Arctische zomer, kort en uitbundig

Ruim 200 kilometer ten oosten van de Noordkaap liggen nabij het meest noordoostelijke puntje van Europa twee bijzondere gebieden: het Varanger schiereiland en de Pasvikvallei.
Het Varanger schiereiland is ongeveer zo groot als Nederland, aan de noordkant ligt de Barentsz-zee en aan de zuidkant de Varangerfjord. De noordkust wordt gekenmerkt door een arctisch-maritiem klimaat, waar de gemiddelde julitemperatuur de +10°C niet haalt. De Pasvikvallei is een langgerekte vallei met aan de oostkant de grens met Rusland en aan de westkant de grens met Finland. Door een bergrug in het noorden van de Pasvikvallei heeft de zee hier nauwelijks invloed, waardoor de gemiddelde temperatuur in juli op +14°C uitkomt. De winter is er echter veel kouder; temperaturen van -40°C zijn geen uitzondering.

Arctische zomer
De zomer duurt maar kort in het hoge noorden, maar toch komt alles tot groei en bloei. Eind juni ligt er op vele plaatsen nog sneeuw en de herfst begint reeds eind augustus. In de korte arctische zomer van zo'n zes weken moeten de planten ontkiemen, groeien, bloeien, stuifmeel verspreiden en zaden produceren. Vogels moeten zorgen voor nageslacht en voldoende eten vinden voor de trek naar het zuiden of om wintervoorraden aan te leggen. Dat dit allemaal in zo'n korte tijd kan, heeft een oorzaak: licht! Tussen midden mei en eind juli gaat in het hoge noorden de zon niet onder. Deze middernachtzon zorgt voor een supersnelle ontwikkehng van de natuur.
De vele moerassen in de taiga en de toendra zijn een broedplaats voor miljoenen insecten. Deze insecten zijn 24 uur per etmaal actief met het bestuiven van bloemen en het leggen van eitjes voor een volgende generatie, vogels eten deze insecten weer en planten groeien snel door het steeds aanwezige licht.

Flora
Op het Varangerschiereiland treffen we op zeeniveau hoogalpine planten aan die elders in Europa alleen boven de 2000 meter in de Alpen of de Pyreneeën voorkomen. Verder treffen we subarctische flora aan die alleen in het uiterste noorden van Noorwegen, in Siberië en op Groenland te vinden is. Heel veel soorten worden niet hoger dan enkele centimeters, hebben harige stengels en wasachtige bladeren. Op deze manier zijn ze beschermd tegen barre weersomstandigheden. Bomen en struiken zijn hoofdzakelijk te vinden in die rivierdalen van het Varangerschiereiland die redelijk beschermd liggen tegen de wind vanaf de Barentsz-zee.
Een van de extreme voorbeelden in de plantenwereld is het zuiltjes-beenbreek (Saxifraga oppositifolia) met haar prachtige rozerode bloempjes. Deze plant groeit in de West- en Oost-Alpen op hoogtes tussen de 2000 en 3500 meter en in de arctische en subarctische streken op zeeniveau. In het hoge noorden wordt deze plant gezien als het begin van de lente, want reeds begin april steken deze bloempjes op plaatsen waar de sneeuwlaag dun is hun kopjes boven de sneeuw. Het zuiltjes-beenbreek is een van de meest noordelijk groeiende planten ter wereld. Ze worden door de Eskimo's zelfs gegeten, vanwege hun hoge vitamine-C-gehalte. Hoe gevoelig de natuur hier is voor verniehng blijkt wel uit het feit dat een woekerend plantje als de Zilverwortel (Dryas octopetale) in de arctische streken ongeveer 100 jaar nodig heeft om tot een plak van een vierkante meter uit te groeien.
Berken, pijnbomen en wilgen vinden we op de meer beschutte plaatsen. Ondanks het feit dat de bomen en struiken klein blijven of zeer laag bij de grond groeien, kunnen ze toch heel oud zijn. Heel anders is dat in de Pasvikvallei. Eenmaal achter de bergruggen kom je in uitgestrekte wouden en vochtige moerassen, die niet onder invloed staan van de zee, maar waar het landklimaat van de Russische taiga haar stempel op drukt. Moerassen met Karelsscepter, bossen met vele orchideeënsoorten en velden met Bosooievaarsbek maken een diepe indruk op iedereen.

Fauna
In Varanger en Pasvik komen in de zomer twee groepen vogels voor: De trekvogels komen hier uitsluitend om te broeden. De standvogels blijven het gehele jaar in dit gebied. Net als bij de planten zijn er ook bij de vogels extremen. De meest extreme is wel de Noordse stern. Deze niet zo grote vogel komt eind mei in NoordEuropa aan om te broeden, de jongen komen begin tot medio juli uit het ei en eind augustus gaan de families weer op de wieken op weg naar het zuiden. Voor de Noordse stern geldt met recht "naar het zuiden", want deze gestroomlijnde vogel vliegt door tot het Zuidpoolgebied. In Antarctica overwinteren de Noordse sterns. Hierdoor bezitten ze het record "vogeltrek".
Op de hoogvlaktes vinden we weer andere vogelsoorten, zoals de Sneeuwgors en de Ijsgors. Het zijn beide trekvogels die we in de winter langs onze kust kunnen waarnemen. De Sneeuwuil is een bewoner van de hoogvlakte en deels een standvogel. Hij kan zelfs in barre winters overleven. Hij heeft zo'n goed gehoor, dat hij een muis onder de sneeuw kan horen lopen. Een echte toendrabewoner is de rosse grutto, die afwijkt van de Grutto die wij in Nederland als broedvogel kennen. De rosse grutto broedt in Noord-Europa en brengt de winter door in Senegal. Op weg naar het hoge noorden is 'onze' Waddenzee van groot belang, want ook een rosse grutto kan niet in een keer van Senegal naar Noord-Noorwegen trekken. Behalve door vogels worden deze streken bevolkt door een aantal zoogdieren, zoals de eland, het rendier, de bruine beer, de wolf, de lynx en de sneeuwhaas. Bij de rendieren die men te zien krijgt gaat het in het algemeen om halfwilde exemplaren, die door de Samische bevolkingsgroep beheerd worden. Geheel wilde populaties zijn zeldzaam. Het dak van Europa is een gebied waar weinig mensen wonen en weinig toeristen komen, waar je rust en absolute stilte vindt en waar je nog meer respect krijgt voor de schoonheid van de schepping.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen