DIACONAAL HUISBEZOEK

Inleiding

Sinds goed tien jaar leggen we in onze gemeente diaconale huisbezoeken af. Een aantal malen mocht ik daarbij de metgezel van een diaken zijn. Steevast hebben we als eerste vraag gesteld: “U vindt het misschien wel vreemd, dat diakenen bij u op huisbezoek komen?” Bijna zonder uitzondering was het antwoord bevestigend: “Ja!” Natuurlijk vind je het vreemd als diakenen bij je op huisbezoek komen, terwijl er niets aan de hand is; want je denkt, zo is je dat bijgebracht, dat diakenen alleen langs komen als er nood gesignaleerd is. Maar niets is minder waar. Met diaconaal huisbezoek wordt sinds dertig jaar bedoeld: diakenen gaan op huisbezoek bij alle gemeenteleden zonder directe aanleiding.

In onze kerken werd - voorzover ik kon nagaan - voor het eerst in 1965 gesproken over een diaconaal huisbezoek. Deputaten ADMA bepleitten dat in hun Diaconale Handreiking van maart 1965 voor het eerst1). In 1983 krijgt dat zelfs een officieel tintje, omdat dan in het formulier voor de kerkvisitatie een vraag wordt opgenomen over het diaconaal huisbezoek 2). Je zou denken dat het dan nu zo langzamerhand wel ingeburgerd zal zijn in de kerken. Niets is minder waar. Het is nog een kasplantje dat veel zorg behoeft. Wel is het zo dat in steeds meer gemeenten diakenen deze bezoeken afleggen. Maar ik ontmoet nog steeds grote aarzelingen als het om dit diaconale huisbezoek gaat. We zijn eeuwen lang opgevoed met de opvatting, dat diakenen alleen thuiskwamen voor de armenzorg.

In het diaconale werk moet je rekening houden met een bijna continue achterstand in diaconaal bewustzijn. Ik vrees dat het nog wel even zal duren voor de bredere diaconale taakopvatting algemeen bekend is. Tot die tijd zult u drempels vinden voor diakenen op huisbezoek en readies meemaken als:“lk heb geen financiële Problemen!” Zo gewoon als men het vindt dat ouderlingen op huisbezoek komen, zo bijzonder tot vreemd vindt men het als diakenen op huisbezoek gaan.

Omschrijving diaconaal huisbezoek

Wat is nu een diaconaal huisbezoek? Zoals gezegd: het is sinds jaar en dag van diakenen bekend dat zij op bezoek gaan. Tot in de kerkorde toe is hierbij gedacht aan een beperkte doelgroep: de bedrukten te bezoeken (artikel 25 KO) 3). Hierin kwam een kentering in de jaren zestig. Er is de laatste decennia sterke nadruk komen te liggen op de genadegaven van elke gelovige. Wat gemeenteleden doen krijgt alle aandacht. Tegen deze achtergrond zijn gedachten rond het gemeentediaconaat opgekomen. Daarmee wordt bedoeld dat Christus wil dat alle gelovigen tot die diaconale dienst aan elkaar en aan alien komen. U kunt zich dan wel indenken, dat die leden van de gemeente moeten worden toegerust tot hun diaconale dienst.

Het diaconale huisbezoek is geboren als gevolg van de beklemtoning van het diaconale ambt van alle gelovigen. De diaconale gemeente en het diaconale huisbezoek hangen nauw met elkaar samen. Het een vraagt om het ander. Diaconaal huisbezoek leg je zo niet af aan een binnen de gemeente geselecteerde groep, nee aan alle gemeenteleden. Want niet de nood is de reden tot bezoek, maar hun roeping als gelovigen tot diaconale dienst.

Diakenen bezoeken alle leden aan huis. De kerkdienst kun je het centrum van de diaconale dienst noemen. Daar is de diaconale dienst van die gemeenteleden namelijk begonnen. Verkondiging, Avondmaal, gebed, collecte, lied hebben bij uitstek diaconale aspecten; Christus dient de gemeente daarin, de gemeente ontvangt haar diaconale opdracht in die kerkdienst en begint daar aan haar diaconale dienst, waar het volk vergaderd is. Gezegend o.a. met die gaven en opdracht van Christus gaat zij de kerk uit om haar dienst voort te zetten. Zeer álgemeen komt die diaconale dienst in de kerk aan de orde. Op de persoon toegespitst gaan de diakenen bij de leden thuis op bezoek om over de persoonlijke accenten van de diaconale dienst van die leden en dit gezin door te spreken. Diaconaal huisbezoek wil alle leden toerusten tot hun diaconale dienst in kerk en wereld.

Ik acht dit diaconale huisbezoek na hun liturgische dienst de belangrijkste taak van de diakenen als ambtsdragers.

Motieven voor diaconaal huisbezoek

De verschillende motieven tot diaconaal huisbezoek voegen zich samen vooral in dit ene: persoonlijke toerusting van de leden thuis door de diaken. De diaken dient zijn leden te kennen om passende toerusting te kunnen geven. Die vraag klemt meer dan ooit door de mobiliteit van de kerkleden. Hoe kun je je leden beter leren kennen dan tijdens bezoek en gesprek aan huis? Je leert dan de bijzondere gaven van die leden kennen, maar ook de bijzondere vragen. Via diaconale huisbezoeken worden vertrouwensbanden gelegd tussen de diaken en de gemeenteleden. Het diaconaal huisbezoek is op zichzelf al een dienst van de diakenen aan deze leden, je bouwt een relatie op. Maar je helpt hen zo ook tot hun diaconale dienst te komen. Er is behoefte aan ondersteuning in de diaconale dienst die de leden al verrichten. Je brengt in kaart welke hulp nodig is en welke hulp deze leden zelf kunnen verlenen. Daarnaast is er ook behoefte aan informatie over diaconale zaken van de diaconie aan de leden; maar de leden kunnen op hun beurt de diaconie weer informeren wat zij aan diaconale zaken signaleren. Zo kunnen in diaconale huisbezoeken allerlei drempels bij de diaconale dienst uit de weg worden geruimd. De diakenen kunnen zo oproepen, stimuleren en toerusten tot diaconale dienst van de gehele gemeente. Je geeft thuis in pasmunt uit, wat je in de kerkdienst in grootgeld hebt ontvangen.

Ouderling en diaken: apart of samen?

Van een predikant en ouderling wordt algemeen verwacht dat zij bezoeken aan huis afleggen. Maar die verwachting is niet zo algemeen van diakenen! De vraag “waar is dat voor nodig?’ dwingt je na te denken over de verhouding tussen ouderlingen en diakenen. Het komt ook vaak voor, dat ouderlingen en diakenen gezamenlijk op huisbezoek gaan. Kan dat wel, wordt vaak gevraagd. Laat ik bij voorbaat zeggen, dat ik daar principieel geen enkel argument tegen kan bedenken; toch ben ik in de huidige praktijk niet voor dit gezamenlijke bezoek. Ik ken geen schriftuurlijk argument dat gezamenlijk huisbezoek onmogelijk maakt. In de gemeente van Christus is de dienst vanuit Christus zowel voor ouderling als diaken een eenheid. We ontvangen de dienst van onze ene Heiland; de gaven komen van dezelfde Geest; de diensten zijn beide gericht op de opbouw van de gemeente; woord en daad, stoffelijk en geestelijk, horen bij elkaar; hei Nieuwe Testament gebruikt voor deze dienst in soorten één en hetzelfde woord: diakonia. Ik meen alleen dat we de roeping en de taak van ambtsdragers ernstig moeten nemen. Christus heeft een ouderling een opdracht als ouderling gegeven en een diaken als diaken. Broeders met van God gegeven gaven zijn door de kerkenraad voorgesteld en door de gemeente aangewezen, en voor hun speeifieke taak in een onderscheiden ambt bevestigd. Natuurlijk kunnen de diaken en de ouderling samen op huisbezoek, maar dan dient de ouderling als ouderling te gaan en de diaken als diaken. Maar we moeten constaterez dat het diaconale besef niet sterk is. Daarom kan naar mijn inzicht alleen gezamenlijk huisbezoek plaatsvinden als de diaken sterk in zijn diaconale schoenen staat; de ouderling enig ontwikkeld diaconaal gevoel heeft; en de diaconale gemeente sterk leeft bij de kerkleden. Ik moet helaas vaststellen, dat aan alle drie voorwaarden op dit moment niet voldaan wordt. Wil een diaken op zijn huisbezoek tot diaconale toerusting komen, dan acht ik het in het algemeen nu nog nodig dat diakenen afzonderlijk hun diaconale huisbezoeken afleggen.

Inhoud van het diaconaal huisbezoek

Het diaconale huisbezoek wil de gemeente toerusten tot haar diaconale taak. Daarmee is de inhoud van het bezoek aangeduid. En dat is zeer breed: zo breed als de diaconale opdracht is in al zijn vertakkingen en facetten. Het bevestigingsformulier geeft als taak voor diakenen o.a. de gemeente opwekken om barmhartigheid te bewijzen aan de naasten. Op een diaconaal huisbezoek ben je zo maar niet uitgepraat: het gaat om het diaconale element van het christelijke leven.

Ik merk steeds weer dat men zich de inhoud van een diaconaal huisbezoek zo siecht kan voorstellen. Ik heb voor onze diaconie een formulier met vragen opgesteld om op de bezoeken te gebruiken4). Ik noem nu een aantal concrete gespreksonderwerpen:

1. je geeft als diakenen informatie aan de leden over het diaconaat in het algemeen en over het werk van de diaconie;

2. je wekt op om mee te doen met diaconaal werk binnen en buiten de gemeente; zo zoek je gaven voor diaconaal werk dat al loopt of nieuw opgezet gaat worden;

3. je wekt op tot meeleven met anderen in de gemeente en vraagt of men zelf die aandacht ontvangt;

4. je vraagt of men diaconale nood signaleert: in de buurt, de gemeente en de samenleving;

5. je brengt het werk van de gezinsleden ter sprake; of men het werk als dienst vanuit Christus ervaart; ook de zorgen over het werk of het ontbreken van het werk mogen niet onbesproken blijven;

6. je stelt het rentmeesterschap aan de orde; of de volle handen tot geven komen; of men de weg kan vinden om financieel anderen te helpen; of men b.v. een weg ziet en vindt om in geloof met vragen rond het milieu om te gaan;

7. je vraagt de jongeren naar hun school- en beroepskeuze; naar hun diaconale dienst voor jongeren; naar diaconale nood die zij bij Jong en oud zien;

8. je herinnert de leden aan de gastvrijheid die kinderen van God mag kenmerken; of men zich wil afvragen of men de huisdeur dient te openen voor vreemdelingen, asielzoekers, nieuwe leden, mensen in nood, kinderadoptie;

9. je informeert naar de situatie van dit gezin; om zo misschien verborgen nood te ontdekken, eenzaamheid, opvoedingsproblemen, zorgen in het huwelijk;

10. je leest met elkaar in de bijbel over diaconaal dienstbetoon uit liefde tot Christus;

11. je komt samen tot het gebed voor de nood van elkaar en alien.

Met andere woorden: wat ook maar diaconale nood is voor Gods aangezicht en hoe Christus ons ook maar tot diaconaie dienst brengt, mag onderwerp van gesprek zijn in een diaconaal huisbezoek. De zorg is eerder: hoe beperk ik alles, dan valt er wel wat te bespreken.

Methode

Juist omdat er de nodige drempels liggen rond het diaconale huisbezoek is het nodig om welbewust, toegerust en goed voorbereid aan het werk te gaan. We hebben in onze gemeente sinds jaar en dag een diaconale informatiefolder. Deze folder laat aan de ene kant zien hoe het diaconaat in de kerkdienst functioneert, vooral in Heilig Avondmaal, voorbeden, collecten en verkondiging; letterlijk is aan de andere kant van de folder zichtbaar hoe onze diaconale dienst er door de week uit ziet: bezoekwerk, dienst in gebroken verhoudingen, financiële steun binnen en buiten Nederland en werelddiaconaat. Op die folder staan ook enkele gespreksvragen. Bij het afspreken van een diaconaal huisbezoek wordt deze folder overhandigd. Hij informeert het te bezoeken gezin al bij voorbaat over het doel van het bezoek en kan zeer goed dienen als leidraad voor het gesprek. De folder met alle aangereikte diaconale thema’s gidst de diaken en de leden als het ware door het diaconale werk van de gemeente.

Aan toerusting tot diaconaal huisbezoek moet ook veel aandacht besteed worden voor men aan een ronde bezoeken begint. Het is niet overdreven om dit elk jaar een keer uitvoerig te bespreken. Juist bij het begin dient er vaker geëvalueerd te worden. Zeker nieuwe diakenen dienen eerst een aantal bezoeken gezamenlijk af te leggen. Vaak zijn er in onze kerken minder diakenen dan wijken. Dan is het beter zichzelf niet de eis op te leggen om elk jaar op elk adres diaconaal huisbezoek af te leggen. Spreek bij een eerste ronde maar af dat je graag alles goed doet en er desnoods een période van vier jaar voor neemt.

Tenslotte

Zoals gezegd en aan mijn verhaal te merken zal zijn: diaconaal huisbezoek vind ik een kerntaak voor de diakenen. Als er één middel is waardoor je je leden in hun gaven en zorgen leert kennen, persoonlijk in geloof tot diaconaat kunt toerusten, dan is het wel via het diaconaal huisbezoek. Ik pleit ervoor, dat dit in het beleid zowel plaatselijk, classicaal als landelijk prioriteit ontvangt. We beleven historische tijden. In de 16e eeuw begonnen de ouderlingen met pastorale huisbezoeken; in de 20e eeuw zijn de diakenen begonnen de huizen langs te gaan voor hun diaconale huisbezoeken. Het zou mooi zijn als we het de kornmende vier jaar meemaken, dat de introductieperiode wordt afgesloten. Dat het diaconale huisbezoek zonder hindernissen functioneert.

Het is een uitstekend middel tot de zichtbare liefde van Christus!

Almere,

Eventuele startvragen:

- u vindt het misschien wel vreemd, dat diakenen bij u op huisbezoek komen?

- heeft u uit de folder een beetje kijk gekregen op wat het diaconale werk tegenwoordig is?

- heeft u ook vragen over die folder?

Verband tussen diaconaat in de kerkdienst en door de week:

- is u dat opgevallen in de folder?

- zie u daar zondags ook iets van?

- heeft u daar afgelopen zondag iets van gemerkt, b.v. in de verkondiging, voorbeden, diaconale (uitgangs)collecten?

- beleeft u de kerkdienst als diaconaal? afgelopen zondag b.v.? wat mist u? wat kan beter? hoe komt het dat we het niet merken?

Gesprek en informatie over:

- bezoekwerk wijkcontactdames

- werk van de kinderbescherming van beide landelijke kerkverbanden

- mogelijkheid van hulpverlening vanuit onze kerken

- financiële steun in binnenland

- financiële steun in buitenland; kinderen in Nood; commissie werelddiaconaat; financiële kinderadoptie; Redt een Kind

- contacten met partnergemeente Zwickau en Zwickau-Almere-Komité

- aan welke genoemde hulp geeft u prioriteit?

- mogelijkheid van hulpverlening door gemeenteleden aan elkaar

- mogelijkheid van hulpverlening van gemeenteleden buiten de gemeente

- dienst in de samenleving

- algemeen diaconaal werk van diakenen: plaatselijk, regionaal en landelijk.

Jeugddiaconaat:

- vindt jij/vinden jullie dat je ook een diaconale taak hebt?

- zou jij wat met de daad kunnen doen voor anderen binnen en buiten de gemeente?

- kan de gemeente ook wat voor jou doen met de daad?

- heb je al een beroep gekozen? heb je daar moeite mee? heeft het geloven in God of de dienst aan de naaste daar ook iets mee te maken?

Gastvrijheid:

- zijn wij een gastvrije gemeente?

- ziet u ook kansen om als gezin gastvrij te zijn voor anderen?

- hebt u wel eens gedacht opvangadres voor thuisloze jongeren/kinderen te zijn?

Werk:

- beleeft u uw werk ook als dienst? heeft u het idee, dat werk dienst aan God, naaste en schepping is?

- moet de kerk wat voor leden met en zonder werk doen? hoe? wat?

Toerusting:

- heeft u idee wat het diaconale werk met de Here Jezus te maken heeft?

- heeft u idee waar de diaconale dienst in de bijbel voorkomt?

- heeft u behoefte aan bezinning in kerkdienst, bezinningsgroep of catechese?

Dit gezin:

- zijn er nog zaken waarmee wij u kunnen helpen? wij als diaconie of andere gemeenteleden?

- welke diensten zou u in de gemeente kunnen verlenen?

- ziet u nog diaconale taken, voor onze gemeente/in onze gemeente, die we nu nog laten liggen?

1) Ambtelijk Contact, no. 36 maart 1965 pag. 3.72-374

Sindsdien versehenen in CGK-kring de volgende artikelen over diaconaal huisbezoek:

- Wierenga, M.W. “Diakonaal Huisbezoek”. In: Ambtelijk Contact, jaargang 1965 pag. 418-420.

- Huizer, W. “Hoe en wat, enkele gedachten over het diaconaat in de gemeenten”. In: Ambtelijk Contact, nummer 107 november 1971. pag. 1187-1189.

- idem “Enkele gedachten over het diaconaat in de gemeenten.” In: Ambtelijk Contact. 11 e jaargang nummer 6 Juni 1972. pag. 81-83.

- Delft, J.M. van “Wat zou er zijn… ?” In: Ambtelijk Contact. 17e jaargang nummer 11 december 1978. pag. 258-260.

- Romein, A. “Diaconaal huisbezoek.” In: Ambtelijk Contact. 19e jaargang nummer 2 februari 1980. pag. 401-405.

- Delft, J.M. van “De diaken, ambtsdrager of ambtenaar?” In: Ambtelijk Contact. 21 e jaargang nummer 8 Oktober 1982. pag. 95-98.

- Diaconaal Handboek. Uitg. deputaten voor Algemene Diaconale en Maatschappelijke Aangelegenheden Christelijke Gereformeerde Kerken in Nederland. Veenendaal z.j. 70.60 A. Romein “Diakonaal-huisbezoek”.

- Jonge, K.T. de “Diakenen op huisbezoek.” In: Ambtelijk Contact. Jaargang 1986. pag. 580-583.

- Breman, J. “Als een die dient.” Een bescheiden aanzet voor de diaken met het oog op de praktijk. In: Adma-Info. Informatie-magazine van deputaten Algemene Diaconale en Maatschappelijke Aangelegenheden van de Christelijke Gereformeerde Kerken in Nederland. 8e jaargang nr. 5 Oktober 1989. pag. 2-6.

- Habing, L. / Velema, W.H. / van Well, H.H. “Diakonaal huisbezoek”. In: Adma-Info. 11 e jaargang 5/6 december 1992. pag. 2-8.

- Oord, G. van “Een diaken op bezoek.” Adma-Info. 13e jaargang nr. 4/5 november 1994. pag. 5-6.

- Koole, D./W.H. Velema red. Zichtbare liefde van Christus. Het diaconaat in de gemeente. Uitg. Kok Voorhoeve Kampen 1991.(pag. 173-715.189).

- Noorlandt, J.N. Literatuur over diakonaal huisbezoek. Veenendaal z.j.

2) “Gaan de diakenen ook op diaconaal huisbezoek om de gemeente toe te rusten tot haar diaconale taak? Schenken zij daarbij ook aandacht aan bijzondere noden die zich in eigen land of in de wereld voordoen?” Acta van de generale synode van de Chr. Ger. Kerken 1983 te Rotterdam, pag. 121.

3) Artikel 25: “De ambtelijke opdracht van de diakenen is gelden en goederen in te zamelen ter voorziening in de nood van de behoeftigen, deze getrouw en ijverig naar gelang van de behoefte, na onderling overleg, te besteden, de bedrukten te bezoeken en te vertroosten en te bevorderen dat de ter beschikking gesteld middelen goed worden gebruikt…”

4) Gespreks-onderwerpen en -vragen bij het diaconaal huisbezoek

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen