Voor Oud en Jong

XCVIII.

Origenes. Grote geestesgaven. Had later ketterse denkbeelden. Gemarteld. In vrijheid gestorven.

Een zeer bekend en beroemd geworden leerling van Clemens Alexandrinus, leraar aan de catechetenschool te Alexandrië, was Origenes, bijgenaamd Adamantius. Iemand, die door God met zeer grote verstandsgaven bedeeld was, maar die zich helaas niet in alles onderworpen heeft aan de leer der Heilige Schrift, gelijk nader blijken zal.

Origenes werd in het jaar 185 te Alexandrië geboren uit ouders, die het Christendom waren toegedaan en dienovereenkomstig wensten te leven. Zijn vader, Leonidas geheten, zou hiervan weldra de gevolgen ondervinden. Toen er namelijk in het jaar 202 te Alexandrië esn vervolging tegen de christenen uitbrak, werd ook Leonidas gevangen genomen. Origenes was toen nog slechts 17 jaren' oud, maar het onderwijs, hem door zijn vader gegeven, bleek heilzame vruchten gedragen te hebben.

Hij schaamde zich toch het Evangelie van Christus niet, maar droeg het uit waar hij kon, tot zelfs in de gevangenis toe. De geschiedschrijver Eusebius vermeldt ' dienaangaande van hem, dat hij de gewoonte had niet alleen op de martelaren te passen in de gevangenissen, maar hen ook te dienen, wanneer zij onderzocht en zelfs wanneer zij gevonnist werden, hen kussende, omhelzende en het geloof Christi vrijmoedig predikende en bekennende, zo ver zelfs, dat, indien hij niet menigmaal wonderbaarlijk bewaard geworden was, de heidenen, die hem wegens zijn naarstige en onversaagde voortplanting des geloofs een dodelijke haat toedroegen, hem doodgestenigd zouden hebben. Ja, ook aan zijn vader schreef hij om toch tot het martelaarsschap toe te volharden en niet bezorgd te zijn hoe het met zijn vrouw en kinderen zou aflopen, noch zou pogen om aan het martelaarsschap terwille van vrouw en kinderen te ontkomen door het geloof te verloochenen.

Toen Leonidas ter dood gebracht was, nam Origenes de zorg voor het gezin op zich door het geven van privaatonderwijs en door het verkopen van afschrif- • ten van Romeinse en Griekse schrijvers. Zelfs heeft Origenes op jeugdige leeftijd naar het martelaarsschap verlangd, terwijl zijn vader zich nog in de gevangenis bevond. Zijn moeder trachtte hem daarvan terug te houden, maar Origenes was niet van zijn voornemen af te brengen. Hij wilde zich bij de overheid als christen gaan aanmelden, hetgeen echter verhinderd werd doordat zijn moeder des nachts zijn klederen verborg en hij alzo genoodzaakt werd om thuis te blijven.

Reeds op achttienjarige leeftijd werd Origenes leraar aan de catechetenschool te Alexandrië, als opvolger van Clemens, die tijdens de vervolging gevlucht was. Hieruit blijkt wel, dat Origenes met opvallend grote geestesgaven bedeeld was, want de taak van leraar aan genoemde school kon maar niet door de eerste de beste vervuld worden, daar het er niet om ging om enige jonge ongeoefenden in de christelijke godsdienst te onderwijzen, doch om goed ontwikkelde, dikwijls zeer geleerde, filosofisch onderlegde heidenen voor de doop voor te bereiden en ook christelijke jongelingen en mannen. die een diepere studie van het christendom wensten te maken, te onderrichten. Dit onderricht geschiedde in de woningen der catecheten. De mannen en vrouwen kwamen van de morgen tot de avond daarheen om toe te luisteren, ja dikwijls werden ook de nachtelijke uren daartoe benut.

Met noeste vlijt en grote toewijding gaf Origenes zich aan zijn grootse taak. Bovendien studeerde hij voor zichzelf en met name maakte hij diepgaande studie van de stelsels der Griekse filosofen, met het doel om de Griekse wijsheid dienstbaar te stellen aan de Christelijke leer. Hierin schuilt echter een groot gevaar, waaraan Origenes zelf ook niet ontkomen is. Het gevaar namelijk, dat hij de heidense Griekse denkbeelden met een Christelijke tint overgoot en daardoot van Gods Woord afweek. Evenals bij de Griekse wijsgeer Plato toch kan men bij Origenes termen vinden als „de eeuwigheid der wereld", het voorbestaan der ziel", dit wil zeggen, het bestaan van de ziel vóór de aardse geboorte. En niet alleen zo, dat hij deze termen gebruikte om ze tevens te bestrijden, neen, hij leerde inderdaad een tijdloze schepping en het voorbestaan der zielen. Ook loochende hij de opstanding des vleses en leerde hij de wederherstelling aller dingen, dit wdl zeggen, de herstelling van alle geesten in hun staat vóór de zondeval. Hierin heeft Origenes jammerlijk gedwaald en het is te verstaan, dat de gevolgen hiervan niet uitbleven. Door een synode van Egyptische bisschoppen werd hij in 232 tot ketter verklaard en als zodanig buiten de gemeenschap der kerk gesloten, terwijl deze zelfde synode ook een geschrift tegen hem in het licht gaf, waarin zij hem sterk veroordeelde. Deze strijd tussen Origenes en de Egyptische bisschoppen met Demetrius aan het hoofd, bleef niet tot een persoonlijke strijd beperkt. Ze sloeg weldra over in een kerkelijke strijd, waarbij zicli vooren tegenstanders van Origenes deden gelden. Tot de voorsttanders behoorden onder meer de gemeenten van Palestina, Arabië, Phoenicië en Achaje, tot de tegenstanders die van Rome.

Het conflict met de Egyptische kerk was oorzaak, dat Origenes naar Cesaréa \-ertiok, waar hij zijn school voortzette. Ook hier kwamen velen zijn onderwijs volgen. Zelfs keizer Alexander Severus behandelde hem met hoge achting, terwijl de moeder van de keizer door Origenes in het christelijk geloof werd onderricht. Van zijn vele geschriften, volgens Hieronymus zijn het er wel 2000, is vooral bekend dat, hetwelk gericht was tegen Celsus, de vinnige bestrijder van het Christendom.

Voorts was Origenes een bijzonder voorstander van de allegorische voorstellingswijze. Met grote spitsvondigheid wist hij schier overal een betekenis aan vast te knopen. Zo bijvoorbeeld stelde volgens hem de ark van Noach de ziel der geheihgden voor; de lengte, breedte en hoogte der ark geloof, hoop en liefde; de reine dieren de hogere vermogens, de onreine de lagere, gevaarlijke driften. Gods Woord geeft echter geen enkele grond voor de juistheid van deze verklaringen, die dan ook beter als inlegkunde dan als uitlegkunde ktmnen worden aangemerkt.

Tijdens de vervolging onder keizer Decius werd ook Origenes gevangen genomen. Daar hij weigerde om het bevel des keizers te gehoorzamen, werd hij gemarteld, doch niet gedood. Na de dood van Decius herkreeg hij de vrijheid, maar tengevolge van de ondergane mishandelingen stierf hij weldra te Tyrus in het jaar 254.

(wordt vervolgd)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen