OPGEWEKT - WAARTOE?

PIJNPUNTEN

1. Verschuiven van de inhoud van Gods reddingswerk.

• Het zingend subject wordt vaak getekend als moe, zwak, bang, hulpeloos en onzeker. Er is hulp en kracht nodig, genezing en geborgenheid. Maar is Christus alleen gekomen om onze pijn te dragen en ons kracht te geven, of stierf Hij in de eerste plaats voor onze schuld? (bijvoorbeeld lied 463,575,594). Gods Woord bakert ons niet slechts in, maar roept tot bekering!

• Arminianisme is de Opwekkingsbundel niet vreemd. Lied 11, 125, 334, 521 en 599 bijvoorbeeld laten weten dat God alles gedaan heeft wat Hij kon en nu wacht op de keuzes die wij zullen gaan maken. Zonder het bevel tot geloof te willen ontkrachten, is toch te constateren dat hier het Bijbelse spreken onrecht wordt aangedaan. Als God op ons moest wachten, bleef de hemel leeg. De opwekking tot geloof is een Bijbelse zaak, maar de manier waaróp verraadt dat de totale onmacht en onwil, óók om te geloven, niet goed is doordacht.

IK-VORM

Een veelgehoord bezwaar tegen opwekkingsliederen is de ‘ik-vorm’ waarin sommigen geschreven zijn. Nu is deze vorm niet onbijbels. Diverse Psalmen kennen haar ook. Kwalijker is dat de context van de kerk van alle eeuwen en plaatsen waarbinnen het gelovige ‘ik’ tot zingen komt, in de opwekkingsbundel wat lijkt te verdampen.

2. Meer idealistische dan realistische bewoordingen.

• Sommige liederen (10,43,299,301,435,445,468,514,522,632) ademen een triomfantalisme dat het Bijbelse spreken niet weerspiegelt. Waar is de afhankelijkheid van God en het besef dat de volle overwinning pas zal worden gezien na Christus’ wederkomst? Achter deze insteek zit een stuk Pinkstertheologie (mogelijk inclusief duizendjarig rijk). Dat klinkt ook door in het ‘claimen van de overwinning’, de overtuiging te kunnen ‘zegenen met gezondheid’ (736) en de stellige verwachting van wonderen, een (extra?) doop met de Geest (211) en perfectionisme (aards leven zonder zonde: 214,334).

• Het geloofsleven kent ook twijfel, verlies, angst, zonde, aanvechting, etc. Vandaar dat het Psalmboek naast lof- en dankliederen voor één derde uit klaagpsalmen bestaat. Waarom zingt de Opwekkingsbundel hier zo weinig over? De opwekkingen tot verootmoediging en persoonlijke schuldbelijdenis zijn aanwezig, maar schaars. Juist hier zijn de liederen overigens vaak wel in de ‘wij-vorm’ geschreven.

• Nieuwere liederen (vergelijk het oude Lutherlied: 370) wekken soms de sfeer van een wiegelied. De indruk ontstaat dat hier een verwende generatie christenen aan het woord is zonder eelt op de vingers. Hoe houdbaar zullen deze liederen blijken in tijden van nood of vervolging?

• Afgezien van de missionaire opdracht bevat de Opwekkingsbundel weinig praktische stof over het concrete dagelijkse leven.

3. Consequent verzwijgen van het oordeel.

• Het goede nieuws klinkt, maar niet de donkere keerzijde: Liefde, maar geen toorn. Redding, maar geen oordeel. God als Vader, maar niet als verterend vuur. Dat is niet volgens het Bijbelse spreken en het is ook niet eerlijk om een halve waarheid te brengen. Er zijn twee wegen met een heel verschillende eindbestemming.

• Liederen die verder Bijbelgedeeltes vrijwel letterlijk volgen (244,281,518) stoppen daar, waar de Bijbeltekst donkere tonen begint aan te slaan. Het gevaar van een eenzijdige selectie bestaat bij het opgeven van Psalmverzen uiteraard ook, maar daar zijn geen gedeeltes bewust onberijmd gelaten.

• Het oordeel wordt verzwegen in massief positief verwoorde ‘verwachtingsliederen’. Hier wreekt zich dat de Opwekkingsliederen vrijwel nooit onderscheidenlijk getoonzet zijn. Enkele liederen lijken zelfs te suggereren dat alle mensen zalig worden: 416,539,669 (universalisme). In lied 160, over ‘het huis op de rots’, krijgt de man die zijn huis zag wegspoelen gelegenheid om het opnieuw te bouwen.

HERHALINGEN

Als liederen ook literair verantwoord moeten zijn, zijn er vragen te stellen bij de veelvuldige herhaling van coupletten. Met welk doel? Een soort mantraachtig effectbejag? Een psychologisch trucje? De Psalmen kennen ook herhaling, maar daarbij gaat het om een stijlfiguur (parallellisme van versdelen) waarbij herhaling gepaard gaat met inhoudelijke variatie: dat heeft literaire schoonheid én accentueert de inhoud. Juist die inhoudelijkheid wordt nu soms gemist. Herhalingen en gezochte rijmcombinaties kunnen concrete ‘prijzensstof’ niet vervangen.

4. Bijbelse noties worden omgesmeed tot eigen voorstellingen.

Onze voorstellingen worden gemakkelijk mensvormig en associatief. De logica en de fantasie moet zich echter méér laten gezeggen door de Bijbelse formuleringen.

• Weerspiegelt het bezingen van ‘de vertrouwelijke omgang’ voldoende het Bijbelse spreken over Gods heiligheid? Denk aan liederen waarin God ‘glimlacht’ (700) en ‘niet bang is’ (693), waarin wij ‘bij God op schoot kruipen’ (581); waarin ‘de vreze Gods’ als ‘respect’ aangeduid wordt (614) en Christus als ‘een held die ik bewonder’ (562). Waar in de Bijbel lezen we dat het feit dat God ons Zijn vriendschap biedt en dat Christus Zich niet schaamt ons Zijn broeders te noemen, ook betekent dat wij van onze kant Hém kortweg ‘vriend’ en ‘broeder’ kunnen noemen?

• Verwoordt lied 509 niet de dwaling van het patripasschitisme (d.w.z. dat niet alleen de Zoon, maar ook de Vader lijdt)?

• Bijbelwoorden worden uit hun context losgeknipt en onmiddellijk geïnterpreteerd of aan andere gelijkluidende teksten geknoopt. Is het zo nog wel Bijbels?

POSITIEVE PUNTEN

Is het dan allemaal kommer en kwel? Is schrijver dezes erop uit de Opwekkingsbundel af te branden? Eerlijk: nee. Ik zie het wel als belangrijk om pijnpunten eerlijk te benoemen. Met de aantekening: op tamelijk generaliserende wijze. Maar er zijn ook veel positieve punten:

• Inhoudelijk en qua geloofsbeleving worden Kerst, Goede Vrijdag, Pasen en Pinksteren veelvuldig bezongen. Wie zou dat niet wensen? Zeker, de Psalmen werpen ook wel profetisch licht vooruit, maar toch niet met de nieuwtestamentische klaarheid. Deze bundel kan daarom een verrijking zijn naast oudtestamentische liederen.

• Er is veel ruimte voor lof, dank en aanbidding. De opwekkingsliederen heten niet voor niets zo: ze verwoorden hunkering naar totale overgave en toewijding aan de Heere. Is dat niet wat de Geest Gods kinderen in het hart legt?

• Veel liederen zijn duidelijk trinitarisch getoonzet: het werk van Vader, Zoon en Heilige Geest wordt expliciet benoemd.

• Veel nummers kunnen als ‘Bijbelliederen’ worden aangeduid doordat ze uit de letterlijke Bijbeltekst of een berijming daarvan bestaan (32, 34, 40, 51, 53, 54, 58, 59, 65, 70, 76, 78, 114, 121, 122, 148, 160, 176, 184, 208, 215, 219, 221, 244, 266, 278, 389, 411, 412, 436, 451, 479, 518, 621, 640, 703, 705, 756). Enkele (hele) Psalmen zijn opgenomen uit de bewerking van ‘Psalmen voor nu’ (715,727).

• Uit veel liederen spreekt een missionair verlangen. Dat mag voor christenen in een geseculariseerd land een herkenbare zaak zijn!

• De liederen weten de naoorlogse generatie over het algemeen te raken. Hoe dat komt? Door de persoonlijke toonzetting, de verwoording van gevoelens, het gebruik van eigentijdse melodielijnen, eenvoudige en hedendaagse woorden, vervat in korte zinnen. Vaak is er sprake van herkenbare geloofsbeleving.

Er is al met al ook veel goeds in deze bundel te vinden!

PUNTEN VAN AANBEVELING

Hoe nu met de bovengenoemde punten om te gaan?

• Men moet niet op elke slak zout willen leggen (dan gaan de bestaande Psalmberijmingen overigens ook niet vrijuit), maar het is wel goed ons steeds opbouwend-kritisch af te vragen waartoe we eigenlijk worden opgewekt… En dan vertoont de Opwekkingsbundel, vanuit gereformeerde optiek, naast veel goeds op z’n minst ook een eenzijdige tendens. Onoordeelkundig gebruik of een onevenredig grote plek moet wel schadelijk zijn! Dan komen dwalingen zingend binnengewandeld.

• De gevaren zijn niet te ontkennen. De voordelen ook niet. Het hoeft geen probleem te zijn selectief uit te de bundel zingen, als de gevaren maar helder en de keuzes maar verantwoord zijn. Diverse gemeentes kennen eigen selecties voor verantwoord gebruik. Andere kerkenraden laten de predikanten vrij, maar spreken hen waar nodig wel expliciet aan op hun liedkeuze. Predikant, kerkenraad: weet wat je laat zingen! Probeer ook gemeenteleden daar op een positieve manier in toe te rusten. Geen populaire gespreksstof. Toch moeten we elkaar leren op méér aanspreekbaar te zijn dan alleen op ons gevoel.

• Het is mogelijk onnodige herhalingen die de muzieknotatie voorschrijft, niet uit te voeren. Soms kan een tekstwijziging of een nuancerende aankondiging een lied op een kritiek punt alsnog bruikbaar maken.

• Liefhebbers van de Opwekkingsbundel concentreren zich vaak op de jongste nummers. De oudere nummers worden ervaren als afgesleten. Slechts enkele springen er tussenuit als tijdloos. De tijd laat wat van waarde is doorgaans bovendrijven. Zo bewijzen Psalmen en oude liederen zich al eeuwen lang. Laat de bundel dus maar eens rustig ‘rijpen op eikenhout’ om te zien wat goede wijn wordt en wat bederfelijke waar bleek. Maar vooral: laat ons toch zélf niet ontbreken als de schare die niemand tellen kan, eenmaal God lof zal zingen voor Zijn troon.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen