DE GENERALE SYNODE 1998

Inleiding

Eens in de drie jaar vindt binnen onze kerken het werk van de zogenaamde generale synode een plaats. In veel gemeenten wordt ‘s zondags in deze periode gebeden voor de verschillende kerkelijke vergaderingen die gehouden worden. Daarbij zal ook zeker de voorbereiding van deze belangrijke vergadering een plaats hebben. Voor veel ambtsdragers zal het bekend zijn hoe een generale synode werkt en wat ervan verwacht mag worden. Zeker broeders die al langere tijd in het ambt dienen zullen er de nodige kennis van hebben. Anderzijds zijn er ouderlingen en diakenen die nauwelijks enige weet hebben van de vraag wat zich daar allemaal afspeelt. Enkele maanden geleden schreef prof. dr. W.H. Velema in ons blad iets over de noodzakelijke toerusting van jonge ambtsdragers. Dat geldt t.a.v. het pastorale werk in de gemeente, dat geldt ook voor het inzicht in de vergaderstructuur binnen onze kerken. Dit artikel wil inzicht daarin verschaffen.

Hoe is de vergaderstructuur?

Onze kerken kennen vergaderingen op verschillend vlak. Het bekendst is de kerkenraadsvergadering, die met regelmaat - in ieder geval maandelijks - in elke gemeente gehouden worden. Op die kerkenraadsvergadering komt twee maal per jaar de classisvergadering ter sprake: twee of drie broeders worden afgevaardigd naar deze vergadering, waar kerkenraden die regionaal in elkaars nabijheid wonen, elkaar ontmoeten en zaken afhandelen die men niet per gemeente alleen af kan. In de voorjaarsvergadering van deze classes wordt een verkiezing gehouden voor de zogenaamde particuliere synode, die jaarlijks in april of mei bijeenkomt, en wel in het zuiden, oosten, noorden en westen van ons land.

ledere classis kiest drie predikanten, drie ouderlingen en één diaken om deze vergadering bij te wonen. De meeste vergaderingen van de particuliere synoden bestaan dan ook uit 21 broeders (alleen in het noorden zijn er 28); in het westen bijv. komen ze uit de classes Amsterdam, Den Haag en Haarlem.

Eenmaal in de drie jaar kiezen al deze particuliere synoden dan weer afgevaardigden voor de te houden generale synode; 6 predikanten, 6 ouderlingen en 1 diaken. Wanneer de generale synode bijeenkomt, telt zij dus 52 leden. Daar komen bij de adviseurs, waaronder de hoogleraren in Apeldoorn een voorname plaats innemen.

Sommigen spreken, als het over de generale synode gaat, over de hoogste vergadering van de kerken. Dat is echter niet juist. In het gereformeerde kerkrecht kennen wij geen hogere en lagere vergaderingen. Één is onze Meester, zo zeggen wij; en dat wordt ook op onze vergaderingen zichtbaar. Beter is het om te spreken over de breedste vergadering van de kerken. Van kerkenraad via classis en particuliere synode worden de ‘ringen’ immers steeds breder, om tenslotte - bij de generale synode aangekomen - het hele land te beslaan.

Werkwijze van de generale synode

Elke keer wanneer een generale synode gesloten wordt, wordt een kerkenraad aangewezen om de volgende synode bijeen te roepen t.z.t. Dat gebeult bij toerbeurt door een kerkenraad in het noorden, oosten, zuiden of westen van het land. Was in 1995 Zierikzee roepende kerk, nu zal Haarlem-Noord als zodanig fungeren (36 jaar geleden viel deze kerk ook die eer te beurt). Tot op heden werden de vergaderingen van de synode - een enkele uitzondering daargelaten - op het terrein van de roepende kerk gehouden. M.i.v. 1998 wordt deze traditie doorbroken: in verband met reiskosten en bereikbaarheid (ook vanuit Apeldoorn, waar de hoogleraren hun dagelijkse taak hebben) is de kerk van Nunspeet ontvangende kerk. De bidstond en de opening van de synode (op donderdag 27 resp. vrijdag 28 augustus D.V.) zullen in Haarlem-Noord plaatsvinden, de volle zittingsweken in week 40, 43 en 47 in de Oenenburgkerk in Nunspeet, waar een uitstekende vergadergelegenheid is.

Op de openingsdag is er eerst het openingswoord van de praeses van de roepende kerk, in dit geval dus ds. W.J. Quist. Daarna volgt het nazien van de lastbrieven, waaruit duldelijk wordt welke broeders door de particuliere synoden zijn afgevaardigd. Daarna volgt de verkiezing van het moderamen (zeg maar het dagelijks bestuur van de synode). Een voorzitter, eerste en tweede scriba en tweede voorzitter (assessor) worden gekozen. Het is een goede zaak wanneer in dat viertel alle particuliere synoden zo veel mogelijk vertegenwoordigd zijn.

Die eerste dag gebeurt er inhoudelijk verder niet veel. De leden van de synode hebben heel veel stukken ontvangen die in de komende zittingsweken allemaal grondig bekeken en behandeld moeten worden. Daartoe worden ongeveer zeven commissies samengesteld die alle een deel van die stukken intensief moeten bekijken en voorstellen voor besluitvorming moeten indienen. De stukken worden daartoe gerubriceerd. Zo komt er een commissie (bijv.) voor kerk en opleiding, voor kerk en verkondiging, voor diaconale zaken, voor financiële zaken, voor kerkordelijke zaken, voor kerkelijke eenheid enz. De commissies zullen in de weken tussen de volle zittingsweken in elkaar regelmatig ontmoeten en vergaderen.

Wat voor stukken worden er behandeld?

Er zijn altijd mensen die denken dat een generale synode iedere brief die maar ter tafel komt in behandeling neemt. Dat is niet zo; niet alleen zou het onwerkbaar zijn, ook zou het in strijd zijn met de orde in ons kerkelijk leven. Toen ik hierboven schreef over de steeds ‘breder’ wordende ringen van onze vergaderstructuur zat daar een principiële kant aan. Deze namelijk, dat in ons kerkelijk leven zaken die in een mindere vergadering kunnen worden afgehandeld, niet in een bredere vergadering aan de orde zullen komen (met één aantekening, waarover straks). Zaken die een kerkenraad zelfstandig aangaan, worden niet door de classis behandeld; zaken die een particuliere synode kan afhandelen, worden niet doorgezonden naar de generale synode. Dat beperkt de agenda van de generale synode sterk: daar dienen alleen maar zaken die de volle breedte van de kerken in haar geheel raken.

In de praktijk kan dat op twee manieren. De eerste manier is dat de generale synode voor een zaak die voor de kerken in haar geheel van belang is een commissie heeft ingesteld voor één periode, tussen de synoden in. Meestal zijn er commissies voor langere Perioden. We noemen ze dan deputaatschappen. Deze leggen een (soms lijvig) rapport neer waarin ze verantwoording afleggen van hun. arbeid. De synode controleert of de opdrachten die zij verstrekte goed uitgevoerd zijn en geeft meestal nieuwe opdrachten.

Een tweede manier is dat de kerken in een bepaald ressort (noorden, oosten enz.) van mening zijn dat het goed zou zijn dat de generale synode een bepaalde zaak van alle kanten gaat bekijken en daarover richtlijnen gaat maken. We noemen dat instructies.

De deputaatschappen

U vindt een lijst van alle generaal-synodale deputaatschappen op de bladzijden 135-138 van het landelijk jaarboek (editie 1997). In het januari-nummer van Ambtelijk Contact 1996 kunt u een heel overzicht vinden van de opdrachten die deze deputaatschappen van de synode-Zierikzee 1995 kregen en waarover zij dus rapporteren in 1998. Ik doe er een greep uit.

- Zo zal gesproken worden over de arbeid van het curatorium, het deputaatschap dat de belangen van onze Theologische Universiteit in Apeldoorn behartigt. Daar zijn de afgelopen jaren veel veranderingen geweest wat betreft de bezetting van de hoogleraarsposten. En zijn er consequenties van de visie van de overheid op de grote hoeveelheid theologische opleidingen in Nederland?

- De deputaten voor de buitenlandse zending hebben te maken met steeds uitbreidende werkzaamheden. De afgelopen periode zijn voorbereidingen getroffen om in Brazilië met stadszending te beginnen; ook in Mozambique gaat de arbeid van start; zendingswerkers/echtparen zijn uitgezonden. U leest er regelmatig over in De Wekker of in Doorgeven.

- De deputaten voor de evangelisatie doen hun werk in een situatie waarin zij steeds meer te maken krijgen met de gevolgen van een geseculariseerd Nederland. Zij moeten zich voortdurend bezinnen; en dat is voor broeders en zusters die het werk in een deputaatschap naast hun dagelijks werk verrichten heel zwaar. Moet er - zoals eerder het geval was - iemand worden aangetrokken die zich geheel als ‘vrijgestelde’ aan het werk en de bezinning kan wijden?

- Deputaten voor contact met de kerkjeugd proberen een brug te slaan tussen de twee jeugdwerkorganisaties die onze kerken ‘rijk’ zijn: de CGJO en de LCJ (het zegt iets over de inhoudelijke breedte van ons kerkelijk leven, die soms maar moeizaam onderling te verenigen is…, zo bij de jongeren, zo ook bij de ouderen). Hoe zal dat gegaan zijn?

- De deputaten voor algemene diaconale en maatschappelijke aangelegenheden zullen rapporteren over hun visie op de vraag hoe diakenen beter betrekken kunnen raken bij het werk van de kerkelijke vergaderingen. Zij doen ook kort verslag van hun vertegenwoordigingen, bijv. in de hulpverleningsorganisatie GLIAGG/De Poort en de Chr. Hogeschool Ede. Ook met het GPZ (Geref. Psych. Ziekenhuis) zou contact zijn, zo droeg de synode in 1995 op.

- De deputaten ‘eenheid’ zijn meestal op een synode sterk ‘in beeld’. Begrijpelijk, omdat de zaak van eenheid van gereformeerde christenen ieder moet raken. Toch zou het niet juist zijn de arbeid van andere deputaatschappen van minder belang te achten. In ieder geval hebben deze deputaten (opnieuw) gesprekken gevoerd met broeders van de Ned. Geref. Kerken, de Geref. Kerken (vrijg.) en de Geref. Bond in de Ned. Herv. Kerk. Over de voortgang wordt bericht in een rapport dat samen met dat van de buitenlandse zending vaak het dikst van allemaal is. Met de NGK is op landelijk vlak de laatste tijd sprake van afnemende herkenning, terwijl op plaatselijk vlak vaak toch positieve ontwikkelingen zijn. De synode zal voor de vraag komen te staan hoe deze dingen verder moeten. Over de GKV kan gezegd worden dat de synode in 1995 verheugd constateerde dat we nog nooit elkaar zo dicht genaderd waren. Hoe zal het verder gegaan zijn? En bij de Geref. Bond speien de voortgaande ontwikkelingen in het Samen-op-Weg-gebeuren natuurlijk een belangrijke rol.

- Deputaten voor financiële zaken leveren een (voor een groot deel vertrouwelijk) rapport; zij bewaken de financiën van de kerken; er gaat veel geld om (alhoewel vergeleken met andere kerken toch ook weer een bescheiden bedrag).

- Een nieuw deputaatschap is dat voor de herziening van de kerkorde. Is alles nog ‘bij de tijd’? En zo niet, hoe moeten dan nieuwe formuleringen luiden? En hoe bevorderen we dat we ons samen aan de afgesproken regels houden - een moeilijk punt soms in de kerken?

- Tenslotte noemen we hier het werk van de deputaten die gestudeerd hebben op de vragen rond de vrouw in het ambt; naar de uitkomst van hun werk wordt uitgezien.

Het is maar een greep om uw gedachten op gang te brengen.

Instructies

Over de instructies die op deze generale synode aan de orde zullen komen, kan ik nog weinig schrijven. Op het moment dat dit nummer klaargemaakt moet worden, moeten de vergaderingen van de particuliere synoden nog gehouden worden. Wel is bekend welke zaken er in dit opzicht speien. Zo worstelt men in het noorden met de vraag of de kerken niet een algemene financiële regeling moeten maken t.a.v. losgemaakte predikanten (een verschijnsel dat zich meer en meer voordoet). Indien de instructie die de classis Leeuwarden daarover de tafel van de p.s. heeft gelegd, aanvaard wordt, komt de zaak op de g.s. in behandeling. In het zuiden wil een classis graag meer eenheid in de financiële regelingen voor de predikanten in onze kerken. In het westen is al een paar jaar studie gemaakt van de steeds moeilijker wordende positie van de kleiner en kleiner wordende kerken in de grote steden. Kunnen de kerken in landelijk verband helpen?

Ook zal op de particuliere synode van het westen gesproken worden over de steeds doorgaande maatschappelijke ontwikkelingen rond huwelijk en samenwonen. Principiële bezinning is gewenst.

Ongetwijfeld zullen zeker enkele van deze zaken doorgezonden worden naar de generale synode. Leest u t.z.t. in De Wekker vooral de verslagen van de particuliere synoden er op na.

Recht van appèl

Bij de vraag wat voor stukken er behandeld worden, beloofde ik nog één zaak aan de orde te stellen. De synode kan namelijk te maken krijgen met zogenaamde appèl-zaken. In onze kerkorde, artikel 31, is bepaald, dat wanneer iemand bezwaard is over een besluit van een kerkelijke vergadering, hij of zij dat bezwaar kenbaar kan maken aan de volgende bredere vergadering. Iemand die dus bezwaard is over een besluit van zijn kerkenraad wendt zich tot de classis enz. Zo kan op de generale synode een bezwaar van iemand of van een instantie dienen, stoelend op een besluit van de particuliere synode. Dergelijke procedures zijn aan duidelijke regels gebonden. Het gaat echt om bezwaard zijn: iemand moet uit de bijbel, de belijdenis van de kerken of de kerkorde kunnen aantonen dat een besluit echt niet juist geweest is. Het is altijd een goed teken wanneer er maar weinig van zulke brieven op de synodetafel liggen; dat begrijpt u. Ze dragen vaak wél een vertrouwelijk karakter en worden dan ook in dat geval in comité (achter gesloten deuren) behandeld.

Een goede voorbereiding

De broeders die zullen worden afgevaardigd naar de generale synode, zullen zich terdege voorbereiden. Begin juli worden de vele stukken bij hen bezorgd. Er moet veel gelezen en nagedacht en onderling besproken worden. Van nog veel meer belang bij deze vergaderingen - die immers geestelijk van aard zijn - is dat zij bidden om de leiding van de Heilige Geest, opdat we als kerken in dit najaar Gods goede gunst in de besluitvorming merken en onderling voor elkaar bewaard worden en elkaar wezenlijk dienen en bouwen. En omdat het de kerken in hun geheel betreft is de voorbede van de kerken daarbij onmisbaar. Wanneer dit artikel u ertoe aanzet om persoonlijk én gemeentelijk daaraan gestalte te geven, is een belangrijk doel bereikt. Er moge ook belangstelling zijn voor dit werk: ieder kan de vergaderingen in Nunspeet - voor zover openbaar - bezoeken. De agenda voor een bepaalde zittingsweek wordt in de week daarvóór in De Wekker gepubliceerd - onder voorbehoud.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen