Winter vroeger niet kouder maar erger: er was geen cv

Een vaak gehoorde mening is dat de winters vroeger veel kouder, veel strenger waren. Wanneer wij nu de laatste tweehonderd jaar nemen, waarvan betrouwbare cijfers bekend zijn, dan is het beter te stellen dat de winters vroeger veel erger waren. Erger wil zeggen: voor de mensen die zo'n strenge lange winter moesten doorkomen. Wij kunnen ons nu in onze moderne wereld nauwelijks voorstellen hoe onze overovergrootouders dergelijke winters beleefden. Stel eens voor.,. geen gasverwarming, geen olieverwarming, geen waterleiding, geen elektriciteit. Alleen de ouderen onder ons, zeg maar van 60 jaar en ouder, kunnen zich nog iets van zo'n situatie voorstellen. Gaan wij op de gemeten temperaturen af, dan zien wij dat wij meer dan 150 jaar terug moeten gaan om enkele langere en koudere winters aan te treffen. Al behoren die van 1929,1940,1942,1947 en 1963 —ook over meer dan 200 jaar bekeken- tot de allerstrengsten.

Bij het vee
De toestand op het platteland (en in de steden was het weinig beter) was dat' s avonds rond negen uur de kachel uit ging. Vroeg naar bed. 's Morgens alles ijs- en ijskoud. De kachel of het fornuis werd aangemaakt om water te koken voor koffie. De ijsbloemen kwamen in zo' n heel strenge vorstperiode niet van de ramen in de huiskamer. Iedereen zat om de kachel. Vaak was het bij het vee in de stallen nog iets aangenamer. Herman de Man beschreef destijds de barre winter van 1890. Onvoorstelbaar hoe de rijken, zo schrijft hij, misbruik maakten van de armen die van hun gunsten afhankelijk waren. Ik herinner mij nog van de barre februari van 1929 hoe koud het huis bleef, ook overdag. De situatie weet ik ook nog tijdens de strenge winter van januari en februari 1940. OphetKNMI-station te Winterswijk bij voorbeeld in januari 18 nachten strenge vorst, tot soms -20 graden. In februari 7 nachten streng, met een minimum op 13 februari van -24.1 Graden.

Geen pieren
In ons dorp woonden op 200 meter afstand van ons twee oudjes, een oom en tante "Lubbegiemeuje en Willem-oom'', zo werden ze door mij als familie aangesproken. Hun pomp stond onverwarmd bij de achterdeur van het huisje. In genoemde barre winter bevroor die pomp en zaten ze (zoals velen) zonder water. Vlak bij huis liep een slootje. Daar had de oude baas een gat in het ijs gehakt dat hij elke morgen stuk sloeg. U gelooft het misschien niet, maar ik stond er bij. Daar haalde hij water uit. Meuje deed de deur open en riep aan oom:,, Willem geen pieren der in!" Dat vertelde ik thuis en vanaf die dag, in die winter, bracht ik hen om de dag een halve melkbus met water uit onze pomp die nog net niet bevroren was.

Mensen bevriezen
Je zou mogen stellen dat dit zo ongeveer de laatste voorbeelden zijn geweest van hoe onze voorouders in strenge winters moeite moesten doen om warmte, water en eten te krijgen om te ovedeven. Ook dat lukte vroeger velen niet. Nu komt dat in een strengevorstperiode. zoals in 1985, 1986 en 1987, niet meer voor. Of het moet al iemand zijn die door een ongeval of alcoholgebruik onopgemerkt in strenge kou ten val komt, maar dan is strenge vorst niet de eerste oorzaak van een eventueel overlijden. In oude kranten die de felle koudegolven in 1890 en 1929 beschreven kom je regelmatig het bevriezen van mensen door de kou tegen, zoals op 17 december 1890. ,,In het Drentse Havelte kwamen drie kinderen door bevriezing om het leven. Er was geen brandstof meer in het gezin, dat ook overdag overwegend te bed bleef.'' Met al het leed van vroeger vergeleken hebben wij sociaal gezien in strenge vorstperioden nu een heel wat betere leefsituatie, waar wij alleen maar dankbaar voor kunnen zijn.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen