De plaats en betekenis van de psalmen in de eredienst (2)

Pastoraal

De reformatie

'e maken in één keer wel een grote sprong van de oud-christeHjke kerk naar de tijd van Luther en Calvijn. Dat heeft wel een reden. Vóór de Hervorming werd er nauwehjks door de gemeente meer gezongen. In de Roomse kerk, die zich uit de oud-christeUjke heeft ontwikkeld, vond men wel en in steeds grotere mate zingende koorknapen en zingende misdienaars en soms ook een kerkkoor. Maar de gemeente zat in heel de dienst eigenhjk... stommetje te spelen. Hoogstens neuriede men wat mee als de melodie aansprak. Daarin bracht de Kerkhervorming verandering. Het heeft zin vooral aandacht te vragen voor wat Calvijn heeft gedaan voor de gemeente­ zang. Luther heeft wel heel veel hederen gemaakt maar was, wat we wellicht niet van hem zouden verwachten, heel schroomvaUig met invoering van hederen in de eredienst. ZwingU was heel sterk op de verkondiging gericht zelfs zo dat hij het zingen helemaal niet zo nodig vond, althans... niet in de officiële kerkdiensten. Kan dat verklaard worden uit weerzin tegen de misstanden in de roomse kerk en uit zorg dat de prediking overwoekerd zou worden door het zingen?

Nu dan Calvijn. Deze heeft in 1536 een „orde van dienst" vervaardigd voor de prediking en de avondmaalsviering in Bazel. Hij beval sterk aan de gemeente aan om voor het aangaan aan de dis van het verbond psalmen te zingen. Bij ons speelt dan vaak onder het wisselen van de tafel het orgel zacht. Calvijn het Uever de gemeente zingen. Hij heeft de hturgie nog verder uitgewerkt als hij in 1536 zich in Geneve vestigt op aandrang van zijn vriend Farel. Ook daar zong de gemeente tot dit tijdstip niet! De Geneefse hervormer wil dat de gemeente de psalmen zingt en daarbij beroept hij zich op... de apostel Paulus! Scherp khnkt het als hij zegt: „De paus van Rome heeft de gemeente beroofd van de troost van de psalmen." Om het psahngezang te bevorderen zag hij graag dat men voor de kerkdiensten met de kinderen samenkwam om de psalmen te oefenen en te repeteren. De overheid remde dat af en schoof de invoering van het psahngezang op de lange baan, bang voor vernieuwingen.

Wordt Calvijn in 1538 uit Geneve verbannen dan gaat hij naar Straatsburg. Daar voert hij „het hedboek van de gemeente" in. Toen bestonden al enige berijmde Schriftgedeelten, zoals de Tien Geboden, het Onze Vader en ook al veel Psalmen en Calvijn bevorderde dat ook vanwege „de band met Israël". Zelf gaat hij tot op het Hebreeuws terug bij het berijmen van de psahnen. Zij moesten rechtstreeks mt de oorspronkelijke tekst van Gods Woord afkomstig zijn.

Wanneer Calvijn in 1541 weer terug is in Geneve komt de invoering van het psalmgezang in de samenkomsten van de gemeente in een versnelling dankzij de geweldige hulp van Marot. Voordat Calvijn twee jaar later ontsüep, waren in 1562 alle 150 psalmen berijmd en „zingbaar".

Drie belangrijke beginstelen

Voordat ik dit artikel afsluit mag ik de lezer(es) nog wijzen op enige belangrijke aandachts- en uitgangspunten van Calvijn, wanneer hij er zo op gesteld is dat de gemeente de psalmen zingt in de erediensten:

1. Het zingen van de psalmen door de gemeente is een Bijbels gebruik en goed voor de omgang van de gemeente met de Heere God. In de eredienst komt de gemeente voor Gods aangezicht en het voorrecht is groot omgang met de Heere te mogen hebben. Deze wordt door het psalmgezang alleen mar geadeld.

2. Het zingen van de psahnen door de gemeente, moet, volgens Calvijn, Gode welbehageUjk wezen en uit het hart opkomen, en God wil dat tot Zijn eer gezongen wordt. We weten dat de „gloria Dei", de ere Gods, Calvijn zeer ter harte ging. Daarin lag het sterke accent van zijn theologie. Men zingt niet om er zelf allereerst van te genieten maar om God ermee te bedoelen. Belangrijk is ook dat de gemeente weet wat gezongen wordt. Men moet dat bewust doen en zijn hart erbij hebben.

3. Calvijn wil de gemeente „beschaafde hederen laten zingen in Gods huis" en wat dat betreft zijn er geen betere psahnen van David en de anderen dichters. „Deze psalmen zijn van God Zelfs verkregen en die geven we Hem in de gemeentezang weer terug." Hij voegde daar zelf enige Schriftberijmingen aan toe maar was tegenstander van het vrije lied in de kerk. De bijbelse boodschap kan in het vrije Hed verduisterd worden omdat mensen-gedachten daarin kunnen (voor) komen en die staan haaks op wat God wil en zegt).

Hij wenste beshst geen meerstemmige koorzang in de erediensten te hebben of toe te laten, want dan zingt de gemeente weer niet. En daarom was het hem juist begonnen.

Ook over het tempo van de gemeentezang had hij een mening. „Er moet niet luchtig of vluchtig worden gezongen, maar wel waardig en verheven." De gemeente onmoet immers God!

Van orgelspel of van orgelbegeleiding moest Calvijn niet veel hebben. Hij was er geen liefliebber van en was bevreesd dat weer de gemeentezang er onder zou hjden. De gemeente moet in het psahngezang weer stem hebben en krijgen en geen instrument. Wel, we hebben voor deze keer hieraan wel genoeg, zou ik zo zeggen.

Apeldoorn

W.Chr. Hovius

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen