De Krisis

Met gegronde reden kan thans van een krisis in de politiek gesproken worden. Het was allerwaarschijnlijkst, dat deze zou ontstaan, nadat op de fakkeldragersvergadering van de P.v.d.A. te Utrecht met applaus van de socialistisch© ministers zeven punten, welke voor de overige deelgenoten in het ministerie Drees grotendeels onaanvaardbaar waren, als leidraad voor het te volgen beleid van de P.v.d.A., haar ministers en Kamerleden, waren aangenomen.

Het stond wel vast, dat 't onvermijdelijk was, dat het tot een botsing in het parlement 'tussen de sociahstisch© en niet-socialistische Kamerleden zou komen, indien de laatstgenoemden weigerden cnder het juk van de eersten door té gaan.

Deze botsing kwam op donderdag 11 december, toen een Kamermeerderheid, bestaande uit de K.V.P.-ers, A.R., C.H. liberalen en Staatkundig Gereformeerden, zich met 88 tegen 55 socialistische en kommunistische stemmen uitsprak voor eenjaarlijkse termijnverkorting van de belastingvoorsteUen van de socialistisch© minister Hofstra.

De uitslag van deze stemming had tengevolge, dat minister Hofstra, die tevoren verklaard had, dat de termijnverkorting voor hem onaanvaardbaar was, verklaarde, dat hij als minister de verantwoordelijkheid voor het verder© financiële beleid niet verder kon voeren en zou aftreden.

Dr. Drees, ook ter vergadering aanwezig, deelde mede, dat de ander© socialistisch© ministers zuUcs ook zouden doen. De daarop volgende dag begaf Dr. Drees zich reeds naar Hare Majesteit de Koningin, met verzoek om hem en 2ijn socialistische fcollega's als ministers ontslag te willen verlenen.

Daarmede was de ministeriële krisis een feit geworden. Reeds diezelfde dag werden onderscheidene voorzitters van de Kamerfrakties door Hare Majesteit voor het uitbrengen van een advies ontvangen, terwijl op de volgende dag de overige voorzitters, onder wie Ds. Zandt, op uitnodiging der Koningin hun advies uitbrachten, en op dezelfde namiddag Mr. Struycken een onderhoud met de Koningin had.

Op maandag 15 december werd de Kalmer voor een vergadering bijeengeroepen. Algemeen verkeerden de Kamerleden in de mening, dat de vergadering van korte duur zou zijn. Minister 'Hofstra had de Kamer van te voren laten vv»eten, dat hij zijn medewerking alleen zou verlenen aan de afdoening van de verlenging van de indirekte belastingen en dat volgens hem de andere voorstellen buiten beschouwing moesten worden gelaten.

De Kamerleden meenden, dat het voorstel van de verlenging van de indirekte belastingen als één Kamerstuk met algemeen goedvinden zou afgedaan worden. De voorzitter van de Kamer, Dr. Kortenhorst, stelde echter ormiiddellijk na opening van de : zitting voor om alle belastingontwerpen tegelijk verder af te doen. Dit voorstel viel bij de socialistische Ka: merleden aUerminst in goede aarde. De sociaüstische fraktieleider Mr. Burger verklaarde zioh onomwonden tegen dit voorstel van de voorzitter. Na een korte schorsing, waarin de vaste kommissie zich met één stem tegen vóór het voorstel van de voorzitter had verklaard, !zei de voorzitter, dat hij geen staatsrechterlijke bezwaren tegen zijn voorstel zag. Dat 'het een ongewoon voorstel was, gaf hij grif toe, waaraan hij toevoegde: Dit is ©en historisch© dag. Het voorstel van de voorzitter werd aangenomen met 71 stammen vóór en 41 tegen. Na de stemming las Dr. Kortenhorst een brief van minister Hofstra voor, waarin deze mededeelde, dat hij niet in de Kamer zou verschijnen indien alle belastingwetten tegelijk zouden worden afgedaan.

Het eerste van de twee wetsvoorsteUen werd in stemming gebracht. 70 leden verklaarden zich er voor, dooh dewijl het vereiste aantal leden niet meer in de Kamer aanwezig was om de stemming geldig te doen zijn — de socialisten hadden de Kamer voor de stemming verlaten — was het niet aangenomen. De meerderheid van de Kamer wenste afhandeUng van de belastingvoorstellen op dezelfde manier zoals de Kamer er aan bezig was tot aan het ogenblik van het konflikt, dus aUe voorstellen, die waren ingediend, in de vorm van twee wetsvoorstellen tezamen. De ene groep betrof de regelingen, welke in 'het bijzonder betrekking heb- 'ben op het bedrijfsleven en de beter gesitueerden: verhoging van de vennootschapsbelasting en de vermogensbelasting en de maatregelen voor de investeringsaftrek en de vervroegde afschrijving. De andere groep omvatte voornamelijk de kostprijsverhogende voorstellen op het terrein van de indirekte belastingen: enkele verhoogde tarieven van de omzetbelasting, het bijzonder invoerreciht op benzine en de motorrijtuigen en di& sekuto's.

De Kamermeerderheid had bij een vor^ debat van de heer Burger het scherpe verwijt t© horen gekregen, dat zij er op uit zou zijn om op de minder draagkrachtigen de zwaarst© lasten te leggen. Dat veïwijt zou stellig in de verkiezingspropaganda van de P.v.d.A. in allerlei tonen herhaald zijn. Het zou zelfs een zekere schijn van waarheid verkregen hebben als de Kamermeerderheid er aan medegewerkt had om na het konflikt wel de kostprijsverhogende maatregelen goed te keuren, maar de andere voorstellen verschoven zou hebben naar een latere datum.

Het was allicht om de sociahstisch© propaganda de wind uit de zeilen te nemen, dat de voorzitter geheel onverwacht het voorstel deed om de belastingvoorstellen in hun geheel in behandeling te nemen — een voorstel, dat zowel in de Nieuwe Rotterdams© Courant als in het Algemeen Handelsiblad afgekeurd werd. De Kamermeea"deiiheid stemde met dit voorstel in, ook alUcht om duidehjk aan te tonen, dat het haar begonnen was om 'n evenredige belastingverdeUng. Wij zullen ons over deze aangelegenheid niet verder uitlaten, al moet toegegeven worden, dat het wel een gans ongewone behandeling van de zaak was, welke nooit tevoren in de parlementaire geschiedenis was voorgekomen.

Hoe het in deze ook moge zijn, dat de behandeling van de belastingvoorstellen in de vergadering van maandag 15 december door het heengaan van de socialisten was blijven steken, was stellig niet naar het genoegen van professor Beel, die van de Konignin opdracht geki-egen had om als informateur overleg met de ministers en de fraktieleiders te plegen. In de Kamervergadering van dinsdag 18 december las de voorzitter een brief van prof. Beel voor, waarin verzocht werd om gedurende enige dagen geen beraadslagingen te voeren en geen beshssingen te nemen, welke de situatie en als gevolg daarvan het onderzoek naar de mogelijkheden ener oplossing van de krisis ongunstig zouden kunnen beïnvloeden. De Kamer gaf aan dat verzoek gehoor. Sedert het informatieverzoek is prof. Beel zeer druk aan. het werk gegaan. Hij heeft eerst een onderhoud gehad met ministerpresident Dr. Drees, met wie hij lange tijd in één ministerie heeft vertoefd. Zo het aan hem ligt, dan zal stelhg het konflikt tussen de K.V.P. en de P.v.d.A. worden bijgelegd. Hij is evenals prof. Romme, die met zijn voorstel in de Tweede Kamer een brug wilde leggen, waarop de K.V.P. en de P.v.d.A. verder gezamenhjk zouden kunnen optrekken, een voorstander van de samenwerking van genoemde partijen in één regeringsverband. Vervolgens heeft hij een onderhoud gehad met de vice-president van de ministerraad. Mr. Struycken, en ook met de fraktievoorzitters van de partijen, welke deel uitmaken van de regering.

Naaar uit doorgaans wel ingelichte serieuze kringen wordt vernomen, zou de kompromis-poging van de informateur prof. Beel in de eerste aanleg gaan in deze richting, dat hij zou proberen niet slechts het romp-kabinet der niet-socialistische ministers, doch het gehele ministerie bereid t© vinden de verantwoordelijkheid op zich te nemen voor Kamerontbinding. Het kabinet Drees zou dan, alsdan niet demissionair, aanblijven tot de vervroegde verkiezingen zijn gehouden.

Naar het oordeel van de even tevoren genoemde kringen zou prof. Beel ernstige pogingen in het werk stellen om de zaak in zoverre aan elkander te lijmen, dat althans het gehele ministerie demissionair blijft totdat vervroegde verkiezingen 'gehouden kunnen worden.

•Dit lijmwerk kon uiteraard in de gegeven omstandigheden niet door prof. Roimne gedaan wordsn, daai-voor was prof. Beel wel de aangewezen man. Ook ai iheeft diens pogen thans geen sukses, dan nog is het met het oog op de toekomst na de gehouden verkiezingen voor de voorstanders van de samenwerking tussen de K.V.P. en de P.v.d.A. van belang, dat zu'lks weer mogelijk wordt. Er is toch onder de rooms-katholieken een grote stroming, welke 2ailks wenst. De voorzitter van de Katholieke Arbeids Beweging, de heer J. A. Middelhuis, heeft op een ondubbelzinnige wijze verklaard helemaal niet in zijn schik te zijn met de ontstane krisis.

Nochtans, afgaande op latere berichten, schijnt het pogen van prof. Beel om het kabinet in zijn geheel weei op de één of andere wijze te laten fungeren, niet gelukt te zijn.

Thans wordt vrij algemeen aangenomen, dat de negen ministers van de K.V.P., de A.R.P. en de C.H.U. als i'ömpkabinet zullen fungeren en dat in maart er vervroegde verkiezingen zullen plaats vinden. De vijf socialistische ministers en drie staatssekretarissen zal het ontslag, waarom zij gevraagd hebben, door de Koningin verleend worden. Deze ontwikkelingen schijnsn vrijwel zeker te zijn na de versohfllende besprekingen, welke prof. Beel onafgebroken gevoerd heeft. Woensdagavond 17 december heeft de informateur Beel op het paleis Soestdijk een interim-rapport uitgebracht aan de Koningin. Vermoed wordt, dat de vice-premier Mr. A. A. M. Struycken, die de leiding van het rompkabinet zal krijgen en de verkiezingen zal uitschrijven, ten paleize zal worden ontboden.

Op het ogenblik schijnen de zaken aldus te staan, dat één probleem moet worden opgelost, namelijk of het rompkabinet al of niet demissionair zal zijn. In het eerste geval — wat het meest waarschijnlijk is — zal het geen politieke onderwerpen in de Kamer mogen behandelen. Ook de resterende begrotingshoofdstukken zullen dan blijven hggen, maar de hangende omstreden belastingvoorstellen zullen ten spoedigste worden afgehandeld.

De negen niet-socialistische ministers hebben slechts hun portefeuilles ter beschikking van de Koningin gesteld. In een verzoek van Hare Majesteit om aan te blijven bestaat dan de mogelijkheid, dat het rompkabinet verder zal regeren overeenkomstig het regerüigsprogram van 1956. In de praktijk zou dit evenwel grote moeilijkheden in het parlement kunnen opleveren. Door de te verwachten geduchte oppositie van de socialistische Kamerfraktie zou het regeren een uiterst moeilijke zaak voor de aangebleven ministers worden. Daarom is men er wel algemeen van overtuigd, dat de negen aangebleven ministers straks als demissionaire ministers ZMUen fungeren. Thans wordt vrij algemeen aangenomen, dat de mogelijkheden om de breuk in (Je regeringskoalitie, waarop het vierde kabinet Drees berustte, te lijmen en te krammen, niet meer aanwezig schijnen te zijn, en degen der socialisten en die der andere partijen zich althans tot na de komende verkiezingen definitief scheiden. Eerst na de gehouden verkiezingen zal de samenstelling van een regering, welke ook dan naar alle waarschijnlijkheid niet gemakkelijk zal zijn, aan de orde komen. Volkomen zekerheid bestaat er echter over de gang van zaken nog niet, maar toch zullen ook de kiesverenigingen van de S.G.P. er goed aan doen rekening te houden met het feit, dat vervroegde Kamerverkiezingen zeer wel mogelijk zijn.

Ongetvvdjfeld zal er bij de vervroegde verkiezingen een harde verkiezingsstrijd gestreden worden. Wij kunnen met dei2so aangelegenheid ons helaas niet verder inlaten, ook ai omdat het eerst verschijnende nummer van „De Banier" met het oog op de Kerstdagen vroeger dan gewoonlijk zal moeten verschijnen. Daarom zuilen wij ook geen nader verslag kunnen geven van de Kamervergadering op maandag 22 december, waarin de belastingvoorstellen opnieuw in behandeling ziülen komen en op welke datum alhcht nadere gegevens omtrent de krisis bekend zullen zijn.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen