Leven va nde AOW

De bejaardenflat aan de rand van Rotterdam draagt de idyllische naam "Avondrust". De media weten beter. Onder de bejaarden in ons land heerst onrust en verbolgenheid over de voorgestelde bevriezing van de aow. In werkelijkheid lijken de gemoederen minder verhit dan wordt gesuggereerd. De bewoners van "Avondrust" lezen hun krantje, lopen hun rondje, gaan bij elkaar op visite en wachten rustig op de dingen die komen gaan. Politiek is een onvoorspelbaar ding, waarin slechts een enkeling geïnteresseerd is. Een van die enkelingen is gepensioneerd scheepsbouwer A. Rijkeboer, die met zijn echtgenote op de begane grond is gehuisvest. Hij vertegenwoordigde jaren de SGP in de deelraad van Charlois. Van diplomatie moet hij niet veel hebben. In kloeke taal ventileert hij zijn politieke voor- en afkeur. Lubbers is "zó'n vent". Brinkman "een windvaan" en Kok "een halve zool".

Geintje
Vanaf'82 leeft het echtpaar van de aow. Aangevuld met een metaalpensioentje en een bijdrage uit het voormalige steunfonds bij overlijden van de ter ziele gegane scheepswerf Piet Smit. De aow wordt sinds enkele jaren per individu uitgekeerd. ,Je maakt er wel 's een geintje van", lacht de vrouw des huizes. „Dan zeg ik: Jij betaalt deze keer de huur hoor. Want dat is elke maand de grootste hap." Financiële geheimen heeft het bejaarde echtpaar niet. Bereidwillig haalt Rijkeboer zijn administratie voor de dag en declameert de inkomsten. „Met aow. Plus een metaalpensioentje van 224 gulden. Schoon aan de haak dan hoor. Want je hebt je leven lang betaald, maar ze laten je net zo vrolijk nog een keer belasting betalen. En weet je wat ik van dat fonds van Piet Smit trek? Om de vier maanden, niet schrikken, 47 gulden. Bruto. Daar moet ik nog negen gulden belasting over betalen. Hou ik 38 gulden over." Ze schateren het allebei uit, om de zwarte humor van de fiscus.

Geen hoge pet
Toen ze terugvielen naar de aow, was het vooral voor haar even overschakelen., Je kunt niet meer zeggen: ik ga even een jas kopen. Daar moet je voor sparen. En als het kan, stel je het nog een jaartje uit. Maar daar wen je ook weer aan. We mogen helemaal niet klagen. Je ontmoet soms mensen die zeggen: ik heb alleen maar m'n aow'tje. Nou, wij hebben aaoo-wéé." In "Avondrust" zijn ze met deze opvatting geen uitzondering. Er is volgens Rijkeboer geen mens te vinden die klaagt. „D'r komt hier wel eens iemand spreken voor een goed doel. Pas nog voor de zending. Er was zo'n honderd man. Na afloop houden we dan een collecte. Wat denk je...? Zeven honderd en tachtig gulden! Onder de vierhonderd zitten we nooit." De houding van de ouderenbonden vindt de bejaarde scheepsbouwer dan ook overtrokken. „Als je maar raak uitgeeft, heb je nooit genoeg. We leven, op z'n Hollands gezegd, in een gouwe tijd. Al moet ik zeggen dat ik met wat Brinkman nu klaarmaakt ook moeite heb. Die heeft makkelijk praten. Je kunt de aow wel bevriezen, maar de prijzen blijven stijgen. Dan zeg ik: nee maat, nou sla je de plank mis. Daarmee krijg je je ouwe kiezers niet achter je. Die hebben echt geen hoge pet op van Brinkman."

Ouderenbonden
Voorzitter S. Baar van de Protestants Christelijke Ouderenbond (PCOB) stemt al jaren CDA. Daarvan zal hij ook dit jaar niet afwijken. Maar dat ouderen behoorlijk ontstemd zijn over de wao-voorstellen van zijn partij, kan hij zich levendig voorstellen. Met 75.000 leden is de PCOB de kleinste, zij het de sterkst groeiende ouderenbond. De katholieke ouderenbond is met 225.000 leden de grootste, op de voet gevolgd door de ANBO met zo'n 200.000 leden. Aanvankelijk had de in 1960 opgerichte PCOB het karakter van een bejaardenvereniging. Geleidelijk ging het bestuur meer aan belangenbehartiging doen. Bij de andere ouderenbonden had een zelfde verzakelijking plaats. Anno 1994 kan de politiek niet meer om deze bonden heen. Hun standpunt over de aow is nagenoeg eensluidend. De kern daarvan is dat de aow niet als een uitkering, maar als een bodempensioen moet worden gezien. Een pensioen waarvoor premie is betaald. Het geeft derhalve geen pas om de aow met andere uitkeringen over één kam te scheren.

Omslagstelsel
Het zwakke punt in dit verhaal is dat aow'ers strikt genomen niet voor hun eigen uitkering hebben betaald. De aow is gebaseerd op een zogenaamd omslagstelsel, wat betekent dat de kosten worden omgeslagen over de huidige beroepsbevolking. Desondanks houdt Baar vast aan het pensioenkarakter van de aow. „In '57 heeft men op pragmatische gronden gekozen voor een omslagstelsel, omdat men meteen met de aow wilde starten en er geen cent in kas was. Dat is een verkeerde keus geweest, die ons is blijven achtervolgen. En waarvan men nu probeert te profiteren, overigens zonder consequent te zijn. Neem het voorstel van D66, om ons aow-premie te laten betalen over het aanvullend pensioen. Dat zou betekenen dat ik altijd aow heb betaald voor de generatie boven me en nu zou ik ook nog moeten gaan betalen voor de generatie die na mij komt."

Koppeling
Zeventien procent van de bejaarden heeft geen aanvullend pensioen en moet rondkomen van de aow. Deze groep zit volgens Baar al jaren op de grens van het sociaal aanvaardbaar minimum in ons land. Koppeling aan de loonontwikkeling in het bedrijfsleven verdient daarom de voorkeur, prijscompensatie is het minste dat verwacht mag worden. „De realiteit is dat de aow in de jaren tachtig in feite bevroren is geweest. Vanaf'90 is de koppeling gedeeltelijk hersteld. Maar bezie je de hele termijn van 1980 tot nu toe, dan is de aow in die periode een procent of twaalf in koopkracht achteruit gegaan. Het CDA wil nu weer terug naar de situatie van de jaren tachtig. Niet omdat de aow niet meer betaalbaar zou zijn, want dat is wel het geval. De kern van het verhaal van Brinkman is dat de collectieve lastendruk omlaag moet, om de werkgelegenheid te bevorderen. De vraag is dan of de ouderen bereid zijn daaraan bij te dragen. Dat is zeker het geval. Maar wel in een redelijke verhouding. Nu dreigen wij onevenredig zwaar getroffen te worden. Waarbij het nog maar de vraag is of de werkgelegenheid door deze maatregel zal toenemen."

Vergrijsd
Weduwe Boonstoppel in Rotterdam is ervan overtuigd dat de bevriezing van de aow een feit wordt. „Ik ben meestal nogal optimistisch, maar daar komen we niet onderuit. De SER is er ook voor, heb ik begrepen. Nou, dan kun je het wel vergeten." Ze is niet de enige aow'er aan de Polslandstraat. In de 44 jaar die ze er woont is de hele Tarwewijk, een arbeidersbuurt in Zuid, sterk vergrijsd. En van kleur verschoten. In de speeltuin tegenover haar flatje loopt een blond meisje wat verloren tussen Turken en Marokkanen. „Soms denk ik wel 's: zijn er nog wel Hollandse kinderen." Last heeft ze er niet van., Je kunt soms nog beter buitenlanders dan Hollanders als buren hebben. Maar contacten heb je niet met die mensen. Ik heb er ook niet zo'n behoefte aan. Hierboven woont m'n neef, samen met z'n moeder. Daar ga ik elke morgen koffie drinken. Hij is werkloos, dus dan heb je wat gezelligheid aan mekaar. En we lezen samen de krant. Dat is wel handig. Een krant is vandaag ook niet gratis."

Weinig te zeggen
Een aanvullend pensioen heeft ze niet. Drie maanden na het huwelijk werd bij haar man MS geconstateerd. Vier jaar terug overleed hij. Daarvoor lag hij een kwart eeuw in een verpleeghuis. Sinds zijn overlijden moet ze rondkomen van de aow en pakweg honderd gulden aan rente-inkomsten. „Gekke dingen kun je er niet van doen. Maar ach, daar heb ik ook geen behoefte aan. Ik snoep niet, ik rook niet, ik drink niet... Vorig jaar heb ik dan een keer m'n spaarpotje aangesproken om een Rijnreis te maken. O zo gezellig. We hebben nog over die houten brug van Luzern gewandeld, weet u wel. Net op tijd, want de andere week brandde die af Maar zoiets doe je niet elk jaar. Van de aow gaat dat al helemaal niet. Terwijl ik toch een lekker laag buurtje heb: 252 gulden." In politiek is ze nooit geïnteresseerd geweest. Maar Brinkman heeft het goed verkorven. „Ik vind 't helemaal niet leuk van hem. Man, bevries je eigen inkomen eens een keer, denk ik dan. En bij Lubbers en Bram Peper en al die andere gasten. Daar valt meer te halen dan bij ons. Wij hebben de oorlog ook al meegemaakt. Daar weten zij niks van. Maar ja, je hebt weinig te zeggen hoor, als ouderen. Heel weinig. Niet alleen bij het CDA, maar ook bij de andere partijen. Wat dat betreft is het één pot nat."

Keuzeposten
Alleenstaanden die van de aow moeten leven, zitten het meest in de verdrukking. Terwijl hun uitkering is vastgesteld op zeventig procent van de uitkering van een echtpaar, blijven de vaste lasten nagenoeg gelijk. Het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (NIBUD) becijferde vorig jaar dat alleenstaande aow'ers zo'n honderd gulden te kort komen. Een conclusie die door persvoorlichtster Christine Groenewegen overigens wel wordt genuanceerd. „Het NIBUD splitst de uitgaven in onvermijdelijke en niet strikt noodzakelijke. Onder de laatste categorie vallen uitgaven voor zaken als de krant, aanvullende kleding en een huisdier. Voor de zeven keuzeposten van dit restpakket zijn minimumbedragen vastgesteld. Een echtpaar dat van de aow moet leven, heeft net voldoende om aan al deze posten het minimumbedrag uit te geven. Een alleenstaande komt daarvoor honderd gulden te kort en zal keuzen moeten maken. Als je een kat neemt, moet de krant eruit, om maar wat te noemen."

Gezeur
De ene bejaarde weet daar beter mee om te gaan dan de andere. Tegenover de notoire klagers staan de stillen in den lande, die tevreden zijn met wat ze ontvangen. Er zijn er zelfs die daar nog wat van overhouden. Mevrouw Van Bloois is er zo een. Sinds twaalf jaar bewoont ze de benedenverdieping van een duplexwoning in de Rotterdamse Voetjesstraat. Breed heeft ze het nooit gehad. Toen in '56 haar moeder overleed, bleef ze met haar vader achter. Na zijn dood in '76 het hij haar een klein spaarpotje na. Als part-time bejaardenhulp in "Avondrust" verdiende ze wat bij, maar het minimumloon haalde ze bij lange na niet. Toen ze voor het eerst aow kreeg, sloeg ze achterover van het bedrag. „Ik vind het maar gezeur, dat gedoe over de aow. Ik ben nog nooit iets te kort gekomen. Nou heb ik wel m'n broers en zussen. Die geven met een verjaardag altijd heel goed. Dat spaar ik dan op. Twee jaar terug heb ik er nieuwe stoeltjes van gekocht. Laatst zei ik nog tegen ze: eigenlijk heb ik die van jullie gekregen. En ik heb een heel laag buurtje. Nog geen 250 gulden. Dat scheelt veel."

Te veel eisen
Van het door het NIBUD opgestelde restpakket vallen bij de bejaarde vrijgezel verschillende keuzeposten af Met vakantie gaat ze niet. Een huisdier heeft ze niet. Net zomin als een tv, zodat ook de omroepgids kan vallen. „Veel mensen hebben te veel eisen. Wij waren thuis met een groot gezin. M'n vader was aan de gemeente. Dat was geen vetpot, zeker niet in die tijd. Maar we hebben altijd te eten gehad. En wat er niet was, dat was er niet. Punt, klaar uit. Zo denk ik er nog steeds over. Een koopmens ben ik nooit geweest. Door de tijd moet je natuurlijk wel eens wat vernieuwen. Een ledikant, een kast, pas de wasmachine... Maar ik ga geen dingen kopen die ik niet nodig heb. M'n kleding ook, daar doe ik jaren mee. 't Is heel gek, maar 't is net of't bij mij niet slijt. Je hebt mensen die ieder jaar wat anders moeten, omdat ze op het oude uitgekeken zijn. Dat heb ik nooit gehad. En m'n vriendin van twee huizen verderop praat net zo. 't Is toch nergens zo goed als in Nederland. En maar klagen. Terwijl ze dezelfde dag in een vliegtuig stappen. Ik snap zulke dingen niet. U wel? Ik vind het altijd nog een wonder dat ik heb wat ik heb."

Tevredenheid
De ervaring van PCOB-voorzitter Baar is, dat de tevredenheid van de ouderen in het algemeen afneemt naarmate ze jonger zijn. „Dat is ook begrijpeHjk. Mensen die de crisis hebben meegemaakt en gewend zijn elk dubbeltje om te keren, zien zelfs kans om van de aow te sparen. Maar dat kun je van de wat jongere ouderen niet verwachten. Die zijn al in een andere tijd opgegroeid. Wel moeten we ervoor waken dat we ook als ouderen niet alleen aan onszelf denken." De bondsbestuurder is van mening dat de komende jaren in alle rust moet worden nagedacht over de toekomst van de aow. Rond 2010 zal de naoorlogse geboortegolf de 65-jarige leeftijd bereiken. Als de aow dan nog steeds gebaseerd is op een omslagstelsel, zal het relatiefkleine aantal werkenden onmogelijk de last voor alle bejaarden op kunnen brengen. De PCOB bepleit dan ook een geleidelijke overschakeling van het omslagstelsel naar een kapitaaldekkingsstelsel. Daarnaast zal de deelname van ouderen aan het arbeidsproces moeten toenemen, mede in het licht van de ontgroening. Ze dragen dan ook langer bij aan de instandhouding van het bouwwerk van de sociale zekerheid. Derde element is de verhoging van de aow-gerechtigde leeftijd, een idee dat ook door VNO-voorzitter Rinnooy Kan is gelanceerd.

Onhandig
De huidige discussie rond de aow beschouwt Baar als paniekvoetbal. Een doordacht beleid ontbreekt. Het positieve element van alle publiciteit is voor hem dat de scherpe kanten van de verschillende bezuinigingsvoorstellen weggevijld lijken te worden. Waarbij hij goed beseft dat die plotselinge bewogenheid met de bejaarden niet gespeend is van politiek eigenbelang. Twee miljoen kiezers is niet niks. Doorberekening van de verkiezingsprogramma's door het Centraal Planbureau heeft inmiddels aangetoond dat de voorstellen van het CDA minder kwalijk voor de bejaarden uitpakken dan aanvankelijk was gedacht. Sterker nog, van de andere partijen hebben ze zeker niet meer voorspoed te verwachten. Maar door de onhandige presentatie van Brinkman krijgt het CDA de zwarte Piet toegespeeld. „Daar hebben ze het een beetje naar gemaakt", vindt Baar. „Ik ben jaren wethouder voor het CDA geweest. Maar je moet wel eerlijk zijn. Ik hoop nu dat de kiezers zich niet te veel laten leiden door de publiciteit, maar door de objectieve doorlichting van de verkiezingsprogramma's door het Planbureau."

Niet beknabbelen
Rijkeboer uit "Avondrust" heeft een duidelijke mening. „Ik ben het met Brinkman eens dat er bezuinigd moet worden. Want 't vliegt de pan uit, op z'n Hollands gezegd. Maar dan moet hij niet bij de ouderen gaan knabbelen, die hun leven lang premie hebben betaald. Dan zijn er nog wel andere punten waarop ze kunnen bezuinigen. Kijk, ik wil niet discrimineren. Dat mag niet. Maar er gaan miljarden naar de vluchtelingen. En wij moeten dat betalen hoor. Ook wij aow'ers. Gooi dat dan een end naar beneden. En geef wat je zo bespaart aan je eigen mensen. Gisteren zag ik in de krant weer zo'n hotelschip dat ze aan het verslepen waren. Voor twee honderd en vijftig i-) Sipl 7 0 f KPrS Wie heeft dat betaald? Wij Nederlanders. Want asielzoekers hoeven geen belasting te betalen hoor. Je mag niet discrimineren, hou me ten goede. Van Janmaat moet ik niets hebben. Die buitenlanders hoeven van mij echt niet allemaal de deur uit. Maar er kan best wat op beknabbeld worden."

i< />

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen