Een kleurrijke VVD-ster

c mammie van de WD', 'de glamourgiri van de Tweede Kamer', 'de stem van de zwijgende meerderheid', 'de mascotte van de Telegraaf.

Het i,s maar een greep uit de vele bijnamen die de in 1980 aan een fatale slopende ziekte overleden WD-politica G.V.D. (Haya) van Someren- Downer verwierf. Ze moet dus een kleurrijk politica zijn geweest.

Spraakmakend

leurrijk was ze. Zij die Haya van Someren nog gekend . hebben als zeer strijdlustig en spraakmakend WD-voorvrouwe, kunnen dat aan de hand van eigen herinneringen aan met name de jaren '70 zeker beamen. Zij die haar niet meer gekend hebben, kunnen sinds vorig jaar terecht in de even overzichtelijke als vlot geschreven en goed gedocumenteerde biografie die Jan van Zanen (oud-vice-voorzitter van de JOVD, Utrechts gemeenteraadslid voor de WD) over deze 'Vrouw voor vrijheid en democratie' schreef.

Het boek 'Haya' kwam vorig jaar mei op de markt, net toen op het Binnenhof de eerste voorzichtige schreden werden gezet op weg naar een kabinet waarin liberalen en socialisten - bijna brc^ederiijk - met elkaar samenwerken.

Ongetwijfeld zullen toen nogal wat WD-voorlieden dit boek tussen de formatiebedrijven door tot zich hebben genomen, en dan dringt zich natuurlijk als vanzelf de intrigerende vraag op of deze liberale lezers iets hebben kunnen leren van deze in het boek geportretteerde erflater uit het jongste verleden. Hoe zou, om de vraag konkreet te maken, deze kleurrijke politica tegen 'paars' hebben aangekeken?

Afkeer

• luchtige lezing zou al snel tot de conclusie kunnen leiden dat mevr. Van Someren paars niet zou hebben zien zitten. AlsTweede-Kamerlid (1959-1968), als voorzitster en penningmeester van de WT) (1969-1977) en als senator (1974- 1980) liet Haya er geen enkele twijfel over bestaan dat ze een regelrechte afkeer had van alles wat maar naar rood, zelfs naar roze zweemde. En dat was in die jaren heel wat. Samen met haar leermeester Harm van Riel en haar compaan in de strijd Hans Wiegel, voerde Haya ("de drie H's") de harde oppositie aan tegen de belichaming van het linkse kwaad: het kabinet-Den llyl. De polarisatie, een oorspronkelijk uit de linkse koker komende .strategie, was ook aan Haya besteed. Die 'ramkoers' tegen rood bracht haar zelfs in ernstig conflict met de wat meer liberale liberalen van het snit Vonhoff en Geertsema, partijgenoten die de deur naar D66 en PvdA uitdrukkelijk wilden openhouden, de 'paarsen-avant-la-lettre' dus.

Door haar vertolking van de stem van de zwijgende meerderheid (de VVDpolitica benadrukte in dat verband 't grote belang van een goede presentatie) bouwde mevr. Van Someren bij het grote publiek een naam op van een echt ouderwetse rechtse houwdegen. Op die naam drijft Haya voor de buitenwacht nog steeds.

Echter veel belangrijker dan haar felle en inhoudelijke kritiek op de linkse rakkers Den Uyl, Pronk en Van Kemenade, was dat onder voorzitterschap van mevr. Van Someren de WD uitgroeide tot de echte volkspartij die zij al vanaf '48 probeert en pretendeert te zijn. Onder Haya's hamer schudde de WD haar oude imago af van partij van de weigestelden, de partij voor hereboeren, zakenlui en artsen.

Brede volkspartij

n het slothoofdstuk schrijft Van Zanen daarover onder meer: "Haar betekenis ligt vooral in de wijze waarop zij bijdroeg aan de ontwikkeling van de WD tot een brede volkspartij. (...) Haar manier van optreden is daarbij wellicht van groter belang dan de inhoud van haar bijdragen." Haya ("een speciale combinatie van stoerheid en kwetsbaarheid, van zakelijkheid en emotionaliteit") ontketende een populistische revolutie binnen de WD. Samen met Wiegel wist de 'liberale first lady' nieuwrechts in Nederland te mobüiseren. De WD kreeg door heldere standpunten in te nemen en die ook luid en duidelijk overal te propageren een de moderne kiezer aansprekend gezicht.

Welnu, deze doorbraak heeft van de VVD gemaakt tot wat ze nu is: een liberale partij waar niet alleen Wassenaar op stemt, maar ook hele volksstammen uit traditioneel 'rode' bolwerken als Amsterdam en Rotterdam. Door deze massale instroom van 'nieuwe liberalen' veranderde de VVD van karakter. Het oude, elitaire familiebedrijf van Stikker en Oud werd omgevormd tot een professionele, op de massa gerichte organisatie. Gevoegd bij het wegvallen van de Berlijnse muur en de radicale omslag in het geestelijk en maatschappelijk klimaat van ons land, een omslag die ook en met name de PvdA niet onberoerd liet, en paars komt binnen handbereik. Deze ontwikkelingen ziende, zou de vrouw die zo fulmineerde tegen alles wat rood was zelfs beschouwd kunnen worden als een wegbereidster van paars.

Drama

0\'er publiciteit had mevr. Van Someren-Downer nooit te klagen. Het meest was ze in het nieuws in 1976, toen echter ongezocht. Haya, op dat moment voorzitster van de VVD-fractie in de Eerste Kamer, was toen ongewild de hoofdpersoon tijdens het zoveelste bedrijf van het abortus-drama: met enkele andere liberale senatoren stemde ze namelijk tegen een zeer moeizaam totstandgekomen en reeds door de Tweede Kamer goedgekeurd initiatief-wetsvoorstel van PvdA en WD.

De 'schade' zou nog beperkt zijn als het initiatief het ondanks de nee-zeggers in de WD-fractie had gehaald, doch door de WD-tegenstemmen strandde ook deze poging abortus te legaliseren.

De opschudding, niet alleen in het land, maar meer nog in de WD, was enorm. Wie achteraf nog eens naleest hoe hoog de golven in de WD toen gingen, staat er werkelijk versteld van hoe onverdraagzaam verdraagzamen kunnen zijn. Er werd niet alleen gespeculeerd op het verwijderen van of laten zakken van haar naam op de kandidatenlijst, maar ook ontving ze brieven waarin ze met de dood bedreigd werd. Haar werd toegevoegd dat ze bij het bepalen van haar stem politieke bijbedoelingen zou hebben gehad ('wit voetje halen bij het CDA'). En auteur Van Zanen suggereert een verband met het feit dat Haya zelf een nakomertje was en pas op latere leeftijd een kind kreeg.

Deze verdachtmakingen griefden de liberale voorvechtster tot in het diepst van haar ziel. Alsof iemand niet eerlijk en oprecht van mening kan zijn dat het ongeboren leven beschermd dient te worden. Het is toch niet onliberaal, constateerde ze, "om het recht op bescherming van een ongeboren kind te erkennen. Wordt dat onliberaal genoemd, dan glijden we af naar een liberalisme met een keihard gezicht." "Hier volgde ik mijn hart, niet mijn rede," verklaarde ze later.

Mevr. Van Someren gaf toe dat het de moeilijkste beslissing in haar carrière was geweest. Zelf legde ze ter verklaring van haar stemgedrag ook een verbinding naar haar (Remonstrantse) geloofsovertuiging. Een deel van de worsteling die tenslotte tot de tegenstem leidde, staat beschreven in een aangrijpende brief waaaiit Van Zanen citeert: "Het ging bij de beslissing over het abortus-wetsontwerp inderdaad om een gebod van God. Ik heb veel gebeden en wist tenslotte precies wat ik doen moest."

"Ik heb dezer dagen veel pijn gehad om vrienden (gewaande vrienden) die me lieten vallen als een baksteen. Normaal zou ik daardoor geschokt zijn gewee.st, maar het was of er een mantel van zekerheid om mij was. Die zekerheid heeft maar Eén mij gegeven, dezelfde die mij het leven gaf en het leven aan mijn enige zoon, die mij, toen ik dinsdag naar Den Haag ging smeekte 'tegen' te stemmen. Ik zei hem dat ik zeker wist dat het goed zou gaan, omdat ik dat zeker wist.

'Zeker' op een andere manier dan de vuilspuitende columnisten menen. Ik kan het ze toch niet uitleggen. Na de stemming stond voor hen meteen vast dat ik 'de schoft' was. Zouden ze geweten hebben dat ik een werktuig was van iets dat ze niet bevatten kunnen ?"

N.a.v. fan van Zanen: Haya Haya van Someren-Downer, Vrouw voor Vrijheid en Democratie Uitgeverij Balans, Amsterdam, 1994 223 hlz. Prijs f 39,50

M. de Bruyne LAAN VAN MEliRDERVOORT 165 2517 AZ 's CRAVENHAGE TEL. 070 - 3456226 - 3468688

Waterschapsverkiezingen

eer en nadrukkelijker dan ooit tevoren zijn de meesten uwer dit jaar geconfronteerd met de waterschapsverkiezingen. Wij willen proberen in de komende weken enig inzicht te krijgen in de uitslag van deze verkiezingen en daar vervolgens toch iets van vermelden in de volgende Banier.

Wij houden ons clan ook aanbevolen v(X)r uitslagen en commentaren daarop, hetzij van betrokken kandidaten of gekozenen zelf, hetzij van degenen die zich daarmee heliben beziggehouden. Van Goeree-Overflakkee is het al binnen. Waarvoor dank, heer Lodder! Een kranteknipsel kan ook heel verhelderend werken.

Felicitatie

e plaatselijke kiesvereniging van Lunteren bestcjnd 28 mei 70 jaar. Als de voornemens werkelijkheid zijn geworden, is dat herdacht op dinsdag .30 mei j.l. tijdens een bijeenkom.st waarbij ds W.Roos uit Doornspijk een herdenkingsrede heeft uitgesproken.

Graag willen wij deze vereniging hiermee van harte feliciteren. Daarbij spreken we de wens uit dat het verleden met verootmoedigende dankbaarheid mag worden herdacht en dat er voor de toekomst een begeren mag zijn om Gods Eer en het waarachtig welzijn van de medemens te zoeken en te bedoelen. De Staatkundig Gereformeerde beginselen zijn het waard om tot meerdere erkenning gebracht te worden. En dat vraagt van ons allen: activiteit in afhankelijkheid.

DN

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen