Mr Groen van Prinsterer

21 Augustus 1801-18 Mei 1876

Èet was 18 Mei jongstleden 75 jaren gleden, dat mr Groen van Prinsterer overleed.

hl tal van couranten is zijn sterfdag herdacht.

Dat zulks in De Banier nog niet geschied is, sproot niet voort uit geringschatting voor diens persoon en arbeid, doch er waren bijzondere oorzaken, welke ons beletten zulks te doen. Bovendien kwam en komt het ons beter voor Mr Groen van Prinsterer meer in den brede te gedenken als zich daarvoor een meer gepaste gelegenheid zal voordoen. En die gelegenheid behoeft niet lang op zich te laten wachten. Zij wordt ons toch nog in dit jaar geboden, wanneer wij bij leven en welzijn op 21 Augustus aansrtaande mogen gedenken, dat het op die dag 150 jaren geleden zal zijn, dat hij geboren werd. Nochtans, nu tijd en gelegenheid ons daarvoor dienstig zijn, wensen wij in een meer beknopt artikel iets ter nagedachtenis van hem te schrijven.

Mr Groen van Prinsterer werd dan op 21 Augustus 1801 te Voorburg als zoon van een aldaar fungerend dokter geboren.

In zijn jeugd deelde hij de inzichten van zijn tijd. Deze waren wat het godsdienstige leven betreft, die van Arius. Daarbij werd de totale bondsbreuk in Adams val geloochend, de natuurUjke mens krachten en gaven toegeschreven, welke hij bij zijn val in de hof van Eden veiloren had, het betrachten van de deugd als het hoogste doel des levens voorgesteld en degenen de zaligheid toegekend, die met hun menselijke krachten de deugd, zoals men die geheel in Ariaanse zin verstond, betrachtten.

Aangaande zijn politieke en maatschappeHjke inzichten was mr Groen van Prinsterer in zijn jeugdjaren eveneens een kind van zijn tijd. Hij was, zoals men dat in de hogere standen toentertijd vrij algemeen was, een conservatieve liberaal.

Reeds op zijn 16-jarige leeftijd kon hij aan de Leidse universiteit gaan studeren, waar zijn ongemene talenten noch voor zijn hoogleraren, noch voor zijn medestudenten verbprgen bleven en waar hij zijn studie met groot succes volbracht.

Zo scheen hij wel bestemd te zijn om een algemeen gevierd man te worden, die een hoge positie in het land zou innemen.

Het is echter gans anders met mr Groen van Prinsterer verlopen. Eerst als referendaris en later als secretaris van het kabinet des konings kreeg hij ruimschoots gelegenheid om in nadere en betere kennis te komen met de geest en de gebeurtenissen van zijn tijd. In 1833 werd hij benoemd tot directeur van het huisarchief der Oranjes, hetgeen hem in de gelegenheid stelde om zich geheel aan de studie te wijden en in het bijzonder kennis te nemen van de gang van zaken, zoals die zich op onze vaderlandse bodem had toegedragen.

Inmiddels had er zich in zijn ziens- en denkwijze een grote verandering voorgedaan. Mede door de invloed van de colleges van Mr Bilderdijk, welke hij bezocht, en door die van de hofprediker Ds Merle d'Aubigné was hij van een gematigde aanhanger en bewonderaar van de theorieën van de Franse Revolutie een krachtige en kundige bestrijder er van gewor4en.

Dit zou weldra in zijn geschriften uitkomen, hetgeen hem in veler ogen veracht en gehaat zou maken. Zo bestond hij het — en daar was in die tijd heel wat moed en vaste geestesovertuiging voor van node — om het in zijn geschrift „Het regt der Hervormde gezindte" openlijk en onvoorwaardelijk op te nemen voor de Drie Formulieren van Enigheid. Een daad, die alleen reeds genoegzaam in staat was, om hem i-i de schatting van velen van zijn tijdgenoten geweldig te doen dalen en bij uitstek geschikt was om hem als hoogleraar aan een van onze universiteiten te weren, hoewel zijn buitengewone kunde hem op een professorale stoel recht gaf en men hem daarvoor ook aanvankelijk bestemd had. Doch een man, die onverholen zijn instemming met de belijdenisschriften der vaderen betuigde en er standvastig voor uitkwam, dat Gods Woord en Wet in alles tot richtsnoer verheven dienden te worden, het ambt van een hoogleraar toe te kennen, neen, dat ging niet naar het oordeel van de toenmaals heersende tijdgeest, dat zou gelijk staan met een duisterling te eren. Dit heeft mr Groen van Prinsterer er toch niet van kunnen weerhouden om getrouwelijk voor zijn beginsel uit te komen, zoals hij daar onder meer voor uitgekomen is in zijn in 1876 verschenen „Handboek der Geschiedenis van het Vaderland" en in zijn in 1847 verschenen werk „Ongeloof en revolutie" en ook in zijn optreden in de Tweede Kamer.

Men heeft hem spottender wijze meermalen genoemd; een generaal zonder soldaten. Doch al de spot en hoon, die hem in zijn leven om zijn beginselen zo veelvuldig ten deel gevallen is, heeft niet kunnen beletten, dat zijn invloed op ons volksleven groot en gezegend is geweest.

Hij heeft met zijn gegronde kritiek op de theorieën der Franse Revolutie er het zijne toe bijgedragen, dat veler ogen voor het heilloze van die theorieën zijn opengegaan en dat het liberalisme, hetwelk • hij zeer naar waarheid een kind van die theorieën heeft genoemd, veel van zijn invloed onder ons volk verloren heeft.

„In ons isolement ligt onze kracht" — stelde hij zeer terecht. Hadden de Anti-revolutionnaü-en en Christelijk-historischen na zijn dood zich daar maar aan gehouden, nooit zouden zij de coalitie met Rome zijn aangegaan, een coalitie, die Rome geweldig in macht en aanzien heeft doen toenemen en welke ons volk op een jammerlijke wijze van die beginselen heeft afgetrokken, waarop onze oude Republiek eenmaal zo vast en hecht gebouwd was.

De Anti-revolutionnairen en Christelijkhistorischen zijn er zo belust op om mr Groen van Prinsterer hun geestelijke vader te noemen, maar zij gedragen zich als zijn bastaardkinderen, die hun vader keer op keer verloochenen. Om maar iets te noemen, hoe misdragen zij zich tegenover Mr Groen van Prinsterer in hun buitenlandse politiek! Mr Groen van Prinsterer toch heeft, lettend op de tekenen van de tijd, ofschoon hij in zijn leven de stichting van een Volkenbond niet heeft medegemaakt, voorspeld, dat het vrij spoedig tot de oprichting van een Volkenbond zou komen. Zijn voorspelling is vervuld, gelijk ook zijn andere, namelijk deze, dat de Volkenbond als een tweede toren van Babel gebouwd, ook als een tweede toren van Babel ineen zou storten.

Als men op die uitspraak van mr Groen van Prinsterer acht geeft, dan moet het toch voor ieder wel duidelijk zijn en onomstotelijk vaststaan, dat de Anti-revolutionnairen en Christelijk-historischen hun door hen genoemde geestelijke vader telkenmale een slag in het aangezicht geven als zij hun instemming betuigen, gelijk zij gedaan hebben en nog steeds doen met de Volkenbond en de Organisatie der Verenigde Naties.

Beiden, zowel Christelijk-historischen als Anti-revolutiohnairen, hebben zich meermalen smadelijk en kleinerend uitgelaten over de Staatkundig Gereformeerden, als zij zeggen en gezegd hebben, dat zij niet anders doen dan getuigen. Welnu, dat heeft mr Groen van Prinsterer ook gedaan. Hij heeft getuigd, steeds weer mogen getuigen, is opgekomen voor Gods Woord en Wet als het enige richtsnoer, ook voor het staatkundig leven. Dat komt al bijzonder helder uit in zijn getuigenis, dat hij niet een staatsman, maar een Evangelie-dienaar verkoos te zijn. Ook in dat opzicht bestaat er voor de Staatkundig Gerefonneerden alle reden om mr Groen van Prinsterers leven en optreden in een eerbiedige gedachtenis te houden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen