Herfst

Het zijn de laatste dagen van september. In mijn tuin staan de zweefvliegen als helikoptertjes boven de laatste bloeiende bloemen. De honingbijen zijn druk met het vergaren van stuifmeel. Er fladderen nog enkele vlinders boven de border. Op de grens van hei en bos koesteren hagedissen zich in de zon. Het is bijna tijd om aan de winterslaap te beginnen. De ene dag is het zomer; de andere dag moet de sjaal om. Het is pas herfst en nog lang geen najaar, al is dat volgens de woordenboeken hetzelfde.

Sotto voce
In het stoffige zand, onder een laurierkers in mijn achtertuin, ligt een merel. De zwarte vogel ligt behaaglijk in de zon. Onafgebroken klinkt, heel zacht, zijn gezang. Het lijkt alsof hij voor zichzelf aan het oefenen is. Die merelzang, sotto voce voorgedragen, is opvallend melodieus en gevarieerd. Ik ervaar het als een uiting van tevredenheid en welzijn. Dat klinkt niet wetenschappelijk, ik weet het. Maar zo'n zonnige herfstdag maakt tevreden. Zouden de dieren dat niet ervaren?

Hangmatjes
Het is een wonderlijke mengeling van zomer en herfst, wanneer de natuur aarzelt tussen beide seizoenen in. De ochtendzon schijnt roodachtig licht door het geel en bruin verkleurde beukeblad. Het is stil in het bos. De kruinen van de beuken zijn doorzichtig geworden. Óp de beukenlaan sprankelt het zonlicht op de kleurige laag blad. Het ritselt van vallende dauw
druppels. Door dejonge dennen trekt een groep goudhaantjes. Dunne nevelslierten hangen als rook tussen de sparren. Vochtige herfstdraden kriebelen in mijn gezicht. Het zijn vooral de hangmatspinnen die hun bijzonder gevormde webben hebben geweven. Door de dauw zijn ze vol glinsterende pareltjes. De zon doet die vochtige webben zilverachtig glanzen. Onbewust hebben de spinnen de kerstsparren versierd. Mooier dan de mensen het met zogenaamd engelenhaar hun kerstbomen proberen te doen. Hangmatspinnen maken geen keurige symmetrische webben, zoals de kruisspin dat doet. De naam zegt het al: deze spinnen maken hangmatjes. Zij weven ze heel dicht, met de draden kriskras door elkaar. Zij spannen hun vangmatjes horizontaal tussen de takken. Want dat zijn het: vangmatjes, bestemd voor het verschalken van vliegen en muggen. Ze worden niet gemaakt ter versiering van de bosrand, maar ze zijn wel sierlijk.

Herfstzang
Ik zit aan de rand van het bos en de hei. Het is de laatste week van september. Boven de bijna uitgebloeide struikhei hangt een wazige, grijze nevel. Naar de horizon toe wordt die steeds dichter. In de verte, tegen de dennenrand, is het echt mistig, waardoor de dennen nauwelijks zichtbaar zijn. Er zijn grote velden bosbessen op dit gedeelte van de hei. Die doen mee in de kleurenpracht. Daardoor is de hei hier verre van gelijkvormig. De struikhei overheerst met tot heel mooi beige verkleurde bloemtrossen. De plekken bosbessen zijn karmozijnkleurig. De pollen pijpestrootjesgras zijn felgeel en de bochtige smele is okerkleurig. In de takken van een jonge lijsterbes hipt een klein. geelbruin vogeltje. Het is nog vroeg. De zon flonkert in ontelbare dauwdruppels. De trossen oranje lijsterbessen hangen tussen het verkleurende blad. Het vogel-> tje is ijverig op zoek naar insekten. Hij maakt zich duidelijk bekend: ^if-tjef... tjif-^ef... Zo ongeveer klinkt het gezang van de tjiftjaf. Dit zangertje van de zomermaanden heeft geen haast om naar het warme Zuiden te gaan. Na de ruitijd in augustus laten de tjiftjafs weer bescheiden hun zang horen. Soms tot in november toe.

Zilv'ren zuilen...
Nog vier dagen, dan is het oktober. Die maand wordt wel wijnmaand genoemd, maar die naam spreekt ons niet zo aan. Kleurenmaand is een betere aanduiding. De langzaam wegstervende pracht van de zomerse bossen en velden vormt een kleurschakering die niet kan worden beschreven. Je moet het zien, zoals Jacqueline van der Waals het zag. ledere boomsoort verkleurt origineel. De Amerikaanse eik met felle tinten; berken met okergeel en roestbruin, de wingerd met scharlaken, de populieren met zwavelgeel. Een dek van roestbruin blad ligt onder de berkenbosjes. De zon schijnt wazig door de ijl geworden kronen en tovert op stammen en twijgen een roze gloed. Tussen het dorre blad en het vergeelde bosgras staan glimmende bronskleurige boleten. Hélène Swarth, de in 1944 overleden dichteres, schreef eens: Zij toonde daarmee een scherpzinnige waarneemstertezijn. Droge, gladde beukestammen hebben inderdaad een zilvergrijze bast. Ook wat zij verder schrijft is goed door haar geobserveerd. In de oktobermaand kan men die dichterlijke impressies overal opdoen en met andere aanvullen.

Herfst
In de kruinen van de beukebomen prijken de eerste gele bladeren. Een waterige herfstzon doet ze fel oplichten. Op de hei is mens noch dier te zien. De leeuweriken zingen al lang niet meer. De ruimte is vol licht en warmte. De prikkelende herfstgeur en de stilte zijn weldadig. Langs de grillige dennenrand staat een even grillige rij berken. Zij laten gele blaadjes omlaag dwarrelen. Hun dunne pruiken zullen al gauw kaal zijn. De hoge struikhei aan de voeten van de berken, is nog niet helemaal verkleurd. Tussen de beige bloemen zijn hier en daar nog toefjes die blijkbaar pas in bloei staan. Ze steken mooi af met hun lila bloemen. Die verlate bloei kun je tot in november aantreffen. Het smalle zandpad, dat langs de berken kronkelt, is grijs en hard na de langdurige regen. De felrode kleur van prachtig uitgegroeide vliegenzwammen springt in het oog. Ze staan er in alle groeifasen, ongeschonden en gaaf uitgegroeid. De vliegenzwam is nog altijd de bekendste paddestoel. Op de kleuterschool wordt er al van gezongen. Hier staan de vliegenzwammen als rode vlekken tussen paarse struikhei, geel verkleurd gras en dor blad. Het is herfst. Je ruikt het, hoort het, ziet het en ervaart het. Oktober. De zomer sterft weg in wondere kleurenpracht. Herfststormen zullen helpen om het blad van de takken te rukken. Dan komt de tijd van mist en kille, koude regen. Er breken maanden van rust aan voor de flora. Die rusttijd duurt niet lang. Wanneer het eenmaal goed winter is, kondigt het voorjaar zich alweer aan. Elk jaar wordt Gods belofte bevestigd: ,,Voortaan alle de dagen der aarde zullen zaaiing en oogst, en koude en hitte, en zomer en winter, en dag en nacht niet ophouden''.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen