zouden berispen, dreigen of kastijden; maar de liefde moet op de juiste manier gereguleerd zijn, de liefde moet de kastijding enigszins matigen, zodat ze niet van een vaderlijke kastijding zal ontaarden, Psalm 103:13. Nadat de profeet eerder verhaald heeft dat God met ons niet handelt naar onze zonden en ons ook niet vergeldt naar onze misdaad, zegt hij: Gelijk zich een vader ontfermt over de kinderen, ontfermt Zich de HEERE over degenen die Hem vrezen.
En in een door De Swaef vertaald gebed staat: Geef ons ook, Heere, de voorzichtigheid om hen te straffen voor hun verkeerde daden als ze nog jong zijn, opdat wij dat met mate doen. Dat wij ook niet vervallen in een te grote vergoelijking, uit angst om hen te bederven, noch ook in de uiterste strengheid om hen te verbitteren.

Petrus Wittewrongel
De ouders behoren in het bestraffen van hun kinderen bedachtzaamheid te gebruiken; zij moeten hen daarom ook straffen zonder toorn. Anders is het beter dat zij de straf uitstellen, want een korzelig woord, een haastige toorn verandert de rechtvaardigheid van de tucht in enkel wraakgierigheid. De toorn leidt ertoe dat de gebreken groter schijnen. De kastijdingen die met bedachtzaamheid gedaan worden, zijn nuttig en worden door de kinderen beter aangenomen.

Anderzijds moet gewaakt worden voor te grote zachtmoedigheid. De hogepriester Eli, die zijn zonen niet eens zuur aanzag, is een waarschuwend voorbeeld. Als het over de lichamelijke tuchtiging gaat, maakt Wittewrongel nog een belangrijke opmerking. Als de ouders genoodzaakt zijn de tuchtroede ter hand te nemen, dan moeten zij er ook inzonderheid op letten dat zij bij deze roede de nodige vermaningen en onderwijzingen voegen uit het Woord des Heeren, opdat zij hun kinderen des te beter op de weg van de deugd en godzaligheid leiden. Een roede zonder woorden is slechts een wrede tuchtiging en laat onze kinderen zo brutaal en onredelijk als ze altijd geweest zijn. Daarom kan de tuchtiging niet zonder het vurig gebed dat God deze kastijding moet ten nutte moet en bekrachtigen.
Het kan zijn dat de ouders hun toevlucht moeten nemen tot de lichamelijke kastijding, het laatste mogelijk heilzame middel. „Menig boosaardig kind dat door de vermaningen en bestraffingen niet terecht te brengen is geweest, is nog wel door de roede van de tucht op de rechte weg gebracht.”

N.a.v. ‘Bronnen voor NU. Opvattingen over opvoeding en onderwijs in Reformatie en Nadere Reformatie’, red. drs. D. van Meeuwen. Uitg. De Banier, Apeldoorn, 2015. ISBN: 9789462781610; 328 blz; € 29,90.

En nu ben ik het zat. Pets. We zijn al een kwartier bezig om weg te komen en nog heeft Wout z’n schoenen niet gepakt, laat staan geprobeerd ze aan te trekken. Ik wil nu weg! Wout loopt rustig naar de kamer om het tasje te zoeken dat toch echt mee moet. Hij heeft alle tijd van de wereld. De tik heeft hem niets goeds geleerd. Ik vermaan mezelf een onsje meer geduld en een onsje minder haast te hebben. Deze keer had hij de tik niet verdiend. Deze keer niet.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen