BEDREIGD LIBANON

OVERZICHT

Arabische wereld vol spanningen

De afgelopen maanden hebben weer aangetoond hoezeer de Arabische wereld, door haar steeds toenemende innerlijke spanningen, een bron vormt van voortdurende politieke „kettingreakties" van gevaarlijke aard, die telkens hun invloed op de wereldpolitiek kunnen doen gevoelen. In de achter ons liggende periode hebben omwentelingen plaats gevonden in de Soedan en in het door zijn geweldige olievooraden ekonomisch en politiek belangrijke Libye. Omwentelingen, die uitmondden in de grote Arabische stroom van anti-lsraëhsche gezindheid, dat merkwaardige bindmiddel voor hartstochtelijke eenheidsbetuigingen van een innerlijk door tegenstellingen verscheurde Arabische wereld.

Reeds eerder is in deze rubriek gewezen op de scheidslijnen, die door de Arabische wereld lopen. Syrië en Irak enerzijds en Egypte anderzijds trachtten om een enkel voorbeeld te noemen elkaar in het nabije verleden herhaaldelijk te overbieden in revolutionaire radikaliteit, waardoor hun onderlinge verhouding vol spanning is gebleven. Anderzijds werden zij daardoor een bedreiging voor Hoessein, de koning van Jordanië, en voor de door zijn olierijkdommen machtige koning Feisal van Saoedi-Arabië, die als monarchen in een revolutionaire wereld slechts hinderpalen konden zijn voor de revolutionairen.

De geweldige nederlaag in de juni-oorlog van 1967 deed de vijanden van gisteren voorlopig „vrienden" voor het heden worden, maar de tegenstellingen leven onder de oppervlakte voort. De Islamitische topkonferentie van enkele weken geleden heeft weer duidelijk aangetoond hoezeer in de Arabische wereld de droom van de eenheid onuitroeibaar voortleeft, ook in de moderne tijd, nu in de wereld van de Islam het godsdienstige fundament, waarop deze eenheidsdroom eenmaal (althans voor het Arabische deel daarvan) werkelijkheid is geworden, begint te verbrokkelen. Anderzijds is evenzeer duidelijk geworden, dat deze Arabische eenheidsdroom de weg naar de politieke werkelijkheid evenmin als voorheen kan vinden.

De Palestijnse verzetsorganisaties bron van nieuwe spanningen

Bij de vele spanningen, die de Arabische wereld verdelen, heeft zich in de loop der jaren nog een nieuwe bron van onrust gevoegd in de vorm van de gemiUtariseerde Palestijnse vluchteüngenorganisaties, die vanuit de landen die Israël omringen (als Syrië, Jordanië en in mindere mate Libanon) miütaire akties van kleinere omvang tegen Israël ondernemen. Hun ontstaan is een konsekwentie van het tot een steeds groter omvang uitgroeiende probleem van de Arabische vluchtelingen, die tijdens de algemene Arabische aanval op Israël in 1948 uitweken naar de hierboven genoemde Arabische landen. In de twintig jaren, verstreken na deze eerste Arabisch- Israëlische oorlog, zijn deze vluchtelingengroepen - sterk toegenomen door hun grote bevolkingsaanwas - niet alleen tot een bepaalde militaire organisatievorm gekomen, maar begint zich onder hen ook een zekere nationale samenhang te ontwikkelen. Het merkwaardige verschijnsel doet zich dus voor, dat op het grondgebied van de Arabische staten, Syrië, Jordanië, Egypte en Libanon, zich Palestijnse vluchtelingengroepen bevinden, met eigen miUtaire organisatie en een eigen nationaal doel - herovering van Palestina - die daardoor in de gaststaten een staat in de staat zijn gaan vormen. Al speelt ook tussen deze groepen de blijkbaar onvermijdelijke Arabische verdeeldheid een grote rol, toch zijn zij eensgezind wat het uiteindelijke doel betreft, nl. de vernietiging van Israël. Dit doel dat zij nastreven door middel van voortdurende beperkte militaire akties tegen Israël, vormt een bron van onrust in het Midden-Oosten, niet alleen voor Israël, maar ook voor de Arabische gaststaten. Hun mihtaire akties tegen Israël roepen militaire tegenakties op van Israëlische zijde, waardoor het gevaar van een plotseling uitbarsten van een oorlog op grote schaal voortdurend aanwezig is.

De Arabische regeringen en het probleem van de verzetsorganisaties

De Arabische staten, eensgezind met de Palestijnse verzetsgroepen wat de uiteindelijke vernietiging van Israël betreft, duchten de Israëlische tegenakties, maar nog meer het gevaar door een plotselinge ontwikkeling op dit ogenblik en in de na­ bije toekomst naar een vierde nederlaag te worden toegedreven. Het fanatisme, waarmee deze Palestijnse verzetsbewegingen de strijd tegen Israël uitdragen, heeft echter een magische uitwerking op de bevolking van de gaststaten, zodat hun regeringen daardoor, om hun eigen gezag niet te verliezen, hun bekwaamheden moeten tonen in het dubbelspel van openlijke sympathiebetuigingen en heimelijke pogingen om de dreigende machtstoename van deze verzetsbewegingen te breidelen.

Het is begrijpelijk, dat daardoor de positie van deze Palestijnse verzetsgroepen steeds krachtiger wordt, en de regeringen meer en meer aan vrijheid^ van handelen inboeten. Men kan zich thans met recht en rede afvragen of het konflikt in het Midden-Oosten wel te beëindigen is door regelingen tussen de regeringen van de Arabische staten en Israël, want de reële mogelijkheid is aanwezig, dat zij in dat geval zouden worden weggevaagd door de sympathie, die hun bevolkingen zouden tonen aan deze Palestijnse verzetsbewegingen. De reeds jarenlang nauwelijks oplosbaar gebleken situatie in het Midden-Oosten is daardoor vrijwel onoplosbaar geworden, en het gevaar van een plotselinge uitbarsting steeds dichterbij gekomen.

Libanons situatie

Na Syrië en Jordanië, waar de Palestijnse verzetsbewegingen hun zelfstandigheid tegen de gastregeringen met geweld hebben trachten te verwerkelijken, is thans eenzelfde konflikt tussen regering en verzetsbeweging ontstaan in Libanon, dat voor het voortbestaan van de staat Libanon en ook voor de internationale situatie nu of in een niet ver verwijderde toekomst belangrijke konsekwenties kan hebben. De spanning tussen de regering van Libanon en het deel van de Palestijnse verzetsbeweging in dit land is reeds sinds het eind van het vorig jaar groeiend en thans tot een uitbarsting gekomen. Zowel door de verzetsstrijders van binnenuit als door sommige Arabische buurlanden worden dreigementen tegen Libanon geuit. Rechtstreekse of indirekte steun vanuit Syrië aan deze verzetsstrijders gegeven, kan niet alleen leiden tot een omwenteling in Libanon, maar ook tot een ingrijpen van Israël.

Het is Libanon gelukt om sinds de oorlog van 1948 ondanks Arabische pressie militair buiten het Arabisch-Israëlisch konflikt te blijven. In de oorlog van juni 1967 is geen Libanese soldaat inaktie gekomen. Deze terughoudendheid van Libanon in de emotionele Arabische wereld is een gevolg van de merkwaardige samenstelling van deze staat, die haar wortels heeft in het verre verleden en terugreikt tot de tijd der kruisvaarders.

Libanon, bevolkingssamenstelling en geschiedenis

De staat Libanon is, evenals de meeste staten van de Arabische wereld, ontstaan door de opdeling van het Turkse rijk na de eerste wereldoorlog door de Engelse en Franse overwinnaars. Het waren de Fransen, die historisch al eeuwenoude banden hadden met het mandaatsgebied Libanon. In feite werd het daardoor afgescheurd van Syrië, waarvan het het natuurlijke kustgebied vormde. Maar reeds ten tijde van de kruistochten hadden de „Franken" op dit kustgebied het stempel van Franse macht en kuituur gedrukt. Daardoor is Libanon niet geheel onder de geestelijke invloed van de Islam geraakt, maar heeft zich daar een Oostese sektarische vorm van het christendom gehandhaafd, die naar haar stichter Maro de Maronieten werd genoemd. De Maronieten zijn door deze kruistochten in aanraking gekomen met de roomse kerk, wat hen uiteindelijk in 1736 de besluiten van het koncËie van Trente deed onderschrijven. Er is echter in verschillend opzicht onderscheidt met Rome blijven bestaan. In hun liturgie wordt b.v. de oude Syrische taal nog gebruikt, een dode taal, die zelfs door een deel van de geestelijkheid niet meer wordt verstaan, terwijl maronitische priesters, mits getrouwd voor hun priesterwijding, in gehuwde staat mogen verder leven. Hun priesteropleiding vindt in Rome plaats aan een speciaal daarvooi in het eind van de zestiende eeuw opgericht kollege.

Naast de hoofdgroepering van de Maronieten bestaat nog een reeks andere kleinere, uit het Oosterse christendom stammende, groeperingen als de Grieks orthodoxen, Grieks-katholieken en Armeens-orthodoxen. In dit ruim twee miljoen inwoners tellend Libanon vormen deze christenen tezamen meer dan 50 pet. van de bevolking. Daarnaast bestaat echter ruim 40 pet. van de bevolking uit mosHms. Het restant wordt gevormd door de droezen, een roerig bergvolk, die godsdienstig wellicht uit de wereld van de Islam afkomstig zijn, maar er een zodanige eigensoortige geheimleer op na houden, dat zij als een godsdienstige sekte van een eigen type moet worden gezien.

Libanons uitzonderlijk type staat in het Midden-Oosten

Libanon is daarom een uniek statentype in het Oriënt. Uniek door het politiek samenleven van christenen, moslims en droezen, maar ook uniek omdat dit wankele evenwicht zich sinds 1943, het jaar van de onafhankelijkheid, heeft weten te handhaven. Ook wat de ontwikkelingsstandaard van de bevolking betreft, heeft Libanon, evenals in ekonomische zin, een eenzame positie in de Arabische wereld.

De pohtieke en sociale golven, die het Midden-Oosten bewegen sinds het einde van de tweede wereldoorlog, en in het bijzonder sinds de vestiging van de staat Israël, tasten echter ook de fundamenten van de staat Libanon aan. De aanwezigheid van een groepering van de Palestijnse verzetsbeweging brengt de regering in grote moeilijkheden. Wanneer zij aan deze verzetsbeweging de vrijheid geeft om vanuit bases in de Libanon tegen Israël aanvalsakties te voeren, dan wordt er van Israëlische zijde militair krachtig gerea­

geerd. De Israëlische aanval op het vlies veld van Beiroeth, waarbij een aantal vliegtuigen werd vernield aan het eind van het vorig jaar, is daarvan een sprekend voorbeeld. Maar niet slechts van de zijde van deze verzetsbeweging wordt Libanon bedreigd. Het oude evenwicht tussen christenen en moshms wordt ook bedreigd door de snellere bevolkingsaanwas van het moshmse volksdeel, waarvan bovendien de jeugd meer en meer gegrepen wordt door het Arabisch ideaal en verlangt naar deelname aan de strijd tegen Israël. Dit betekent uiteraard ook, dat het moslims volksdeel met zijn sympathie zich meer en meer aan de zijde stelt van het deel van de Palestijnse verzetsbeweging, dat zich op Libanese bodem heeft genesteld.

Libanon op een gevaarlijk politiek kruispunt

Daarmee is Libanon op een gevaarlijk politiek kruispunt beland. Wanneer het leger ingrijpt in de akties van de Pa. lestijnse verzetsbeweging, wordt wei het gevaar van Israëlische tegenakties voorkomen, maar dreigt daarentegen weer aktie van de Libanese moslims, doordat de massa in revolutionaire beweging geraakt. De plaatsvervangende premier Karami ~ een moslim - heeft al getoond door af te treden na akties van het Libanese leger, aan welke zijde zijn sympathieën liggen. Zijn standpunt was - naar verluidt ~ samenwerking tussen het Libanese leger en de Palestijnse kommando's tegen Israël.

De Maronieten zijn van hun kant niet van zin zich in een strijd tegen Israël te laten meeslepen, en zij zijn daarom bereid hel leger, dat onder hun invloed staat, te laten optreden ondanks revolutionaire akties van de mosHms, die in dat geval te verwachten zijn. De gebeurtenissen van de afgelopen week hebben aangetoond, dat de verzetsbeweging met direkte, in ieder geval indirekte steun van Syrië opereert. Aan de Syrisch-Libanese grens zijn Libanese militairen posten overvallen door ongeveer j 300 man Palestijnse guerilla's, die vanuit [ Syrisch gebied opereerden. Het probleem ' is thans niet meer de aktiviteiten van de verzetsbeweging binnen Libanon aan banden te leggen. Het krijgt thans de schijn of het Libanese leger zich ook zal moeten verdedigen tegen aanvallen vanuit Syrië. Voor een dergelijke dubbele taak is het Libanese leger te zwak.

Ineenstorting van Libanon door aanval vanuit Syrië?

Staat daarom Libanon op het punt om pohtiek ineen te storten door een gelijktijdige aktie van binnenuit van verzetsgroepen en moslims, en van buitenaf vanuit Syrië? Wat Syrië betreft komt daarbij nog de mogelijkheid, dat dit land de historische samenhang tussen Syrië en Libanon weUicht met geweld wil herstellen. Zeker is, dat de gehele Arabische wereld althans de indruk wil wekken, dat Libanon slechts de keus heeft om zich geheel in te passen in Arabisch blok in de strijd tegen Israël, óf als staat onder te gaan. De Arabische radiostations in Damaskus, Cairo, Bagdad en Amman, de hoofdstad van Jordanië, roepen de bevolking op tot opstand, dat'wil zeggen: tot weerstand tegen het Libanese leger. Vanuit Egypte, Syrië, Irak en zelfs Libye en Algerije wordt druk op Libanon uitgeoefend om de guerrilla-organisaties vrijheid van handelen te geven, wat neerkomt op een meer aktieve deelname aan het gezamenlijke Arabische front tegen Israël. Israël heeft reeds te kennen gegeven bij monde van de plaatsvervangende premier Jigah Allon, dat het niet werkeloos zou toezien indien de Libanese regering ten val werd gebracht en vreemde legers Libanon zouden binnentrekken. Een dreigement, dat kan betekenen, dat Israël zich militair tegen Syrië zou richten, hetzij door met zijn legers Syrië binnen te trekken of met zijn luchtmacht Syrische troepenafdelingen, die Libanon binnendringen, aan te vallen.

De toestand lijkt dreigend en vertoont overeenkomst met de periode vóór de juni-oorlog van 1967. Amerikaans ingrijpen zoals in 1958 door de toenmalige Amerikaanse minister van buitenlandse zaken John Foster Dulles werd doorgedreven, zal zich niet herhalen.

Wegen naar een kompromis?

Merkwaardig genoeg is Israël de enige mogendheid, die het voortbestaan van Libanon kan afdwingen. Dit zou echter in het Midden-Oosten zowel als internationaal, ernstige konsekwenties hebben. Ondanks alle vertoon van Arabisch enthousiasme voor en steun aan een omwenteling in Libanon is het daarom waarschijnlijk, dat het oude dubbelspel van de Arabische regeringen van uiterlijke steun en gelijktijdig breideling van de Palestijnse verzetsgroepen weer wordt gespeeld.

Koning Hoessein kan zich niet permiiteren dat de volledige onafhankelijkheid van de verzetsorganisatie in de gaststaten tot principe wordt verheven. Evenmin kan Nasser zich veroorloven via een Israëlische aanval op Syrië in een oorlog met Israël te worden betrokken, die weer op een totale nederlaag zou dreigen uit te lopen. Zijn bemiddelingspogingen, hoezeer zij ook vergezeld gaan met dreigementen, hebben waarschijnlijk de bedoeling een oorlog op dit moment te vermijden, door tussen de verzetsbeweging in Libanon en de regering een kompromis aan te treffen.

Welke oplossing op dit moment ook zou worden gevonden, het ligt in de verwachting, dat ook dan op den duur de steeds voortgaande keten van revoluties in de Arabische wereld niet aan de grens van Libanon met zijn kwetsbaar gemengde bevolking, zal halt houden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen