De Beginselen der Staatkundig Gereformeerde Partij

Voor studie en leidraad

HAAR PROGRAM (No. 114)

Artikel 10

In dit artikel zullen wij nog eens expres terugkomen op het onderwijssysteem, zoals dat overeenkomstig het onverminkte artikel 36 in de republiek der Zeven Provinciën bestaan heeft.

Daaruit valt op te merken, hoe zeer de opvoeding der jeugd onze Gereformeerde voorouders ter harte ging en welk een bijzondere zorg zij daaraan besteed hebben, en dat juist op de scholen.

Het gewicht er van, en de invloed, welke daarvan op de jeugd uitgaat, wordt gemeenlijk maar al te zeer onderschat. Het is daarbij vaak toch alzo gesteld, dat hetgeen de meester zegt, veel meer geloof bij het kind vindt en er veel beter bij hem ingaat, dan wat de ouders zeggen.

Dit is niet een verschijnsel alleen van onze tijd, maar stellig te allen tijde alzo geweest ook in vroegere jaren.

Daarbij komt nog, dat tal van ouders aan de opvoeding en het onderwijs hunner kinderen niet die tijd en zorg kunnen besteden, welke wel geboden en gewenst is.

De vaders hebben vaak voor het onderhoud van hun gezin een heel deel van hun tijd buitenshuis te verkeren, en ook als zij thuis kunnen zijn, zijn zij, doordat zij hun zaak of bedrijf moeten waarnemen, zo bezet, dat hun de tijd en de gelegenheid daartoe ontbreekt.

De moeders worden ook al dikwerf, vooral warmeer zij een groot gezin te verzorgen hebben, door hun noodzakelijke dagelijkse bezigheden zó in beslag genomen, dat zij geen of daaraan maar weinig tijd en zorg kunnen besteden.

En ook al zijn de maatschappelijke omstandigheden der ouders van die aard — wat bij verreweg het grootste deel van hen wel het geval is — dat zij volop over de tijd en gelegenheid kunnen beschikken om aan de opvoeding hunner kinderen alle zorg te besteden, dan gebeurt zulks bij lange na nog niet altijd. Maar al te vaak valt daarin een grote nalatigheid te constateren.

Dit is mede een voorname oorzaak, dat de opvoeding en het onderwijs op de scholen in belangrijkheid stijgen, en dit te meer, dewijl zij in een tijd van het leven plaats vinden, waarin men het meest vatbaar is voor indrukken. Niet ten onrechte heet het toch: hoe ouder, hoe kouder.

Daarom ook zegt ons Gods Woord: „Leert de jongen de eerste beginselen, naar de eis zijns wegs; als hij ook oud zal geworden zijn, zal hij daarvan niet afwijken".

En wederom: , , Gedenkt aan uw Schepper in de dagen uwer jongelingschap, eer dat de kwade dagen komen en de jaren naderen, van dewelke gij zeggen zult: ik heb geen lust in dezelve".

Dit, en nog zo vele andere zaken , maken het onderwijs en de opvoeding der jeugd op de scholen zo hoogst belangrijk.

Daarop wordt toch zaad gezaaid. Niet alleen de akkerman zaait, ook de predikanten, de schrijvers en zo vele andere lieden zaaien, ook de onderwijzers en ook de ouders.

]a, ook de ouders. Al is het waar, dat velen hunner door vele noodzakelijke bezigheden meermalen zó bezet zijn, dat zij deswege niet de vereiste, niet alle zorg aan de opvoeding hunner kinderen kunnen besteden, dit verontschuldigt hen toch niet en ontslaat hen niet van de hun van Gods wege zo dure, opgelegde verplichting jegens hun kinderen.

Willen zij in hun later leven niet in vertwijfeling hun handen vs^ringen over hun zonen en dochters, als zij geheel de wereld zijn ingegaan en soms daarbij nog in allerlei goddeloosheden uitbreken, willen zij zich daarover zelfs niet te verwijten hebben, dan zullen zij hun kinderen in hun jeugd toch naar de Wet en het Getuigenis Gods hebben zoeken op te voeden, want anders zal ook aan hen bevestigd worden, dat hun kinderen geen dageraad zullen hebben.

Al is het er ver vandaan, dat ook de godvruchtigste opvoeding het hart der kinderen tot God kan bekeren — gelijk wij in koning David en zijn kinderen kunnen aanschouwen — nochtans is de eerste en voornaamste eis, welke de Heere de ouders stelt, dat zij in Zijn mogendheid hun kinderen in Zijn vreze zullen zoeken op te voeden.

Gewis, deze dure verplichting rust op elk mens ten aanzien van zijn naaste. Ook geldt het Woord des Heeren ten aanzien daarvan: „Wat de mens zaait, dat zal hij maaien". Dit geldt ook ten aanzien van de overheid. Vanwaar mede nam het verval van het oude Israël zijn begin? „Gij hebt het volk verdorven", zo heeft het uit Gods mond tot de Achabs, de Jorams, de Izebels en huns gelijken geklonken, zo als ook tot de „stomme honden" onder de profeten en leraars.

En zonder enige twijfel staat het vast, dat mede doordat het schoolsysteem der vaderen afgeschaft werd, de lichtzinnigheid, de onverzadigbare honger naar brood en spelen, het leven enkel voor de dingen van de tijd, het geheel opgaan in louter stoffelijke zaken, het rusten in een eigenwillige godsdienst, de onkunde aangaande God en Goddelijke zaken, de verachting van God en Diens Woord en Wet, de misdaden en de zedendehcten, in zulk een ontzettende mate zijn toegenomen; in één woord, dat ons volk op zo schrikbarende en hoogst verontrustende wijze in verval is geraakt.

Het schoolsysteem der vaderen bepaalde toch, dat de onderwijzers en onderwijzeressen niet alleen ten opzichte van de zuivere leer, welke naar de godzaligheid is, in een examen zouden worden onderzocht, en dat, indien zij daarbij niet voldeden, hun bevoegdheden tot het geven van ondervnjs door hen verloren werden, maar ook, als zij er wel aan voldeden, dat zij, ten bewijze dat zij met de leer daarvan instemden, de 37 artikelen van de Nederlandse Geloofsbelijdenis of de Heidelberger Catechismus hadden te on­ dertekenen, en dat zij bovendien nog — wat een zeer belangrijk punt is — op het stuk van de godzaligheid zouden worden onderzocht.

Daarmede beoogden de vaderen te voorkomen, dat er onder de schijn en naam van Christelijk en Gereformeerd — wat ten onzent maar al te veel voorkomt — de zaden van allerlei onkruid in de harten der jeugd gezaaid zouden worden, allerlei wind van leer geleerd zou worden. En dit niet alleen; want het komt in deze niet alleen op woorden aan, niet op de gedaante der godzaligheid, maar op de kracht derzelve, welke niet alleen in iemands woorden, maar in zijn daden, in heel zijn levenswandel behoort geopenbaard te worden.

Woorden zijn te allen tijde goedkoop geweest. Zij kunnen o zo gemakkelijk gesproken worden. Zelfs Bileam heeft menig goed woord gesproken. Doch woorden kunnen een ergernis verwekken, zelfs kan er van hen een ongunstige invloed uitgaan, als zij niet door daden, door de levenswandel bezegeld worden. Het is toch immer in-droevig, en meer dan dat, als van een persoon, wat Christus van de Farizeeërs getuigde, gezegd kan worden: Doet naar zijn woorden, maar niet naar zijn daden.

Iemands woorden, gelijk zijn daden, iemands doen, gelijk zijn laten, iemands voorbeeld en levenswandel, dit alles is zaad, dat in het hart des naasten kan ontkiemen. Is het een kwaad zaad, dat in het hart uwer kinderen gezaaid wordt, en het komt daarin tot ontkieming en wasdom, wee u dan, ouders, over de oogst, die het aanbrengt.

Dit hebben onze vaderen stellig doorzien. Vandaar mede hun onderzoek naar godzaligheid, en de moeite, welke zij zich getroost hebben, en de middelen, welke zij daarvoor aangewend hebben, om, zoals zij dat noemden, godzahge schoolmeesters en schoolvrouwen te bekomen, die de jeugd niet alleen in rekenen en schrijven, lezen en de vrije kunsten zouden hebben te onderwijzen, ; , maar die de jeugd bovenal ter lering van de vreze des Heeren en van de godza­ ligheid als middelen in Gods hand zouden strekken.

Dat daarbij de wetenschap niet in verdrukking is gekomen, toont ons onder meer een man als professor Voetius, wiens geleerdheid boven alle bedenking verheven is en wiens onderwijs dermate op prijs werd gesteld, dat hij leerlingen van ver buiten de grenzen des lands op zijn collegebanken tot zich trok, en een vrouw als Anna Maria Schuurman, wier zeldzame kundigheid in allerlei takken van wetenschap en kunsten de grootste bewondering van heel het toenmalige Europa heeft opgewekt, terwijl het ook de republiek der Zeven Provinciën niet aan bekwame staatslieden, regenten, veldheren en stedebedwingers ontbroken heeft en een vlootvoogd uit dat tijdperk, als Michiel de Ruyter, nog heden ten dage vanwege zijn betoonde bekwaamheid in hoge ere staat.

Voeg daarbij nog, dat ons land zich in de gouden eeuw in een aanzienlijke welvaart mocht verheugen, en dat het onderwijs er toe bijgedragen heeft, dat ei met milde hand — zoals de vreemdelingen, die destijds de republiek bezochten, in hun geschriften eenparig getuigen — gegeven werd om de ouden van dagen, de voor het verrichten van enige arbeid door hun lichaamsgesteldheid of andere oorzaak onbekwamen of min bekwamen, de door ziekte getroffenen, in hun behoeften te voorzien, en dat — wat nog het allervoornaamste is — de vreze des Heeren bij velen te dien tijde gevonden werd, zodat er bidders waren, die 's lands welzijn aan de troon der genade opdroegen, dan is ons overvloedig bewijs geleverd, welk een rijke zegen het oude schoolsysteem voor ons volk heeft gehad, dat beoogde, dat door middel van de onderwijzers de jeugd onderwezen en opgevoed zou worden in de waarheid en godzaligheid, waarbij de onderwijzers vóór de schooltijd, in de school, na de schooltijd de jeugd ten voorbeeld voorgehouden konden worden, alzo betrachtende het woord van de apostel Paulus: „Weest mijn navolgers, gelijkerwijs ook ik van Christus ben".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen