Voor Oud en Jong

CCII.

Groens optimisme ten aanzien van Christelijk Nationaal Schoolonderwijs. Weinig medewerking van ethische predikanten. „Vrijwillige bUndheid" bij Groen.

De vorige maal werd vermeld, dat de voorlopige „Vereniging voor Christelijk Nationaal Onderwijs" in de algemene vergadering, gehouden op 23 april 1861, werd omgezet in een definitieve, en dat mr. Groen van Prinsterer op deze •vergadering een rede uitsprak, welke tot titel had: -„Het voor Christelijk Nationaal Schoolondei-wijs niet ongunstige vooraiizicht".

Uit deze rede blijkt, dat Groen •vrij optimis'tisch gestem'd was aangaan'de de resultaten, welke van de nieuwe •vereniging en voor de toiekomst van het bijzander onderwijs 'te wachten waren. .41s gromden voor dit optimisme wees Groen er op, dat het veldwinnen van de geest van het rationalisme in de openbare school, deze school anti-christehjk maakte, waardoor velen zich van haar zouden afwenden. Naar het gevoelen van Groen zou zij op de duur sileohts aarAoiiling worden, namehjk 'daar waar bet iniitiatdef voor bijzonder onderwijs ontbrak. Voorts hoopte Groen, dat de natie in haar brede lagen haar voorkeur zou verliezen voor - de openbare school, die haar christelijke karakter ging •verliezen. En om, niiet m^eer te noemen, grondde Groen zijn optimisme op de samenstelling van confessionelen en sthisch-irenischen in de nieuwe vereniging. Was er echter voor dit laatste opfeiisme wel grond?

Het was toch een feit, dat Groen tot nu toe van de ethische predikanten maar w^einig steun ondervonden had. Nog •iiaar kort te vofren haddien versoheidenen hunner tegen aitifcel 1 van. het reglement der op te richten „Vereniging voor Ghristeliik Nationaal Schoolonder-'^'P" ernstig bezwaar ingebracht. Ds. van Toorenenbergen Ds. Chantepie de la Saussaye en vele anderen predikanten van 'de eth'isoh-irenisohe richting konden zich m-et de term „onveranderlijikie waarheden", uit genoemd artikel' niet verenigen.

EerstgenO'emide bestreed Groen 'in 1860 maanden lang in het „Kerkelijk Nieuwsblad", waarin hij tegen de „Vereniging voor ChristeHjk Nationaal Onderwijs" oppositie voerde.

De tweede, die eerst adhaesie had betuigd m'et het koncept-reglement, veranderde van houding' toen de term „onveranderlijke waarbeden" er op inddatief van Groen in werd opigenomen. Ook hij bestmeed 'daarop in de „Bijbelstudiën" de „Vereniging", waarmede samen-\verkin.o; volgens hem zelfs ondenkbaar •was. Niet zo laiiig daarna echter veranderide Ds. Chantepie de la Saussiaye ineens van hou'dinig. Tijdens ©en bezoek 'door hem bij de beer Bichon van IJsseknonde gebracht, toonde 'hij zich een voorstander van de vereniging en gaf hij zich als lid er van op, daarbij verldarende, dat het nimmer zijn bedoeüntr was geweest „met 'die goede zaak in oppositie te komen". Toen Groen hiervan in kennis •werd gesteld was hij hierover zeer verheugd, daar Ds. Chantepie de la Sa-ussaye een invloedrijk persoon was en zijn voorbeel'd wellicht anderen tot navolging zou kunnen 'dienen. Enkele jaren later echter draaide dezelfde Ds. Chantepie de la Saussaye weer om en keerde hij zich met andere ethische preddfcanten tegen Groen.

Aangaande de ethische predikant Ds. Beets van Utrecht, deelde wij dn ons voidig artikel reeds mede, .dat hij zijn medewerking aan de „Vereniging •voor Christelijk Nationaal Schoolonderwijs" ondanks de door Groen gedane poigingen om die medewerking te verkrijgen, onthield. Uit beleefdheid tegenover Groen •volstond hij met zich voor de minimmn kon-tributie •van •vijf guliden te laten inschrijven. Deze afwijzende houding van Beets was oorzaak, dat er in Utrecht maar weinig leden voor de nieuwe vereniging gewonnen werden. In Amst'erdam ging het al precies z», ook daar \xmd Groen 'vrijwel geen steun bij de predikanten. 0\"er het algemeen was dus de toestand van die aard, dat Groen zijn vrienden in hun streven om tegenover de openbare 'scholen bijzondere. christehjke scholen op te richten, van de ethische predikanten maar zeer 'weinig steun genoten, ja zelfs meermalen bestrijding te verduren hadden. Het optimisme, door Groen aan de 'daig gelegd in zake het trekken van één hjn 'door oonf'essionelen en ethischen betreffende het onderwijs, was dus aDerminst igegrond. Veeleer m'O'et gezegd worden, dat bij Groen ten deze de wens de vader dar 'gedachte was. De voor23itter der „Vereniging voor Christelijk Nationaal Onderwijs", Mr. de Neufvüle, bleek er een heel andere en juistere kijk op te hebben, in een briief schreef hij ddenaanigaanide aan Groen:

„U bhjft de medewerkinig der predikanten steeds verwachten? Moge de uitkomst uv/ verwachtinig niet beschamen. Doch als er van •wakkerschudden ges^proken wordt, zullen de heren waar­ schijnlijk nog •vrij wat bsirder dan de leken 'geschud dienen te worden". Meermalen heeft Mr. de NeufviMe er naidien dan ook bij Groen op aangedrongen te breken miet de onberekenbare ethische piredifcanten, met wie men S'leedis weer teleuDgesteld uitkwam.

Dr. Langedijk, een de& kunidige op hest gebied der historie van de schoolstrijd uit de vorige eeuw, •wijst er dan ook op, dat Groens vertrouwen en optimismie dn zake het verwerven van ds ste'un der ethische predikanten, één der oorzaken is geweest 'van de tragiek dn het leven van Groen. Er werd met bet oog hierop zelfs van zijn „•vrijwillige blindheid" gespiraken, want het - was Groen tooh zeer goed bekend, dat op de eth'iscben niet te rekenen viel. Als geestverwanten van mind'S'uer van der Brugghen hoopten zij nog altijd op christianisatie van de open'bare school en 'wilden daarom het woord christeHjk •uit de term „christelijke en maatschappelijke deugden" uit oa't. 23 van de onderwijswet van 1857 niet •ver-•wijd'Crd zien. Groen daarentegen %vilde dit juist wel, gelijk 'in het •vervolg bhjken zal als we nader zullen stilstaan 'bij de periode nadat Groen 'in 1862 wederom zijn intrede in de Tweede Kamer had igedaan.

Voordat wij hiertoe overgaan ds het echter no'dig, dat we tot goed begrip van de toestand op sohoolgebied, nadat de onderwijswet van 1857 van kracht gewonden was, hieraan, zij het kont, enige aan'dacht schenken. Wij zullen hierbij op twee omstandngheden het M'oht toten vallen. In de eerste plaats zij er op 'gewezen, dait, hoewel ds wet van 1857 de openbare school tot leen 'goidisdienistloze school bad gemaaikt, waarop dus voor ondei'wijs uit Gods Woord en voornamelijk •voor de Naam' van Christus geen plaats was, er tooh na 1857 nog tal van openbare scholen waren, waarvan de besturen en de onderwijzeris zich hieraan ni-at stoorden en de Bijbel op school bleven houden.

(wordt vervolgd) omgekeerd veel belangstelling voor Staphorst krijg.

De afgelopen week stroomiden weer veel giften binnen. Totaal werd de kas versterkt met ƒ 144.80. Ik ben verwonderd over de grote offervaardigheid der vrienden en vriendlinnen. Het is zeer bemoedigend dat weer zo velsn hun liefde tot dit werk tot uiting brachten in het zenden van een gift. Zo zien wij, als er liefde is tot dat werk, komt dit vanzelf tot uitdrukking in offervaardigheid. Het stemt ons tot grote dankbaarheid, dat dit werk nog gezegend wordt en dat de harten van steeds meer vrienden en vriendinnen geneigd worden om een steentje bij te dragen voor ons werk.

De verantwoording van deze giften is als volgt:

Ontvangen via Ds. P. J. Dorsman van (N.N. te Staphorst ƒ 25.-; N.N. te Staphorst ƒ 25.-; N.N. te Staphorst ƒ 25.-; voorts van een vriend te W., die zijn naam onbekend wenst te houden ƒ 5.—, met een opwekkend ^ schrijven, dat wij onder laten volgen; van N.N. te Staphorst ƒ 10.-; mej. J.A.S. te G. ƒ 5.-; Drog. de J. te D.D. ƒ 10.—, met nevenvermelding: , , omdat het een paar weken slecht liep met de giften". Nu, mijnheer de J., u ziet, het gaat weer best; hartelijk dank voor uw extra steun. N.N. te P. ƒ 10.-; W.v.W. te R. ƒ 10.—; en via , , De Banier" ontvangen van P.V. te B. ƒ 1.50; K. de R. te G. ƒ 1.25; H.B. te D. ƒ 16.55. Alle milde gevers en geefsters hartelijk bedankt. Ik zie weer met belangstelling uit naar de verdere blijken - van uvs? medeleven. Het gironummer van de penningmeester der S.G.P. is 119560, adres Schiebroekselaan 46b, Rotterdam. De onbekende vriend uit W. schreef als volgt:

„Met grote belangstelling zie ik elke - week uit naar , , De Banier" en het stemt mij tot grote voldoening, dat de aktiviteit de laatste maanden zo is toegenomen. Ik wil en mag daarom ook niet achterblijven en doe u ingesloten een bedrag van ƒ 5.— toekomen voor het goede doel. Als nu ieder, die met de beginselen der S.G.P. sympatiseert, esns vijf gulden zou afstaan, dan zou er zeker veel gedaan kunnen worden. Het is toch wel zeer noodzakeHjk, dat ons volk op de hoogte gebracht wordt dat de almachtige God zich nog niet geiheel van ons diepgezonken volk heeft teruggetrokken en dat Hij nog enkele mensen in 's lands vergaderzalen doet staan, die er nog voor durven en mogen uitkomen, om de regering toe te roepen zich te richten naar Zijn Woord en wet, en het volk dit eveneens voor te houden. S.G.P.-vrienden, laten wij toch niet vergeten de Heere te smeken, dat de dagen van ouds nog eens mochten terugkeren, dat in 's lands vergaderzalen Gods Woord en wet erkend werd en nog eans weer erkend moge worden. Wat zou het nuttig zijn als afwisselend elke maand in een provincie „De Banier" huis aan huis zou kunnen worden verspreid. In mijn vorige woonplaats haalde ik met enkele vrienden de gelezen nummers op om die van tijd tot tijd te verspreiden, hetgeen veel vrucht kan leveren bij verkiezingen. Laten de vrienden daarom de gelezen exemplaren van „De Banier" niet op zolder laten liggen, maar verspreidt ze. Ik hoop dat het u gegeven moge zijn om nog vele jaren uw krachten te mogen geven voor dit allernoodzakelijkst werk in het belang van land en volk, en dat God er Zijn zegen over moge geven ter verbreiding van Zijn grote Naam".

Aanvaard mijn dank, onbekende vriend, voor uw schrijven. De inhoud spreekt voor zichzelf. Het antwoord is aan u allen, die dit leest. Alleen nog dit. Ik ben het er hartelijk mee eens om de gelessen exemplaren van „De Banier" aan anderen ter lezing door te geven. Maar vergeet niet het uiteindelijke doel. Die andere lezer moet abonnee worden.

R.

J.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen