Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

KENNIS VERSUS BELEVING Hoe zit dat bij de diverse catechesemethoden?

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

KENNIS VERSUS BELEVING Hoe zit dat bij de diverse catechesemethoden?

8 minuten leestijd Arcering uitzetten

Het eerste jaar dat ik catechisatie gaf, deed ik erg mijn best om mijn tieners kennis van de Bijbel bij te brengen. Ik liet hen aantekeningen maken, schema’s invullen en dingen uit het hoofd leren. Ik had er lol in en was best trots op mezelf dat ze braaf meededen. Eerlijkheidshalve wilde ik aan het eind van het seizoen wel testen hoeveel er was blijven hangen van de kennis die ik erin had gepompt. Die ‘overhoring’ zal ik niet snel meer vergeten. Niet een van de catechisanten wist meer dan drie vragen goed te beantwoorden…

Vroeger lag de nadruk op kennisoverdracht en was het gebruikelijk om jongeren artikelen uit de Heidelbergse Catechismus uit het hoofd te laten leren. Nu is de focus verschoven naar het praten over en delen van je eigen beleving van het geloof. Al verschilt dit natuurlijk per methode, per catecheet en per gemeente.

In dit artikel geef ik een korte bespreking van verschillende catechesemethoden op het punt van de verhouding tussen kennisoverdracht en geloofsbeleving.

FOLLOW UP!

Follow Up! is een methode voor reguliere catechese of voor een combinatie tussen club en catechese. De bijbelteksten worden weergegeven in de Nieuwe Bijbelvertaling.

Als projectleider voor Follow Up! ben ik zelf nauw betrokken geweest bij de herziening van het oorspronkelijke materiaal. Wij hebben bewust gekozen voor een integratie van kennis en beleving. Het leren is geen apart blok in de lessen, maar gaat samen op met het gesprek over het eigen geloof. Korte stukjes tekst worden afgewisseld met vragen en opdrachten. Zo proberen we het kennisaanbod te laten aansluiten bij de vragen en ervaringen van de tieners.

De kennisoverdracht gebeurt met behulp van allerlei werkvormen: van een discussie tot een quiz en van een schilderopdracht tot een bijbelstudievraag. Want met diverse werkvormen kun je ook verschillende leerstijlen aanspreken.

Er wordt steeds gezocht naar een link met de leefwereld, omdat we ervan uitgaan dat kennis alleen blijft hangen als je het kunt integreren in wat er al in je hoofd en je hart zit en als je het kunt toepassen en concreet maken in je leven. Hoofd, hart en handen dus.

Meer informatie over Follow Up! is te vinden op www.follow-up.nu.

REFLECTOR

De methode Reflector is ontwikkeld door ds. M. van Campen. De Herziene Statenvertaling en de Nieuwe Bijbelvertaling worden naast elkaar gebruikt.

Bij Reflector is de kennisoverdracht een apart onderdeel in de les. De opzet van de lessen is gestructureerd en elke week hetzelfde. Kennis en beleving zijn duidelijk van elkaar gescheiden onderdelen. Na een korte verkenning volgt een Bijbelstudie en informatieblok. Daarna volgt een verwerking met vragen. De meeste vragen gaan in op het begrijpen en onthouden van het gelezene. Soms wordt er specifiek gevraagd naar de geloofsbeleving.

Het onderdeel Informatie beslaat het grootste deel van de les. Er wordt uitgebreid uitleg gegeven over het onderwerp. De tekst in dit blok kan door de catechisanten zelf gelezen worden of worden verteld door de catecheet.

Meer informatie is te vinden bij de uitgever: www.boekencentrum.nl.

FOLLOW ME

Follow Me is een catechesemethode van de HGJB en is bedoeld voor mentorcatechese (men begint in de grote groep en gaat daarna in groepjes uiteen). De gebruikte Bijbelvertalingen zijn de Herziene Statenvertaling of de Nieuwe Bijbelvertaling.

Eerst is er een viering met alle groepen bij elkaar waarin gezongen en gecollecteerd wordt en een catecheet uitleg geeft in de vorm van een hoorcollege, ondersteund met PowerPoint. Ruimte om te reageren op het geleerde en om over de eigen geloofsbeleving te praten is er na de viering als ze in groepjes uiteen gaan om het thema te bespreken.

Voor de bespreking in de groepjes worden Bijbelstudie, vragen en werkvormen aangeleverd. Sommige vragen zijn op kennisniveau, sommige gaan over eigen ervaringen. Naast de vragen, worden ook wel eens andere werkvormen aangeleverd zoals een gesprek aan de hand van kaartjes of een schema invullen.

Er wordt vrij veel kennis aangeboden. Al verschilt dit wel per onderwerp. Bij een les over de drie-eenheid zijn nagenoeg alle vragen en opdrachten gericht op begrijpen en leren. Terwijl bij een les over seksualiteit vrijwel alleen de eigen meningsvorming aan bod komt.

De catechisanten krijgen allemaal een eigen box met bijbelteksten en fragmenten uit de geloofsbelijdenis. Daarvan moeten ze er wekelijks een uit hun hoofd leren. Meer informatie: www.hgjb.nl.

LEREN OM TE LEVEN

Leren om te leven is een catechesemethode ontwikkeld door ds. P. van der Kraan. De Bijbelteksten worden zowel in de Statenvertaling als de Herziene Statenvertaling weergegeven.

In dit materiaal ligt een sterke nadruk op kennisoverdracht. Het boekje voor de catechisanten bestaat uit lange tekstblokken, met na de Bijbelstudie een aantal vragen en aan het eind van de les nog een paar vragen. Daarin wordt gevraagd of de tieners de tekst goed hebben gelezen en begrepen en wat ze weten of onthouden hebben over het onderwerp. Een enkele keer wordt gevraagd hoe de jongere zijn of haar geloof ervaart en praktijk brengt.

In de handleiding worden suggesties gedaan om soms ook andere werkvormen toe te passen zoals het opschrijven van vragen of een stille-wand-discussie. In dit soort werkvormen is meer ruimte voor het delen van geloofsvragen en -ervaringen. Ook aan de doelstellingen in de handleiding is te zien dat de focus ligt op kennis opdoen. De doelen worden geformuleerd als ‘De catechisant beseft/weet…’ En er wordt bij elke les een lijstje gegeven met een heel aantal punten die de catechisanten moeten onthouden.

Leren om te leven is een uitgave van www.royaljongbloed.nl.

TIENERS EN KENNIS

En nu de tieners weer in beeld. Want je kunt nog zulke mooie methoden hebben, de vraag is wat je ermee bereikt. Die vraag heb ik mezelf gesteld na mijn eerste jaar als catecheet en het resultaat was confronterend. Ik vind kennis belangrijk en ik denk dat leren een opbouwend onderdeel is van geloven, maar ik vraag mij wel eens af hoe we toch aan het systeem komen dat de tienerleeftijd is uitgekozen voor kennisoverdracht. De meeste tieners willen namelijk niet leren. Leren is iets wat moet van leraren en van ouders en dus per definitie stom (uitzonderingen daargelaten).

Daarom ben je als catecheet steeds bezig om een leuk programma in elkaar te draaien waarbij je je groepje iets probeert bij te brengen op zo’n manier dat ze het zelf niet in de gaten hebben. Je doet je best om alle kennis die je als christen nodig hebt in die koppies te krijgen, zonder dat zij zelf gemotiveerd zijn. Waarom gaan we er niet vanuit dat een christen zijn leven lang de tijd heeft om te leren en dat niet alle leerdoelen voor je 18e behaald hoeven te zijn?

Er is veel onderzoek gedaan naar de hersenen van pubers. Het blijkt dat tieners wel kunnen plannen, organiseren en ook leren, maar dat ze die hersenkwab alleen aanzetten als ze er de zin van in zien… Een kind vindt het vaak leuk om iets te leren, gewoon om het leren. Dat hebben tieners niet meer. Ze blokkeren in hun hersenen dat wat niet boeiend is. Alles wat niet met hun belangstelling te maken heeft, komt niet binnen.

Daarom is het zo belangrijk om bewust te selecteren welke kennis je aanbiedt. Gaat het over hun vragen en hun leefwereld, dan is de kans veel groter dat het blijft hangen. Als ze zelf gemotiveerd zijn om ergens over na te denken, dan kun je verrast staan door hun denkvermogen en creatieve antwoorden. Maar ik heb zo mijn twijfels bij de effectiviteit van het in de puberleeftijd aanbieden van alle kennis die wij nodig achten.

TIENERS EN BELEVING

Beleven… daar zijn tieners wel heel goed in en veel mee bezig. Elk hoogte- en dieptepunt wordt in alle hevigheid gevoeld. Ze willen liefst alles zelf ervaren (variërend van ‘wat zou er gebeuren als ik achterstevoren op mijn fiets ga zitten?’ tot ‘hoe voelt het om een popidool in levende lijve te zien?’).

Het beleven van het geloof is dan ook een belangrijk onderdeel van het kerkelijk onderwijs op deze leeftijd. Natuurlijk hoort kennis daarbij. Maar in het meeste catechesemateriaal ligt daar de nadruk op en dat vind ik niet terecht. Als tieners zo duidelijk aangeven dat ze behoefte hebben aan ervaring, oprechtheid en gevoel, waarom zouden wij hen dat ontzeggen?

Jongeren delen hun ervaringen ook graag met elkaar. Het is echt geen individualisme dat ervoor zorgt dat ze de halve dag naar hun smartphone zitten te staren. Ze willen juist delen, deel van de groep zijn. Dat is een goede basis voor het geloofsgesprek in kleine groepjes. Het luisteren naar elkaars verhalen en een eerlijk getuigenis kunnen voor catechisanten heel motiverend werken. Geloof is geen zaak van alleen het hoofd. Hart en handen horen er helemaal bij. Ook op catechisatie dus.

Meer lezen over catechese en de diverse methoden? In het Handboek voor catecheten staat een overzicht, typering en vergelijking van alle gangbare catechesemethoden.

Ingrid Plantinga is theologe en werkzaam voor het Praktijkcentrum als projectleider voor de ontwikkeling van catechese- en bijbelstudiemateriaal. Daarnaast werkt ze als projectleider voor Geloof in het gezin (opvoedingsondersteuning binnen de CGK). Ze is lid van de CGK in Zoetermeer en organiseert en geeft daar de tieneravonden (een combinatie tussen catechese, club en jeugdpastoraat).

Dit artikel werd u aangeboden door: Christelijk Gereformeerde Kerken

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van zondag 1 november 2015

Ambtelijk Contact | 20 Pagina's

KENNIS VERSUS BELEVING Hoe zit dat bij de diverse catechesemethoden?

Bekijk de hele uitgave van zondag 1 november 2015

Ambtelijk Contact | 20 Pagina's