“Een stad wiens naam is Blantyre”

Nog veel meer lastige voorbeelden kent Gerrit van Steenbergen (48) uit de praktijk van het bijbelvertaalwerk, dat sinds zijn vertrek naar Kenia in 1982 een steeds grotere rol in zijn leven is gaan spelen. Werd hij aanvankelijk uitgezonden als kerkelijk werker, inmiddels bestaat zijn werk geheel uit het begeleiden van bijbelveriaalprojecten. Op 10 december hoopt hij zelfs le promoveren op dit onder^verp.

Gemakkelijke zinnetjes

Gerrit; "Toen wij beginjaren tachtig in Pokoi kwamen, stond er bijna niets van de Pokot-iaal op schrift. Er was weinig bekend over de spelling en de grammatica. Stukje bij beetje ben ik de taal gaan analy.seren. Ik liet de mensen dingen zeggen en schreef die op. Gemakkelijke zinnetjes: "Iloe heet jij? Ik heet..." Ik probeerde patronen te ontdekken, in ik-jijhij-wij, of in verleden en tegenwoordige tijd. Na een tijdje vroeg de United Bible Societies* of ik wilde helpen bij hel vertalen van de Bijbel in de Pokot-iaal. Dat heb ik gedaan. Eerst het Nieuwe Testament, daarna het Oude.

Toen de UBS ver\'olgens \Toeg of ik wilde meedoen met een vertaalproject in de Turkana-taal, heb ik aangegeven eerst graag een cursus Grieks en I lebreeuws te willen volgen. Ik had Nederlands gestudeerd, maar van deze talen wist ik niets. Terwijl ze voor bijbelvertaalwerk natuurlijk van grooi belang zijn. Ik heb een tweejarige opleiding in Amerika gedaan, waarna mijn werk definitief verschoof in de richting van hel bijbelvertalen. Nadat ik vanuit Eldoret vijfjaar lang verschillende bijbelvertaalprojecten in Kenia had begeleid, kwam in 1995 Malawi in het «zier Ook daar bleek dringend behoefte aan begeleiding bij een aantal bijbelveriaalprojecten. We verhuisden naar Malawi

waar ik vertaalconsuleni werd. Dal werk doe ik nog steeds, zij het nu vanuit Nederland. Inmiddels begeleid ik \ner bijbelveriaalprojecten in Malawi, twee in Botswana en één in Namibië."

Natuurlijke taal

"Een Bijbel vertalen is een enorm karwei en duurt meestal zo'n vijftien jaar Hel begeleiden van een bijbelvertaalprojeci bestaat voor een belangrijk deel uil het vinden van de juiste mensen op de juiste plaats. Er zijn goede, locale vertalers nodig. Zij moeten bijvoorbeeld in staal zijn om de Bijbel om te zetten in natuurlijke taal. Een letterlijke vertaling leest niet goed. Als er in het Engels staat: "He lifted up his voice and wept", zeggen wij ook niet: "I lij tilde zijn stem op en huilde." Toch gaal het op dit punt nogal eens mis. Onlangs nog bekeek ik de resultaten van vertaalwerk in Malawi en zag dal een van de vertalers de zin "... from a city which name was called Nazareth" letterlijk had vertaald. "Als jij thuis je \'rouw gedag zegt, " vroeg ik, "en ze vraagt waar je naartoe gaal, zegje dan ook: Ik ga naar een stad wiens naam is Blant> Te? " Toen pas begreep de vertaler dat je sommige dingen niet zomaar kuni vertalen. Dal geldt ook voor woorden die in bepaalde culturen totaal onbekend zijn. De tekst uit Jesaja i over zonden die wit zullen worden als sneeuw is onbegrijpelijk voor mensen uit bijvoorbeeld Pokot of Turkana. In zo'n geval wordt hel woord sneeuw ver\'angen door de naam van een spierwitie kalk die men in Kenia kent. Je vertaalt dan dus niet letterlijk, maar de boodschap blijft hetzelfde: je zonden kunnen worden gezuiverd. Bij sommige bijbelvertalingen gebruiken we illustraties ter verduidelijking, bijvoorbeeld van de tempel in Jeruzalem of de kleding van de hogepriester

Iets anders is het verschil in betekenis van bepaalde handelingen. Als in de zak van Benjamin de zilveren beker wordt gevonden, lees je dat zijn broers hun kleren scheuren. In het Midden-Oosten was dat een gebaar van berouw. In Pokot scheurt iemand zijn kleren als hij nijdig is en zijn tegenstander wil aanvallen. Bij het vertalen van dit gedeelte is het dus van belang dat je de betekenis van het scheuren van kleding uidegt, ook al staat dat er in de grondtekst niet hij."

Vrede en voorspoed

"Als je je bezighoudt mei bijbelvertaalwerk, ontdek je ook dal er in bestaande vertalingen vaak woorden worden gebraikt die in de Hebreeuwse grondtekst soms net een andere betekenis hebben. Zo wordt in onze vertaling het woord zonde gebmikt als een soort verzamelnaam voor allerlei verschillende termen die te maken hebben met 'het kwaad'. In de eerste jaren in Pokot zat ik vaak met een wat oudere man ie pralen over hel geloof: Wie is God? Hoe kun je hem kennen? De man legde me uit dat de Pokot God verbinden aan situaties van vrede en voorspoed. Andersom is God voor hen niet verenigbaar met negatieve omstandigheden: dood, ruzie, jaloezie. Ik

omdekte dai de Pokot voor dit soort zaken nooit de verzamelnaam zonde ot'kwaad gebruiken. Ze hebben voor elk soort kwaad een verschillend woord. Juist deze ontdekking ligt aan de basis van mijn proefschrift. Ik ga in mijn proefschrift in op de verschillende betekenissen van het woord zonde in de Bijbel, die je ook in het Hebreeuws tegenkomt."

Door alle culturen

"Bij het vertalen van de Bijbel in een locale taal is het heel belangrijk datje rekening houdt met dil soort dingen. De inhoud van een vertaalde Bijbel moet aansluiten bij de cultuur en bele\angswereld van de mensen. Juist dan ook vind je aanknopingspunten om te spreken over Jezus. Zomaar bij iemand binnenvallen en zeggen: "Jij hebt Jezus nodig" werkt niet. Je kunt dan beter vanuil de offerverhalen uit Leviticus de lijn doortrekken naar Jezus als het volmaakte offer. Met zo'n voorbeeld sluit je veel meer aan bij de ervaringen van de mensen in Afrika. Toen de Bijbel in de Pokot-taal beschikbaar kwam, kregen de mensen pas echt het gevoel dal de bijbelse boodschap ook voor hen was. "God spreekt onze taal!" zeiden ze. De Bijbel was niet langer iels van buitenaf. En dat is precies wat je als bijbelvertaler wilt: dat Gods woord zijn spoor trekt door alle culturen."

* De United Bible Societies (UBS - in het Nederlands: Wereldbond van Bijbelgenootschappen) is het overkoepelend orgaan van bijbelgenootschappen dat wereldwijd bijbelvertaalprojecten organiseert.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen