De kabinetsformatie

Er ligt weder een week achter ons sedert wij ons artikel over de kabinetsformatie, dat in het nummer van 6 September van „De Banier" verscheen, schreven. Inmiddels scheiden ons thans geen 14 dagen meer van de dag, waarop overeenkomstig de grondwet de zitting van het parlement moet worden geopend. De dag van 18 September, waarop dit jaar de opening staat plaats te vinden, een dag, welke de Prinsjesdag wordt genoemd, komt al zeer dicht in het verschiet. Het is echter nog geenszins zeker of onze Koningin bij deze plechtigheid aanwezig zal zijn, of dat de minister van binnenlandse zaken in Haar naam de zitting zal openen, zoals ook de zitting in Haar naam door dezelfde minister wordt gesloten. Volgens de laatste berichten echter zal de opening der Staten-Generaal op Prinsjesdag door H.M. de Koningin doorgaan, ook dan, wanneer nog geen nieuw ministerie zou zijn gevormd.

Hebben vidj ten aanzien van de kabinetsformatie al zo vaak moeten schrijven, dat wij in de mist varen, het is heden alzo en niet anders gesteld. Een tijdlang heette het in de pers, dat de informateur professor de Gaay Fortman in zijn pogingen wel zou slagen, kondigde men daarin zelfs de namen van de ministers aan, die daarin zitting zouden heibben; thans is de vorming van zijn extra-parlementair kabinet geheel in duigen gevalen. Alle optimisme, dat er in politieke kringen tot uiting kwam, is de bodem ingeslagen. De oplossing van de ministeriële crisis — het is zelfs een soort van drama — lijkt nog verder dan ooit mogelijk te zijn. En dit trots al de moeite en arbeid, welke de informateur zich daarvoor getroost heeft. Woensdag 5 September is hij daarvoor de hele dag nog in de weer geweest, nadat hij Dinsdagmorgen 4 September omstreeks vijf uur de gouverneur van Suriname, de heer van Tilburg, persoonlijk van het vliegveld had afgehaald en met hem en ook met andere personen besprekingen had gevoerd.

Op de avond van 5 September heeft het fractiebestuur van de P.v.d.A., waarbij de demissionaire ministers Drees, Mansholt en Suurhoff, en ook de heer van Tilburg aanwezig waren, in het Tvweede Kamergebouw vergaderd. Deze vergadering heeft betrekkelijk maar kort geduurd, van 8 uur tot even over 10 uur. Daarin zijn de aanwezigen het er wel over eens geweest, dat het door professor de Gaay Fortman samengestelde kabinet voor hen onaanvaardbaar was.

De bezwaren betroffen onder meer de zetels. De K.V.P. — daartegen is men in de vergadering in verzet gekomen — waren de voornaamste departementen toegekend, zoals Binnenlandse Zaken, gecombineerd met Bezitvorming en P.B.O., Wederopibouw en Volkshuisvesting, Onderwijs en Kunsten en Wetenschappen, en Buitenlandse Zaken.

Daarbij werd tevens als bezwaar aangevoeld, dat de ministers van de P.v.d.A. grotendeels niet in de poHtiek geschoolde personen waren. De socialist professor E. de Vries, die de candidaat van de informateur in plaats van de heer Mansholt was, hoewel zeer bekwaam geacht, was pohtiek ongeschoold.

De zetelverdeling stuitte in de vergadering ook al evenzeer op bezwaren. Professor de Gaay Fortman wilde het departement van Verkeer en Waterstaaf splitsen. Een sociaHst had hij het departement van Waterstaat toegekend, een hberaal dat van verkeer. Dat lustte de vergadering maar heel slecht, omdat dit een verzwakking van het aantal zetels van de P.v.d.A. inhield, vergeleken met de zetels, welke zij in het demissionaire kabinet had. De P.v.d.A. zou het departement van Justitie aan de A.R. moeten afstaan — professor de Gaay Fortman zou de toekomstige minister van Justitie zijn en (hij had de A.R. waarlijk niet slecht bedacht) professor Zijlstra die van Economische Zaken. Zij zou daarvoor het departement van Waterstaat toegewezen krijgen, terwijl de K.V.P. al haar wensen vervuld zou krijgen.

Ook tegen het regeringsprogram van professor de Gaay Fortman bleken er in de vergadering ernstige bezwaren te bestaan. Wat in dat program aangaande de bezitsvoiining was vastgesteld, achtte zij, dat daarin te veel aan de verlangens van de K.V.P. was toegegeven.

Op de vergadering van de vooraanstaande leden van de P.v.d.A. werd besloten, dat de genoemde bezwaren nog op de avond van 5 September aan professor de Gaay Fortman ter kennis zouden worden gebracht. Dat zouden in een mondeHng onderhoud de demissionaire minister Suurhoff en de heer van Tilburg, die onder de gegeven omstandigheden het hem toegekende minister-presidentschap niet wilde aanvaarden, doen. Zij begaven zich naar het „Torentje" van het departement van Binnenlandse Zaken, waar de informateur zijn ai^beid verrichtte, doch troffen hem daar niet meer aan. Afgaande op de berichten in de dagbladen moet hij in zijn bed zijn opgebeld. Het kan niet anders of de mededelingen, welke hem daarna in het onderhoud door de heren van Tilburg en Suurhoff verstrekt zijn, hebben de informateur wel voorgoed uit de slaap gewekt, want zij zullen hem hoogst onaangenaam in de oren geklonken hebben. Al zijn inspanningen en arbeid waren daarmede met één slag in duigen gevallen.

De heren Suurhoff en van Tilburg moeten in het onderhoud als hun wens kenbaar gemaakt heibben, dat de informateur de onderhandelingen over de besproken onderwerpen en bezwaren zou heropenen, hetgeen deze geweigerd moet hebben.

Volledigheidshalve moet in deze nog gezegd worden, dat het tal van socialisten ergert, en deze ergernis zal ook in de vergadering van het fractielbestuur van de P.v.d.A. wel een woord meegesproken hebben, dat de informateur Dr. Drees en de heer Mansholt als ministers gepasseerd heeft.

HET VERDERE VERLOOP

Nu de formatie op de brede basis van de vijf partijen als volkomen mislukt kan beschouwd worden, is de kabinetscrisis in een geheel andere fase komen te staan. Het ligt voor de hand, dat zich de vraag thans opgedaan heeft, welk kabinet er thans gevormd zal worden.

In de dagbladen oordeelt men daar verschillend over. Vrij algemeen is men het er over eens, dat het geen coalitie-kabinet zal worden, zoals er lange jaren tussen de R.K., de A.R. en de C.H. bestaan heeft. Men acht het getal Kamerleden, op wier steun zulk een coalitie kan rekenen, te klein. Hierbij komt nog, dat de Kamerleden van de C.H.U. niet allen op deze coalitie gesteld zijn. Een deel van hen is daar beslist tegen, ook al — zoals het in de pers verluidt — omdat de R.K. en de A.R. daarin feitelijk de zeggingschap zouden hebben en de C.H. daar als het vijfde rad aan de wagen dienst zouden doen. Afgaande op de berichten in de dagbladen, heeft men thans een zuiver extra-parlementair kabinet of een zaken-kabinet te wachten, samengesteld uit bekwame personen, die in het politieke leven tot dusver niet op de voorgrond zijn getreden. Voor dit laatste gevoelen pleit, dat professor de Gaay Fortman, nadat hij een rapport aan de Koningin heeft uitgebracht, niet verzocht heeft aan Hare Majesteit om van zijn opdracht ontslagen te worden. Ook is zulks niet geschied nadat de Koningin achtereenvolgens een onderhoud had gehad met de vice-voorzitter van de Raad van State, de minister van Staat en oud-minister van Schalk en de voorzitter van de Eerste Kamer.

Professor de Gaay Fortman heeft zijn werkzaamheden als informateur weer voortgezet. Büj heeft reeds een onderhoud gehad met onderscheidene personen, niet om tot deze het verzoek te richten om als ministers in het aanstaan­ de kabinet te fungeren, maar om van hen de gewenste in-en voorUchtingen te bekomen. Op zichzelf verstaanbaar, want er moet thans door hem in een geheel andere richting gekoerst worden dan tevoren. Het regeringsprogram, dat er samengesteld was om als grondslag voor een kabinet op de brede basis van vijf partijen te dienen, heeft thans afgedaan, zodat er wel door de informateur een geheel nieuw program zal moeten worden samengesteld. Doch zo ver is deze nog niet met zijn werkzaamheden gekomen. Hij is thans eerst bezig verschillende personen te raadplegen, en pas daarna zal er door hem een regeringsprogram worden opgemaakt en zullen de personen worden aangezocht om als ministers in het kaïbinet zitting te nemen. Het kan dus nog wel enkele dagen duren, alvorens — zo het al gelukt — een kabinet is samengesteld.

Gelet op de zo jammerlijk trage gang van zaken, is het op zichzelf beschouwd geen wonder, dat er stemmen opgaan, dat aan het demissionaire kabinet Drees door de Koningin het aangevraagde ontslag niet verleend zal worden, doch ook daar komt van verschillende zijden een sterk verzet tegsn aan "de dag.

Intussen zijn de r.k. en de socialisten in hun pers durk bezig de schuld van al de mislukkingen van zich af te schuiven en wederzijds elkander daarvan de schuld te geven.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen