36. Van het Heilige Avondmaal.

In den nacht, in w e l k e n Hij v e r r a d e n werd, h e e ft de Heere Jesus het H e i l i g e A v o n d m a a l in de p l a a t s van het P a s c h a i n g e s t e l d , ter g e d a c h t e n is aan Zijn l i j d e n en s t e r v e n . De z i c h t b a r e t e e k e n en in het H e i l i g e A v o n d m a a l zijn: het g e b r o k en b r o o d , ten teek en dat het l i c h a a m van C h r i s t us v o o r ons aan het k r u i s is g e b r o k e n , en de verg o t e n wijn, t e n t e e k e n dat Zijn b lo e d tot v e r g e v i ng en u i t d e l g i n g o n z e r z o n d e n v e r g o t e n is. H e t b r o od en de wijn v e r l i e z e n ook na de d a n k z e g g i n g niet h u n n e n n a t u u r l i j k e n aard, z o o d a t zij in het ware l i c h a a m en b l o e d van C h r i s t u s z o u d e n v e r a n d e rd w o r d e n , maar zij blij ven s t e e d s enkel t e e k e n e n; d a a r om mogen wij ze n i e t k n i e l e n d o n t v a n g e n of ons v o o r d e z e l v e b u i g e n ; d e r h a l v e o n t v a n g e n de o n g e l o o v i g e n in het H e i l i g e A v o n d m a a l ook enkel b r o o d en wijn, g e e n s z i n s e c h t e r het l i c h a a m van C h r i s t u s . Den g e l o o v i g e n n o c h t a n s zijn b r o o d en w i j n n i e t e n k e l z i n l e d i g e tee k e n e n , maar Goddel i j k e o n d e r p a n d e n en z e g e l e n ons t o t w a a r b o r g, dat C h r i s t u s met Zijn l i c h a am en b l o e d e v e n z e er de w a a r a c h t i g e spij s en d r a n k is, w a a r d o o r o n ze z i e l e n ten e e u w i g e n l e v e n g e v o e d w o r d e n , als b r o o d en wijn d i t t ij d e l ij k l e v e n o n d e r h o u d e n.
Bij de v i e r i n g van het H e i l i g e Avondmaal schenkt o n s C h r i s t u s g e e s t e l i j k e s c h a t t e n : de v e r d i e n s t en van Zijn 1 ij d e n en s t e r v e n aan het k r u i s , en, daar wij ons d e z e s c h a t t e n a l l e e n d o o r het g e l o o f , geensz i n s door den l i c h a m e l i j k e n mond, kunnen toee i g e n e n , zoo is een w a a r a c h t i g en l e v e n d g e l o of n o o d z a k e l i j k tot een w a a r d i g en h e i l b r e n g e nd g e n i e t e n van het H e i l i g e A v o n d m a a l , en het is o n n o o d i g over de l i c h a m e l i j k e t e g e n w o o r d i g h e id van C h r i s t u s in het H e i l i g e A v o n d m a a l te twisten, g e l i j k de H e e r e J e s u s Z e l f z e g t : de G e e s t is h e t, D i e l e v e n d maakt; het v l e e s c h is n i e t nut, Joh. 6 : 63.
De ware b e t e e k e n is van het H e i l i g e A v o n d m a al l e e r t ons, dat wij het l i c h a am van C h r i s t u s niet u i t o v e r g e l o o f uit de h e m e l e n m o e t e n doen a f d a l en of aan het u i t e r l i j k e b r o o d en den wijn moeten b l i j v e n h a n g e n , maar dat wij o n z e harten en ons g e l o o f o p w a a r t s in den hemel v e r h e f f e n , waar C h r i s t u s is, o n z e H e i l a n d , zittende ter Rechterhand G o d s , Coloss. 3 : 1. Het H e i l i g e A v o n d m a a l wordt e e n e g e d a c h t e n i s v i e r i n g g e n o e m d , opdat w ij d a a r b ij g e d e n k e n en in onze h a r t e n verzekerd zijn mogen, dat C h r i s t u s voor o n s , d i e a a n d e n e e u w i g e n dood zijn v e r v a l l e n , Zijn l i c h a a m in den dood h e e f t g e g e v e n, o p d a t wij in Z.ijnen dood het l e v e n h e b b e n ; d a a r om d i e n t deze v i e r i n g ook het a l l e r m e e s t tot vers t e r k i n g van ons geloof en tot o n z e v e r t r o o s t i n g; v e r d e r h e e t h e t H e i l i g e A v o n d m a a l ook liet f e e s t der d a n k z e g g i n g , 1 Cor. 11, o p d a t wij d en H e e r e met g e h e e l ons h a r t voor Z i j n e w e l d a d en d a n k e n ; ook h e e t h e t h e t ip a a 1 d e r gemeens c h a p ( c o m m u n i o ) , 1 Cor. 10 : 16, 17, o p d a t wij v e r z e k e r d zijn, dat wij a l l e n l e d e n zijn van het g e e s t e l i j k l i c h a a m van C h r i s t u s , en d a t wij, a ls l i d m a t e n van één l i c h a a m , o n d e r e l k a n d e r in w a a r a c h t i g e b r o e d e r l i j k e l i e f d e m o e t e n v e r b o n - d e n zijn. W a n t één b r o o d is h e t , zoo zijn wij velen é é n l i c h a a m , dewijl wij a l l e n é é n s b r o o d s deela c h t i g zijn, 1 Cor. 10 : 17. Als m a a l der g e m e e n - s c h a p moet men h e t H e i l i g e A v o n d m a a l n i e t a an e e n e n e n k e l e n p e r s o o n u i t d e e l e n . Tot een e w a a r - a c h t i g e v i e r i n g van het H e i l i g e A v o n d m a a l is vóór a l l e d i n g e n n o o d i g , dat wij ons te v o r en r e c h t b e p r o e v e n , g e l i j k de A p o s t e l z e g t : Maaide m e n s c h b e p r o e v e zich z e i v e n , en e t e al zoo van h e t b r o o d , en d r i n k e v a n den d r i n k b e k e r , 1 Cor. 11 : 28. Zij, d i e A v o n d m a a l h o u d e n z o n d e r g e l o o f, z o n d e r z e l f b e p r o e v i n g , dus h e t z e l v e o n w a a r d ig v i e r e n , e t e n en d r i n k e n zich z e l v e n e e n o o r d e e l.
D a a r j o n g e k i n d e r e n en l i e d e n z o n d e r b e w u s t z i jn z i e li z e i v e n n i e t k u n n e n b e p r o e v e n , mag men hun h e t H e i l i g e A v o n d m a a l n i e t r e i k e n . D i t m a a l verz e k e r t ons, dat C h r i s t u s Zelf e e n e w a a r a c h t i ge s p i j z e en d r a n k voor onze z i e l e n is, en d a t H ij d o o r Zijne g e n a d e en d o o r Z i j n e n H e i l i g e n G e e st o n s zwak g e l o o f wil s t e r k e n en doen h e r l e v e n, d a a r o m moet men het H e i l i g e A v o n d m a a l meerm a l e n g e n i e t e n , e v e n a l s wij s t e e d s o p n i e u w de l i c h a m e l i j k e s p ij z e b e h o e v e n , v o o r a l d a n , a l s w ij v a n w e g e onze z o n d e n onze o n w a a r d i g h e i d met s m a r t g e v o e l e n , t e r w i j l wij den H e i l i g e n Doop, a l s t e e k e n der o p n a m e in h e t v e r b o n d der g e n a d e, s l e c h t s é é n m a a l g e d u r e n d e ons l e v e n m o g e n ontv a n g e n , o m d a t God Zijn v e r b o n d n i e t o p h e f t noch v e r n i e u w t .

1. De inzetting van het Heilige Avondmaal vinden wij overeenstemmend bij alle Evangelisten, Matth. 26, 26—28; Mark. 14, 22—24; Luk. 22: 19, 20; Joh. 13; en de Apostel Paulus herhaalt ze ons breedvoeriger met de rechte verklaring van de wijze der viering 1 Cor. 11, 23—29. Deze viering heet Avondmaal, omdat de Heere Jesus haar heeft ingezet des avonds, na het eten van het Paaschlam, in den nacht, in welken Hij verraden werd; zij heet tevens de breking des broods, Handel. 2 : 42 en 20 : 7. Het Paaschlam was een duidelijk beeld van Christus; derhalve heet Hij ook: het Lam Gods; de viering van het Pascha herinnerde de kinderen Israëls aan de Aerlossing uit Egypteland en uit de macht des duivels en aan de bewaring der eerstgeborenen in die huizen, wier dorpelsr» en zijposten bestreken waren met het bloed des lams; datzelfde brengt ons op geestelijke wijze het Heilige Avondmaal in de gedachtenis, namelijk onze verlossing door Christus uit het helsche Egypteland, uit de macht des duivels, en onsbehoud van den eeuwigen dood, indien onze zielen met liet bloed van Christus bestreken zijn. Daarom is het wezen vai* het Sacrament hetzelfde in het Oude en in het Nieuwe Testament, hoewel de Heere Jesus de uiterlijke teekenen veranderde., tot bewijs, dat in Hem alle plechtigheden van het Oude Testament hare vervulling bereikt hebben. In de oude Christelijke Kerk was het Heilige Avondmaal met de liefdemaaltijdem (a/utnai) verbonden, Judas Ys. 12, die de Christenen tot in de vierde eeuw ter betuiging van onderlinge broederlijke liefdevierden; evenwel moet het Heilige Avondmaal een van de liefdemaaltijden onderscheiden worden, anders zoude men lichtelijk daaruit afleiden, dat het Heilige Avondmaal geen ander doel had dan tot onderlinge liefde en beoefening der deugd op te wekken^ Reeds in de tweede eeuw begon men met het Heilige Avondmaal het begrip van offerande te verbinden, waaruit dan ir& de zevende eeuw Paus Gregorius de Groote het onbloedige offer in de mis (sacrificium missaticum) ontwikkeld heeft, dat alsvolbracht werk (opus operatum) waarde heeft, ook voor de* zielen der levenden en der dooden. In de negende eeuw verzon de- Fransche monnik Paschasius Radbertus de leer van de verandering van brood en wijn in het waarachtig lichaam en bloed' van Christus (transsubstantiatie), en hoewel vele uitstekende kerkleeraars deze opvatting hevig bestreden (Rabanus Maurusr Scotus Erigena, Berengarius Turonensis), zoo werd zij nochtans door Paus Innocentius I I I , in het jaar 1215, op het vierde Lateraansche Concilie als leer der Kerk aangenomen. Volgensde bewering van het Tridentijnsche Concilie bestaat het wonder hierin, dat, hoewel brood en wijn door de wijding (consecratie)- des priesters in het waarachtig lichaam en bloed veranderd worden, de zichtbare uiterlijke teekenen evenwel voor het oog den vorm van wijn en brood behouden, en niet den zichtbaren vorm van lichaam en bloed aannemen. Van de twaalfde eeuw at" aan begon de roomsche kerk aan het volk den kelk te ontnemen, bewerende, dat in elk lichaam, d w. z. in elke hostie, het bloed vanzelf voorhanden is; de priesters behielden den kelk als voorrecht boven het volk.
2. Alle reformatoren bestreden eenparig het denkbeeld van offerande, dat bij het Avondmaal des Heeren was ingeslopen; zij verwierpen de mis, als eene verlaging en een in minachting brengen der verdiensten van Christus, want Christus heeft met ééne offerande in eeuwigheid volmaakt degenen, die geheiligd worden; zij gaven aan het geloovige volk den hun ontnomen kelk terug, volgens het gebod des Heeren: Drinkt allen daaruit, en keerden terug tot de oorspronkelijke viering van het Heilige Avondmaal naar de inzetting des Heeren. Evenwel ontstond er een hevige strijd over de beteekenis der woorden : Dit is Mijn lichaam! deze drinkbeker is het Nieuwe Testament in Mijn bloed. Hoewel in waarheid alle reformatoren de transsubstantiatie verwierpen, als zijnde tegen de Schrift, verdedigde Luther met zijne aanhangers hardnekkig den w o o r d e l i j k e n zin der woorden: Dit is Mijn lichaam. Hieruit ontwikkelde zich de luthersche avondmaalsleer, dat het waarachtige lichaam en bloed van Christus werkelijk onder de gestalte van brood en wijn tegenwoordig is, uitgedeeld wordt, -en door geloovigen en ongeloovigen ontvangen wordt. (Corpus Christi ore sutnitur in, cum et sub pane.) Om de lichamelijke tegenwoordigheid van Christus in het Heilige Avondmaal staande te kunnen houden, verzon men de leer van de alomtegenwoordigheid van het lichaam van Christus (ubiquitas). De opvatting •der luthersche Kerk over het Avondmaal wordt ook consubstan- -fciatie genoemd, ter onderscheiding der roomsche transsubstantiatie, dat, n. 1. de zichtbare teekenen niet in het lichaam -van Christus veranderd worden, maar dat het waarachtig 'lichaam en bloed van Christus zich met brood en wijn verbindt. Hoewel in waarheid Melanchthon en vele anderen van Luther's opvatting afweken, zoo behielden de opgewonden ijveraars de overhand in den strijd tegen de ware uitlegging. Luther's avondmaalsleer overschrijdt het perk van Sacramenten, want, indien wij de woorden van Christus: Dit is Mijn lichaam! in letterlijken zin moeten verstaan, dan heeft de roomsche transsubstantiatie gelijk tot in hare uiterste gevolgtrekkingen (b. v. het neervallen voor de hostie); heeft echter Christus zinnebeeldig gesproken, zooals de Schrift dit dikwijls doet, dan houdt .-alle strijd over de lichamelijke tegenwoordigheid op. Er bestaat geen middenweg, zooals de lutherche Kerk dien zoekt.
3. Dat wij de woorden van Christus niet in letterlijken zin te verstaan hebben, kunnen wij daaruit opmaken, dat Christus, toen Hij het Heilige Avondmaal instelde, met Zijn lichaam in het midden Zijner discipelen was gezeten ; indien de Heere hun dus werkelijk in brood en wijn Zijn lichaam had aangeboden, dan zoude zich Zijn lichaam verdubbeld hebben, hetgeen ongerijmd ware. Ook heeft hun Christus vaak te kennen gegeven, dat Hij naar het lichaam niet altijd bij hen blijven zoude, dat Hij de aarde ging verlaten, en met Zijn ilichaam in de hemelen blijft, totdat Hij wederkomt om te oor- •deelen de levenden en de dooden. Zoo wij dit woord van Christus in letterlijken zin willen opvatten, dan moeten wij .andere woorden ook zoodanig verstaan, b. v. daar, waar de Heere Zich de ware wijnstok, de steenrots en de deur der schapen noemt. Indien brood en wijn werkelijk in het lichaam en bloed veranderden of zich daarmede verbonden, dan kon de Schrift zelve de uiterlijke teekenen na de dankzegging niet meer brood en wijn noemen, maar dan moesten die lieeten: het lichaam en het bloed, waarin zij veranderd zijn, terwijl Paulus ook na de dankzegging zegt: Want zoo dikwijls als gij dit brood zult eten, en dezen drinkbeker zult drinken, zoo verkondigt den dood des Heeren, totdat Hij komt, 1 Cor. 11 : 26; 1 Cor. 10 : 16, 17; Hand. 2 : 42 (de breking des broods en niet des lichaams). Overigens gaf ons Christus Zelf de juiste uitlegging Zijner woorden. De Heere Jesus sprak tot de Joden: Tenzij, dat gij het vleesch des Zoons des menschen eet, en Zijn bloed drinkt, zoo hebt gij geen leven in uzelven. En dit zeide Hij, toen de Joden onder elkander streden, zeggende: Hoe kan ons Deze Zijn vleesch te eten geven? En toen ook velen van Zijne discipelen dit niet begrepen, en aan het werkelijk nuttigen met den lichamelijken mond dachten, zeide de Heere tot hen: De Geest is het, Die levend maakt; het vleesch is niet nut. De wroorden, die Ik tot u spreek, zijn geest en zijn leven, Joh. 6. Bovendien, welke is de nuttigheid van een werkelijk nuttigen met den lichamelijken mond, waarvoor de menschen in schijnbaar geloof ijveren, terwijl, volgens de eigen woorden van Christus, al, wat van buiten in den mensch ingaat, niet in zijn hart gaat, maar in den'buik, en in de heimelijkheid uitgaat? Mark. 7 : 18, 19. Een lichamelijk nuttigen bereikt de ziel niet, en baat dus niets; het gaat echter hier om spijze der ziel. Daarom leert de Gereformeerde Kerk in den zin der inzetting des Heeren een O geestelijk genieten in het geloof, gelijk de Apostel Paulus zegt: Allen hebben dezelfde geesteljjke spijze gegeten en denzelfden geestelijken drank gedronken: want zij dronken uit de geestelijke steenrots, die volgde; en de steenrots wras Christus, 1 Cor. 10.: 3, 4. De ongeloovigen en huichelaars ontvangen enkel brood en wijn, en eten zich een oordeel.
4. Tevens ontstond een hevige strijd over het gebruik van gezuurd of ongezuurd brood. De Heere Jesus gebruikte ongezuurd brood, daar Hij het Heilige Avondmaal tijdens het Joodsche Pascha instelde, wanneer de Joden geen zuurdeesem in hunne huizen mochten hebben; dientengevolge gebruikt de roomsche kerk de hostie en de luthersche den ouwel. De Heere Jesus nam het brood, zooals het voorradig was, en wrilde ons daardoor niets voorschrijven; op een ander tijdstip zoude de Heere gezuurd brood genomen hebben. Derhalve moeten wij het Avondmaal des Heeren met gewoon brood en natuurlijken wijn vieren, en wij mogen deze teekenen door niets anders vervangen; liet brood moet voor de oogen der geloovigen gebroken, en de wijn vergoten worden, opdat zij het voor ons gebroken lichaam en het voor ons vergoten bloed afschaduwen. Daar wij de lichamelijke tegenwoordigheid niet aannemen, mogen wij het Heilige Avondmaal niet knielend ontvangen. Het Heilige Avondmaal g e h e i m e n i s des a l t a a r s of s a c r a m e nt des altaars te noemen, is een roomsche zuurdeesem, die niet in de Gereformeerde Kerk thuis behoort.
5. De zelfonderzoeking, die wij vóór het gebruik van het Heilige Avondmaal moeten houden, bestaat in het erkennen en betreuren van onze zonden, in het gevoel onzer strafwaardigheid, in het reikhalzend uitzien naar verlossing van de zonde en in het vurig verlangen naar genade, opdat wij voortaan naar Gods wil en gebod voorzichtiglijk wandelen. Gelijk wij , door honger en dorst gedreven, lichamelijke spijze nuttigen, zoo moeten wij toegaan tot den troon der genade met waarachtigen honger en dorst naar de gerechtigheid van Christus.
Toe te gaan uit gewoonte, zonder zichzelven te onderzoeken, al leidt de mensch ook een ordelijk burgerlijk leven, brengt slechts een oordeel mede. Onze eigene meening, dat wij onszelven voor rechtvaardig en tot het Avondmaal bevoegd houden, geldt in Gods oog niets; alleen het gevoel onzer onwaardigheid en het zich vastklemmen aan Christus geeft ons vrijmoedigheid om toe te gaan ; de onwaardige is in waarheid hij, die zichzelven voor waardig houdt; terwijl degene, die met smart zijne onwaardigheid voelt, het recht heeft om toe te treden, in het vertrouwen, dat hij in Christus waardig bevonden zal worden.
Daar Christus Zijn Avondmaal alleen voor de geloovigen instelde, mag men het Heilige Avondmaal niet aan openbare zondaars uitdeelen, maar hun moet, volgens het bevel van Christus, tot hunne bekeering en ter verbetering huns levens de toegang geweerd worden; hieruit blijkt de noodzakelijkheid der kerkelijke tucht.
EINDE DER SOTERIOLOGIE.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen