Over ongeschreven staatsrecht

Wat is de waarde van wetenschappelijk werken als deze voor de alledaagse politieke praktijk? Dolle antwoordt: „De wetenschap is geen gids voor de politiek, ze is zelfs geen scheidsrechter, maar eerder een grensrechter die door te vlaggen er de scheidsrechter (vaak het parlement) op attent kan proberen te maken dat regels worden overtreden. Meer zit er gezien de consitutionele context waarop de wetenschap moet reflecteren, niet in.

Het is echter evenmin nodig de rol van de wetenschap te marginaliseren. In het staatsrecht zijn er veel zaken, ook in het organisatierechtelijk gedeelte, die te belangrijk zijn om d bon plaisir aan de politiek te worden overgelaten".

Citaat: „Het ongeschreven (staats)recht is een categorie van recht die in de vorm van gewoonterecht nominaal wordt erkend maar waarmee men vervolgens geen raad weet". Als dat zo is, en wie om zich heen ziet hoe slordig met het staatsrecht wordt omgesprongen zal moeten erkennen dat dat zo is, is het goed, dat er tenminste iemand is die zwart op wit poogt enige ordening in de spraakverwarring aan te brengen.

PROBLEEMSTELLING

Die „iemand" is mr. drs. A. H. M. Dolle, sinds hij bovenvermeld citaat op papier zette doctor Dolle. Het citaat is namelijk ontleend aan zijn proefschrift „Over ongeschreven staatsrecht". Dolle is hoofddocent staatsrecht aan de Rijksuniversiteit van Groningen, en behoort dus te weten waarover hij het heeft. „Over ongeschreven staatsrecht", een weinig originele titel, die evenwel precies aangeeft wat de dissertatie biedt: een terreinverkenning naar de aard, het karakter en de functie van het ongeschreven staatsrecht. Geen uitputtend onderzoek dus naar alle aspecten van het ongeschreven staatsrecht (het zou een te problematische probleemstelling zijn geweest), maar „slechts" een verkenning.

WRIKKEN

Vrij algemeen aanvaard is dat het recht niet alleen bestaat uit de (letterlijke) tekst van wet- en regelgeving, maar dat er daarnaast een categorie recht is, die wordt samengevat onder het kopje „ongeschreven staatsrecht". Dat dat ook in het staatsrecht zo is, spreekt overigens niet vanzelf. Met name in de vorige eeuw was de opvatting gangbaar dat alleen het op schrift gestelde recht recht was. Maar toen de (politieke) praktijk steeds meer ging wrikken met de tekst van de (Grond)wet, won de gedachte veld dat er „meer" was.

Sommige staatsrechtsgeleerden gingen daarin zelfs zover dat ze alle ontwikkelingen die zich in de praktijk voordoen „inlijfden" bij het staatsrecht. Zij kwamen uit bij het andere uiterste: wat is, is rechtens.

COLLEGEZALEN

Hoe het allemaal verder ging? We hebben nu de toegang tot een boek dat dit boeiende proces op hoofdlijnen beschrijft.

Boeiend? Boeiend ja, want dat proces van rechtsvorming gaat door en door, tot op de dag van iedere dag, van de vergaderzaal van de Tweede Kamer tot in de collegebanken aan onze universiteiten. De naam Hirsch Ballin is in dit verband dubbel interessant. Want het is de huidige minister van justitie, die zich zo graag doet kennen als diepe denker over recht en samenleving, die in zijn Tilburgse „leer"jaren zo naar hartelust beschouwingen ten beste gaf over het rechtsbegrip. Dolle haalt de minister weer op uit Tilburg.

UITPLUIZEN

Het is hier niet de plaats Dölles proefschrift uit te pluizen voor de Banierlezer. Volstaan kan en moet worden met het langslopen van de inhouds­ opgave, opdat de koper van dit boek weet wat hem te wachten staat: een overzicht van wat Nederlandse staatsrechtsbeoefenaars over ongeschreven recht debiteerden, een uitstapje over de grenzen naar Groot- Brittannië en Duitsland, een sterk staaltje rechtstheorie op zoek naar een rechtsbegrip, een uitvoerige bespreking van het gewoonterecht en minder uitvoerige exercities over andere vormen van ongeschreven staatsrecht (precedentenrecht, rechtersrecht, rechtsbeginselen). En passant maakt de auteur een paar interessante opmerkingen over de waarde van de wetenschap voor de politieke praktijk (zie kader).

BEGINSELEN

Voor veel Banier-lezers te hoog gegrepen? Dat zal zo zijn, maar toch niet voor allen? Want dat zou betekenen dat SGP'ers zich laten kennen als mensen die aan de kant staan als het aankomt op rechtsvragen. Dat toch geenszins! Juist SGP'ers grijpen hoog. En wie zich echt moeite wil geven om zich wat verder te verdiepen in de vraag wat recht is en de verhouding tussen recht en wet - welke partij spreekt daar meer en fundamenteler over dan de SGP? — zal zien dat de inspanning nog beloond wordt ook, al was het slechts om ons te waarschuwen voor de valkuilen waar we zelf ook o zo gemakkelijk intuimelen.

Mr. drs. A. H. M. Dolle: Over ongeschreven staatsrecht Wolters-Noordhoff BV, Groningen, 1988.

Prijs ƒ 65, -.

drs. M. de Bruyne

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen