BIJ ELKAAR DEUGEN ZE NIET VAN ELKAAR MEUGEN ZE NIET

„HOE HET PIJPJE DROP VERDER VERGAAT, STAAT IN DE VOL­ GENDE AUTOMAAT." DIT REGELTJE IS SEDERT MIJN JONGENSJAREN OPGESLAGEN IN MIJN GEHEUGEN. BIJ EEN PAAR LITEfï PETRO­ LEUM, DIE MIJN MOEDER KOCHT. KREGEN WE EEN KRANTJE, WAAR­ IN DE LOTGEVALLEN VAN EEN ZEKERE PIJPJE DROP WARKN GE-BROCHURESTAAFD. VAN DE BELEVENISSEN HERINNER IK ME NIKS MEER. WAT IK WEL WEET IS DAT DE SPANNING ER EVENWEL GE­ DUCHT IN BLEEF. VANDAAR DE PRIKKELENDE MEDEDELING OVER HET „VERDER VERGAAN" VAN DE HELD.

HET IS MISSCHIEN NIET EEN EERBIEDIGE UITDRUKKING ALS IK HET PARTIJPOLITIEKE GEHENGEL EN GEJENGEL OM STRAKS EEN SA­ MENWERKENDE MEERDERHEID VAN PARTIJEN TE CREëREN TER-WILLE VAN DE VORMING VAN EEN KABINET NA DE VERKIEZINGEN PIJPJE DROP NOEM. MAAR DE HEREN HEBBEN HET ER NAAR GE­ MAAKT. HET LIJKT INDERDAAD EEN FEUILLETON. AAN HET END VAN ELK BERICHT ZIT DE SPANNING ERIN HOE HET DE VOLGENDE DAG WEZEN ZAL.

MOEILIJK IS HET OOK EEN ANTWOORD TE VINDEN OP DE VRAAG WAT JE ERVAN DENKEN MOET. ER ZIJN EEN HELEBOEL FACTOREN, DIE ALLEMAAL VOLOP MEEDOEN. IS HET NU EEN SPEL OF IS HET EEN SPUL'? JA. DAT IS PRECIES DE KWESTIE.

Het is een hoogst merkwaardig partijpolitieke volksdans. Dan lijkt het of de paitijen, die_volgens do normen van bestuurbaarheid min of meer op elkaar zijn aangewezen, met gespreide vingers naar elkaar toe komen en hot volgende ogenblik stuiven ze weer uiteen. Bovendien moeten we niet alleen letten op de toenadering en de verwijdering van de twee combinaties van drie die in dit partijpolitieke scheikundig proces betrokken zijn, we moeten tegelijk alle aandacht richten op de gedragingen van telkens de drie partijen onderling, die de twee combinaties uitmaken. Als het niet bedenkelijk de koehandel naderde zou hel een nationale klucht wezen. Met Bredero kunnen we ieder ogenblik mompelen dat het verkeren kan. Want hel wijzigt zich per etmaal. De Bilt zou over deze ontwikkeling gemakkelijk berichten kunnen uitgeven, want de daar gebruikelijke termen kunnen hiervoor uitstekend dienst doen. Ik vlei me niet met de illusie dat ik op deze vrijdag van vandaag u volgende week vrijdag het laatste nieuws op tafel lag.

Wat in de grote wereldpolitiek een aantal landen de stuipen op het lijf jaagt is de idee, of misschien moet ik zeggen was de gedachte, omdat China geducht is gaan meetellen — dat de twee grootmachten Amerika en Rusland samen aan tafel gaan zitten om hun oplossing te vinden voor de wereldproblemen. De rest moet de uitkomsten maar slikken. Daar is al heel wat angst over geweest.

In onze vaderlandse politiek dreigt dit gevaar. De KVP en de PvdA kunnen op een moment het gekibbel grondig zat worden en samen naar een accoord streven. Ze zullen weliswaar niet een meerderheid kunnen behalen — die periode is voorbij — maar ze kunnen in geval wanneer ze slagen ook samen uitmaken wie ze als goedkoopste hulp in de huishouding gaan aantrekken. Officieel geeft het KVP-bestuur wel te kennen, dal de verhoudingen met CHU en ARP van die aard zijn, dat de KVP-er niet meer alleen op los kan, doch anderzijds oppert de linkse vleugel van de KVP toch maar hel plannetje om de achterban eens te peilen •»-wat suggestief opgezet ook licht op een hersenspoelinkje kan uitdraaien — of de KVP wel zo vastgebakken zit aan de andere christelijk gei'nspireerde partners te weten de ARP en de CHU. De ARP was de laatste tijd toch niet erg toeschietelijk in het bevorderen van de samenwerking. In de AR-gelederen is van twee kanten oppositie tegen het allernauwst aanhalen van de betrekking tussen de drie. De oude garde — o.a. Algra met zijn Fries Dagblad — en een jongere meer linkse georiënteerde groep. Beide groepen hebben daar uiteraard eigen en onderling verschillende motieven en argumenten voor. De CHU is helemaal niet persona grata in de ogen van de drie linkse progressie-partijen. , , Die moeten we maar op de koop toe nemen", volgens de minzaam verwelkomende woorden van Den Uyl in de richting van de loyalen^ zoals de CHU-ers zichzelf graag zien en noemen. Nu de CHU de reuzezwaai maakte naar rechts zal Den Uyl deze adspirant coalitievrienden wel op , , een koopje" toe nemen. Gezellig zal het wel worden, ja.

Links is evenmin een eierkoek. Op dit moment worden de congressen gehouden. Het is heel wat, half wat en ietwat. De kleine PPR roert dapper het bekje, maar is toch echt een puntje worst toe. De biefstuk heet toch wei PvdA, terwijl D '66 door onderlinge tweedracht eigen sterkte ondermijnt.

Om te begrijpen wat er precies gaande is moet men zich trachten te verplaatsen in de gedachtengangen van de leidende politici. Daarbij moeten we zeer expres verschil maken tussen de overwegingen van het voorhoofd en die van het achterhoofd, waarvan de laatste de duidelijkste zijn.

De politici zullen ongetwijfeld op twee punten zitten te kijken. Op 29 november èn op de dagen daarna. Na 29 november zal er een kabinet in elkaar gezet moeten worden. Een minderheidskabinet is een mooi woord als je net een grote mond wenst op te zetten. Voor je plezier zoek je die oplossing echter niet. De waarschijnlijkheid is nagenoeg werkelijkheid, wanneer u veronderstelt dat geen van beide trio's, het confessionele evenmin als het progressieve, met een meerderheid uit de verkiezingsstrijd tevoorschijn treedt.

Om zoveel mogelijk potentiële kiezers uit het confessionele blok Ie lokken en achter eigen vaandel te laten marcheren is het van belang, dat de progressieve leiders op een dusdanige manier onderhandelen, dat de confessionele leiders er uit komen te zien als halve liberalen en driekwart VVD-slaven, ook als niet al te grote voorstanders van werknemersbelangen en van de vooruitgang. Willen praten is prachtig, maar je moet goed in de gaten houden hoe je er uitziet na het gesprek, want het kan onvoordeljg uitvallen.

El' is echter nog een andere factor, die we zwaar moeten laten wegen. De politieke leiders zullen uit eigen belang, omdat ze op het kussen willen klimmen, of uit een soort verantwoordelijkheidsgevoel, omdat een kabinet met behoorlijke rugdekking in het parlement het verkieslijkst is, de gespreksmogelijkheden behoorlijk willen uitbuiten. Doch in vele partijen is de achterban niet erg genegen om met de andere groep in zee te gaan. Met name is de PvdA nog niet over het nacht-van-Schmelzer-complex heen.

De harde voorwaarden, die aan de KVP gesteld woiden en eventueel op de koop toe aan de ARP en CHU, kunnen iets in zich hebben van 'n vernedering bedoeld als boete en straf, iets van loutering en berouw om te bewijzen dat ze niet van plan zijn weer één, twee, drie een nacht op te roepen om andermaal de PvdA een trauma te bezorgen en ook iets van extra opcenten om de PvdA-achlerban vooral duidelijk te maken, dat de confessionele partijen nog zo weinig karakter bezitten en zo gering zelfrespect dat een krachtige partij zulke zwakkelingen, die als het ware hun lijven tot eigendom komen aanbieden, gemakkelijk voor het progressieve karretje kan spannen.

De eis om thans reeds de binding op te zeggen aan het kabinet Biesheuvel betekent een politieke zelfmoord. De moeilijkheid is echter op dit moment inderdaad, dat we spel en spul niet nauwkeurig kunnen selecteren. Er zal aan beide zijden met duidelijke en bij de verscheiden betrokkenen kwantitatief aanzienlijke verschillen bereidheid zijn om met elkaar te gaan praten, maar zolang de stembus nog in het verschiet staat zijn er ook andere belangen. Een rare toestand. Maar Nederland moet het ermee doen.

Het lijkt iets op een slecht huwelijk voordal de nieuwe echtscheidingswet van kracht werd en voordat de grote leugen gelogen werd. Van elkaar meugen ze niet, die grote partijen. Tenminste in zoverre het gaat over regeerbaarheid en werkbare meerderheid. Bij elkaar deugen ze niet. In éne boot is het veelal herrie, wanneer ze ertoe besluiten om het samen te wagen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen