BUITEN ONZE GRENZEN

Ontwikkelingen in Zuid-Afrflka

et is al weer ruim twee jaar geleden dat president De Klerk van Zuid-Afrika zijn beroemde redevoering hield waarbij hij aankondigde dat op korte termijn het apartheidsbewind plaats zou gaan maken voor een zwart meerderheidsbewind. Hierbij werd ook het verbod op het ANC, op het Pan-Afrikaanse Congres en zelfs het verbod op de Zuidafrikaanse Communistische partij ongedaan gemaakt. Een commentator schreef toen: „Het politieke landschap van Zuid-Afrika is vanaf nu radicaal gewijzigd. Niets zal ooit meer hetzelfde zijn."

Verschillende zwarte organisaties, waaronder het ANC als belangrijkste, konden zich nu vrij organiseren en voorbereiden op de nieuwe politieke toekomst van Zuid-Afrika. Begrijpelijk dat onder de zwarte bevolking een groot optimisme heerste.

In maart van dit jaar verkreeg president De Klerk van het blanke kiezersdeel via een referendum toestemming om met zijn beleid voortgang te maken. Op dat moment, maart van dit jaar, was het optimisme in Zuid- Afrika op een hoogtepunt en leek het democratiseringsproces in een stroomversnelling te zullen komen. Na het bloedbad in Boipatong in juni en het afbreken van de gesprekken door het ANC, bevindt het land zich weer in een spiraal van geweld en nemen de tegenstellingen toe. Begin deze maand riep het ANC een staking uit. Het is op dit moment het belangrijkste wapen van het ANC om vanuit haar visie druk te zetten op het proces van democratisering.

Problemen met achterban

oor de totaal gewijzigde situatie had het ANC grote moeilijkheden met haar doelstellingen, aanpak, programma en achterban. Vanuit de achterban kwam er steeds meer kritiek op de centrale leiding, die „maar onderhandelde met de regering", terwijl in de townschips soms honderden doden vielen in het raciale geweld. Er was een duidelijke communicatiestoornis tussen het ANC-hoofdkantoor in Johannesburg en de plaatselijke afdelingen, waarbij vaak van interne democratie geen sprake was.

Door deze interne strubbelingen komt de ANC-leider onder druk te staan om zich bij de onderhandelingen met de regering „onverzettelijker" op te stellen.

Verder had de omwenteling in Oost- Europa grote gevolgen voor het ANC. De financiële steun uit deze landen viel weg en het verdwijnen van wat genoemd kan worden „het socialistische model" leverde ook binnen het ANC grote verwarring op. En dat juist op een moment in de geschiedenis dat het ANC zich moest omvormen tot sociaal-economisch alternatief voor de blanke regering.

Daarnaast heeft ook het toenemend geweld de oprichting van verdere afdelingen van het ANC bemoeilijkt. Het geweld sloeg van Natal over naar de industriegordel van de Witwatersrand. Vooral toen de Zoeloebeweging Inkatha zich ook op het politieke vlak ging bewegen. Beide bewegingen, ANC en Inkatha, waren nu op nationaal niveau openlijk eikaars rivaal geworden! In de diverse botsingen tussen aanhangers van beide bewegingen zijn ondertussen duizenden doden gevallen.

Nationale hegemonie

p een conferentie legde het ANC opnieuw vast dat de „overdracht van de macht" inzet van de strijd blijft, en dus niet de „machtsdeling" die de regering De Klerk voorstelt. Verder maakt het ANC er ook geen geheim van dat ze „nationale hegemonie" nastreeft. Ze wil dè (enige) vertegenwoordiger zijn van de gehele natie: „the nation as a whole".

Om haar doel te bereiken zijn onderhandelingen met de regering slechts één van de middelen. Zolang de overgang naar een nieuw Zuid-Afrika niet onomkeerbaar is geworden, zullen de gevechtseenheden gehandhaafd blijven. Vanaf 1991 kwam daarbij het accent te liggen op massa-acties. De bedoeling is de regering te isoleren van groeperingen die haar vroeger steunden. Te denken valt o.a. aan de bantustan-leiders en bepaalde onderdelen van leger en politie in de thuislanden. Tegelijk is een deel van de achterban van het ANC bang dat de beweging hierdoor te gematigd zal worden en zal toegeven aan de blanke regering.

Als we deze verdeeldheid in zwarte kring „bekijken", beseffen we hoe moeilijk het nog zal worden om op korte termijn en langs de weg van overleg en geleidelijkheid te komen tot een machtsdeling tussen blanken en zwarten.

Toekomst?

Is het mogelijk om in de weg van „redelijk overleg" te komen tot een verantwoorde machtsdeling tussen blanken en zwarten, waarbij aan de wensen van elke groep tegemoet kan worden gekomen? Deze vraag gaat in feite rechtstreeks over de „maakbaarheid" van een (democratische) samenleving. We kijken eerst naar de geschiedenis van het Afrikaanse continent na de oorlog. Dan is er weinig reden tot optimisme! In veel landen werd een éénpartijstelsel van bovenaf opgelegd om zo de nationale eenheid te handhaven tegenover een samenleving waarbij nog gedacht werd in „stammen". Nog in oktober 1991 verklaarde president Arap Moi van Kenya dat het invoeren van een meerpartijenstelsel in een tribalistische maatschappij tot grote wanorde zou leiden.

Tegenwoordig kunnen we in Europa dat niet meer af doen als „typisch Afrikaans". Denk maar aan de situatie in Joegoslavië en Oost-Europa. Daar heeft het democratiseringsproces geleid tot grote spanningen en zelfs tot een burgeroorlog in Joegoslavië. Allerlei, tientallen jaren kunstmatig onderdrukte etnische en regionale spanningen zijn opnieuw opgelaaid. In Afrikaanse landen waar de etnische en regionale tegenstellingen het grootst en het diepst geworteld zijn, is al lang een burgeroorlog aan de gang: Ethiopië, Somalië, Soedan, Tsjaad, Roeanda en Boeroendi. Zo bezien ziet de toekomst van Zuid- Afrika er nog niet zo zonnig uit.

Leusden,

Drs. H. Lenselink.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen