POLITIEKE KRINGEN

ABORTUS, TIJDBOM ONDER NIEUW KABINET

BINNENHOF - Abortus is een van de gevaarlijkste tijdbommen onder het tweede kabinet-Den Uyl dat over een paar weken van start gaat. Het abortusakkoord dat een maand geleden - na bemiddeling van informateur Veringa ~ gesloten is staat door de tegengestelde uitleg van PvdA en CDA op losse schroeven. De kans bestaat dat de onderhandelingen over de abortuskwestie heropend zullen worden. PvdA-fraktieleider Van IMjn heeft informateur Veringa gevraagd in zijn eindrapport aan koningin Juliana nog eens duidelijk uit de doeken te doen wat er precies over abortus is afgesproken. Het grote twistpunt tussen PvdA en CDA is of het nieuwe kabinet elk abortusvoorstel waarmee het parlement akkoord is gegaan moet tekenen. Van Thijn beweert van wel.

Maar volgens Van Agt is alleen afgesproken dat er vrij baan is voor een ontwerp dat niet al te ver van de CDA-opvattii^en over zwangerschapsafbreking af staat.

De afgelopen weken hebben de twee fraktievoorzitters daarover een pittige briefwisseling gevoerd. Dit leidde niet tot overeenstemmirig. Het slot van het liedje was dat Van Agt aan zijn PvdA~collega een eenregelig briefje schreef waarin hij constateerde dat er , , fundamentele'' verschillen bestaan tussen de uitleg van de christen-democraten en de socialisten. Van Thijn zag het gevaar van een kabinetscrisis opdoemen en riep Veringa te hulp. De grondle^er van het abortusakkoord moest van hem zeggen wie het bij het rechte eind had. Als de informateur de PvdA in het ongelijk stelt, staat Van Thijn er op dat er c^xüeuw over abortus gesproken wordt.

De oorzaak van de nieuwe nx)eilijkheden zit in het abortusakkoord zelf. De afspraken die PvdA, CDA en D'66 gemaakt hebben zijn zo vaag dat ze voor tweeerlei uiüeg vatbaar zijn.

De kern van het akkoord is dat het tweede kabinet-Den Uyl zal proberen om het eens te worden over een nieuwe abortusregeling. Lukt dat voor 1 januari 1979 niet, dan is de weg vrij voor de tweede Kamer om zelf met voorstellen te komen. Of dat ontwerp uiteindelijk kracht van wet (door het , , contraseign") zal krijgen, hangt van het kabinet af. Doorsla^evend voor het kabinetsbesluit zullen zijn: het advies van de Raad van State, opvattingen van PvdA, CDA en D66 over abortus en het besef dat de oude abortuswet dringend aan vernieuwing toe is. Binnen de CDA-fraktie is flinke onrust ontstaan over de uit*leg die Van Thijn aan het akkoord gaf. , , Voor de PvdA betekent het", zo zei hij in een dagbladinterview, , , dat een aangenomen wetsontwerp naar het staatsblad zal moeten worden gebracht - ongeacht de inhoud, " en ergens anders: , , parlementaire besluiten behoren door het kabinet te worden gerespekteerd." De PvdA leest in Verii^a's akkoord, zo blijkt uit Van Thijns uitspraken, dat elk initiatiefwetsontwerp waarmee de tweede en eerste kamer akkoord zijn ge­ gaan door het nieuwe kabinet „gecontrasigneerd " moet worden.

In het CDA had men juist van Van Agt begrepen dat niet elk ontwerp door het kabinet goedgekeurd zou worden. Dat zou mede afhangen van het christen-democratisch standpunt er over.

Ife de uiüeg van Van Thijn voelde de CDA-fraktie nattigheid. Fraktievoorzitter Van Agt kre^ de opdracht in een brief aan Veringa nog eens precies vast te l^gen hoe de christen-democraten het akkoord opvatten. Volgens Van Agt's uitleg mc^en nieuwe ministers , , niet aansturen op contrasignering van een eventueel initiatiefontwerp ongeacht de inhoud daarvan." Het CDA zal, zo blijkt uit de brief van Van Agt, alleen afstand doen van de mogelijkheid om een voorstel tegen te houden, als daarin rekening wordt gehouden met de CDA-opvattingen over abortus.

Van Thijn, die een afschrift van Van Agt's brief kreeg, liet deze , , nadere uitleg" van zijn CDA-collega er niet bij zitten. Op staande voet schreef hij een brief aan Veringa (met een kopie naar Van Agt), waarin hij z^: , , de brief die de heer Van Agt u heden heeft doen toekomen naar aanleidii^ van het bereikte abortus-akkoord noopt mij tot een reaktie, omdat men daaruit zou kunnen lezen dat wordt teruggekomen op de met grote stelligheid gegeven verzekering dat dit akkoord impliceert dat geen lid van het toekomstig kabinet een besluit tot contrasignering zal kunnen verhinderen." Volgens de PvdA behoort , , in het algemeen een door beide kamers der Staten-Generaal aanvaard wetsontwerp tot wet te worden verheven''. Het CDA kan daar niet onderuit, zo meent Van Thijn. Te meer niet omdat in het abortusakkoord zwart op wit staat dat een modernisering van de abortuswet hard nodig is.

Als dit diepgaande meningsverschil tussen PvdA en CDA niet bijtijds wordt opgelost, zal het tweede kabinet-Den Uyl het bezuren. Indien het kabinet er geen kans toe ziet voor 1979 een abortusvoorstel bij het parlement in te dienen, is een kabinetscrisis nog maar een kwestie van tijd. Kruisinga, een van de vice-voorzitters van de CDA-fraktie, heeft in het CHU-blad al gewaarschuwd: , , het niet tot stand brengen van zo'n overeenkomst zou het kabinet in niet onernstige moeilijkheden tarengen." Want PvdA en CDA krijgen dan slaande ruzie of het abortusontwerp (waar socialisten en liberalen in de kamer welhaast zeker mee zullen komen) kracht van wet moet krijgen.

Van Agt maakt een voorbehoud of de CDA-ministers aan contrasignering zullen meewerken. Maar voor Van Thijn staat als een paal boven water dat het voorstel wet moet worden. Pas daarna hebbende CDA-ministers die dit niet met hun geweten kunnen verenigen volgens hem de vrijheid om af te treden.

Of er naderhand een kabinetscrisis uitbreekt of niet, het staat - in de redenering van de PvdA vast - dat het oude abortusverbod verdwijnt, noaar Van Agt houdt juist de mt^elijkheid uitdrukkelijk open éait het kabinet ten val komt voordat het abortusvoorstel getekend is.

Dit kan verstrekkende gevolgen hebben. In het ene geval komt de nieuwe abortuswet er door, in het andere geval niet. Volgens de gangbare staatsrechtelijke opvatting heeft een gevallen (en dus demissionair) kabinet niet het recht om een abortusontwerp kracht van wet te geven. Nc^ los van de vraag of de koningin wel in zo'n voorstel zou „bewilligen".

Om politieke moeilijkheden over contrasignerir^ te voorkomen, zal premier Den Uyl alles op alles zetten dat het nieuwe kabinet zelf met een abortusvoorstel komt. Hoe dat moet is nc^ een groot vraagteken. Zoals Den Uyl zeK al gezegd heeft: , , het standpunt dat de vrouw beslist is niet te verzoenen met het standpunt dat de vrouw niet mag beslissen."

In zijn pc^ingen om het onverzoenlijke te verzoenen heeft Den Uyl in elk geval de steun van het CDA. De christen-democraten zijn tot vergaande concessies bereid. Het is hun er alles aan gelegen om het binnen het nieuwe kabinet met PvdA en D'66 eens te worden over een regelii^ voor abortus. Anders is de weg vrij voor de PvdA om in de Kamer met de WD alle belemmeringen voor abortus uit de strafwet te verwijderen. Alleen met een kabinetscrisis zou het CDA dit op de valreep kunnen voorkomen. Het zou slechts uitstel, geen afstel zijn. Want na vervroegde verkiezingen komt hetzelfde probleem opnieuw om de hoek kijken.

Nu proberen om in het kabinet afspraken te maken is voor het CDA de enige manier om iets te verwezenlijken van het standpunt dat het afbreken van zwangerschappen alleen in het uiterste gevad toegestaan mag worden.

Of zoals het CDA-kamerlid mevrouw Gardeniers, een van de verdedigers van het confessionele abortusontwerp, zegt: „Het nu gesloten akkoord biedt ons te enige mc^elijkheid om verder te komen dan nul." Een van de compromisvoorstellen waar CDA-aanvoerder Van Agt mee speelt is om abortus van prille zwangerschappen vrij te laten. Hij wil dat - in navolging van het plan van prof. mr. G. E. Mulder uit Nijmegen - bereiken door het abortusverbod in het Wetboek van Strafrecht te handhaven, maar voor artsen die een zwangerschap beneden drie maanden afbreken een yervolgingsuitsluiting te creëren. Dit komt er op neer dat de justitie in principe kan optreden tegen abortus, maar dat artsen die een abortusingreep verrichten beneden de drie maanden niets te vrezen hebben.

Van Agt's redenering is dat het - gezien de opvattii^en in Nederland en de gegroeide abortuspraktijk - bijna ondoenlijk is om abortusingrepen door de rechter veroordeeld te krijgen. Ook de juridische nlogelijkheden daarvoor zijn uiterst gering. Daarom wil het CDA capituleren voor de maatschappelijke werkelijkheid.

Of dit voorstel - voor de tegenstanders van vrije abortus een verloochening van principes - het abortuscompromis tussen PvdA en CDA zou kunnen worden lijkt erg onwaarschijnlijk. In socialistische kring is het al afgewimpeld.

Den Uyl noemde het hypocriet in de wet te zetten dat men bij het plegen van abortus voor zoveel jaar de gevangenis in moet om het in het volgende artikel op te nemen dat een arts die een zwangerschap van beneden de drie maanden afbreekt niet vervolgd zal worden. , , Het is hetzelfde om een maximumsnelheid van 100 km voor te schrijven om vervolgens iemand die 130 km rijdt te laten weten dat de politie hem geen bon geeft", zei hij fel.

Toch zal Den Uyl op zoek moeten naar een compromis over abortus. Anders heeft het nieuwe kabinet hoc^uit twee jaar van leven.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen