Het Réveil in Nederland

In dit nr. maken wij een aanvang met het plaatsen van het referaat, gehouden cloor cle Weledele Heer |. Koppejan op cle jaarvergadering van het L.V. van J.V., 27 februari 1957.

Op het agendum uwer verenigingen zal ongetwijfeld van tijd tot tijd het onderwerp voorkomen clat ik thans voor U wil inleiden.

Ik meende clat het zijn nut kon hebben om dit onderwerp in breder verband ook eens op uw landelijke vergadering te bespreken en onze gedachten daarover te laten gaan. Meen niet clat ik me 1111 aan kom dienen als iemand die alles van dit Réveil afweet, die U op alle punten een bevredigend antwoord zal kunnen geven. Dat kan ik zeer zeker niet. Daarvoor is cleze beweging in het godsdienstig leven van ons land in de dertiger en veertiger jaren van de 19de eeuw te gecompliceerd.

Waarom ik dit onderwerp dan toch gekozen heb?

In de eerste plaats omdat we ons op onze jongelingsverenigingen o.a. ook bezig houden met cle kerkelijke historie van ons land. De Kerkgeschiedenis is naast cle Bijbelse Geschiedenis toch altijd nog een zeer belangrijke bron waaruit we kunnen putten voor onze geestelijke vorming.

In cle tweede plaats heeft het Réveil zijn stempel gezet op het Nederlandse leven. De invloed van het Réveil is tot op onze tijd merkbaar. Ook in dit opzicht geldt het woord van Bilderdijk, cle wegbereider van het Réveil:

„In 't voorleden ligt het heden, In het nu wat worden zal.'

Wat betekent réveil? Het woord wil zeggen: het wakker worden, het ontwaken.

In ons verband clus: geestelijke ontwaking.

Of: gelijk Groen van Prinsterer het uitdrukt: Réveil: Christelijke wederonticaking, Reformatorische terugkeer tot het Evangelisch A.B.C.

Als er sprake is van wakker worden, van ontwaken, clan moet daaraan vooraf zijn gegaan een inslapen! En inderdaad: Het geestelijk leven, cle Kerk in ons land omstreeks het begin van de 19de eeuw

I was in een diepe slaap verzonken. Reeds een twintigtal jaren zweeg de geduchte stem van een Theodorus van der Groe, wel eens genoemd een van „de meest getrouwe godsgezanten." (Hij stierf in 1784). Zeker, er waren ook nu nog wel enkele getrouwe leraars overgebleven, maar er ging weinig kracht van uit. Men zou kunnen zeggen: „ze waren bedekt om de vreze der Joden." Over het algemeen heerste er een lauwheid en een dodigheid in Neerlands Kerk. Officieel gold van die kerk nog altijd de aloude gereformeerde belijdenis, de Dordse leerregels, en de Heidelbergse Catechismus waren in naam nog altijd de belijdenisgeschriften dier Kerk. Maar de prediking die van de kansels gehoord werd verschilde hemelsbreed van, ja was in flagrante strijd met deze formulieren. De oorzaak van dit verval moeten we zoeken in de algemene geestesrichting van die tijd. De 18de eeuw heet de eeuw der Verlichting. Die „verlichting" is een produkt van het rationalisme. Om het Réveil goed te kunnen begrijpen is het nodig dat we ons eerst bezinnen op het Rationalisme.

De grondlegger van het Rationalisme is de Franse wijsgeer René Descartes, ook wel Cartesius genoemd. Hij leefde van 1596—1650. In ons land vertoefde hij een twintigtal jaren. Cartesius noemde ratio (d.w.z. de rede, het vermogen om te denken), de bron van alle kennis. Volgens hem komt men alleen door het denken tot de kennis van de waarheid. Het is niet onze bedoeling hier diep op in te gaan. We zouden dan te veel afdwalen van ons onderwerp. Toch begrijpt U wel meteen dat juist dit uitgangspunt van Cartesius fout is. Het is onbijbels. Gods Woord leert ons dat ons verstand verduisterd is. Hoe zou dan een mens met zulk een verduisterd verstand zelfstandig kunnen uitmaken wat waar en wat goed is? Het is de oude leugen uit liet Paradijs: Uwe ogen zullen geopend worden en gij zult als God zijn, kennende het goed en het kwaad.

De konsekwenties van deze leer zijn ontzettend. Al geloofde Cartesius nog wel in het bestaan van een God en al verwierp hij niet alles wat er in de Bijbel stond, U begrijpt allen wel waar uiteindelijk een dergelijk denksysteem op uitloopt. Als men alleen aanvaardt wat we met ons verstand kunnen begrijpen, dan ligt daar onvermijdelijk in opgesloten dat men tenslotte aanlandt bij een punt, waarop men de hele Bijbel los laat en volslagen atheïst wordt. Aanvankelijk schrokken de rationalisten van dergelijke drastische uitspraken terug, Bij de verdere ontwikkeling en uitwerking echter van dit denksysteem door andere wijsgeren, blijkt de afloop werkelijk zo te zijn.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen