DE STILLEN IN DEN LANDE

De Amish vormen een streng gelovige. (Jrthodox-religieu- 7, e gemeenschap, die in de achttiende en negentiende eeuw vanuit Duitsland naar Amerika emigreerden. Zij ontstonden als een fundamentalistische afscheiding van de doopsgezinde beweging. Deze beweging keerde zich ten tijde van de Reformatie tegen de Roomse kerk, maar ten dele ook tegen de Reformatie. Men wilde een zuivere kerk, onafliankelijk van de staat en onafhankelijk van de wereld. Zij predikten dat de leefstijl van de christen sober en geweldloos dient te zijn. In scherpe bewoordingen lieten zij zich uit over zowel kerkelijke als wereldlijke leiders, waardoor zij al snel het slachtoffer werden van vervolging. Duizenden dopersen vonden de dood; tallozen werden omgebracht door marteling, verbranding of onthoofding. Deze veri'olgitigen noopten hen veelal tot een teniggetrokken leven op het platteland, waardoor zij hekend werden als de stillen in den lande. De Amish, zo genoemd naar hun leider Jakob Amman, zijn in hoofdzaak afkcjmstig uit Zwitserland en Duitsland en zijn in het begin van de 18e eeuw geëmigreerd naar Amerika. Daar vormen zij nu een florerende gemeenschap van ongeveer 150.000 zielen die verdeeld zijn in circa 850 kerkdistricten.

Zelfbeperkend

Zij kenmerken zich door een levenshouding waarin bewust gekozen wordt voor eenvoud en zeltheperking. Zij hebben geen elektriciteit en geen telefoon in huis, geen auto's als vervoermiddel, maar paard en wagen (buggy). Zij bewerken him land met paarden, hebben eigen scholen en sturen hun kinderen niet naar het voortgezet onderwijs. Ze sluiten geen levens-, ziekteko.sten-, ongevallen- of brandverzekering, maar vallen in geval van nood tenjg op een eigen systeem van onderlinge hulpverlening. Ouderen gaan niet naar bejaardenhuizen, er wordt geen gebniik gemaakt van sociale uitkeringen of overheidssubsidies. Televisie en radio zijn uit den ho7.c, moderne literatuur wordt niet gelezen, opsmuk als ringen, oorbellen, horloges, parfum e.d. wordt als ongewenste ijdelheid gezien, alcohol en roken zijn doorgaans taboe. Dit is uit te breiden met voorschriften omtrent zondagsheiliging, verbod op dans, toneel, bicxscoop, enz.

Niet geheel ten cmrechte wordt opgemerkt dat er. ook qua voorschriften betreffende haardracht en kleding van de vrouwen, de inmiddels bijna traditionele parallellen getrokken kunnen worden met de 'zwarte kousekerken van 'Staphc^rst' en 'Urk'.

"De prediking kent een hoog gehalte aan hel en verdoemenis Droefgeestigheid, tivijfel. berusting en ook angst vormen de grondtonen va)i de levensvisie van zowel de Amish als de zware protestantse gemeenten in ons land". Een en ander wordt versterkt door uiterlijke overeenkomsten als het langzame zingen, de lengte van de kerkdiensten, de haardracht van vrouwen en de kleding van mannen en vrouwen. Daar komt nog bij dat het afgezonderd leven extra wordt beklemtoond door het geheel eigen taalgebruik. Kortom, de door grote vroomheid gekenmerkte levensbeschouwing van de Amish predikt afzondering van de wereld, o.a. op grond van Rom.l2 vers 2: ivordt dezer wereld niet gelijkvormig.

Veranderingen

Viinzelfsprekend .staan tijd en ontwikkelingen ook voor de Amish niet stil. Dat vraagt van hen een grote vaardigheid in het bewaken van de grenzen tussen eigen leefwereld en de wereld van modernisering en vooruitgang om hen heen. Compromissen moeten daarom bijna doorlopend gesloten worden. Keer op keer moeten keuzes, soms pijnlijke, gemaakt worden om de eigen leef-

Vervolg op pagina 4 wijze en het 'oude geloof niet in gevaar te brengen. Gebleken is dat zij zich op dat terrein in de loop der jaren grote vaardigheden hebben eigen gemaakt. Het fenomeen van culturele gren.sbevvaking en afzondering van de wereld i.s grotendeels neergelegd in de Ordnung van de Amish, die o.a. aansluiting op het elektriciteitsnet en het hebben van privé-telefoon verbiedt, evenals het bezit van auto's en het hebben van aibberen banden op de tractor c^f op andere door paardekracht getrokken landbouwmachines. Op buitenstaanders kan dat een gezochte en soms ook inconsequente indruk maken, maar voor de Amish zijn ze cruciaal omdat hun basiswaarden in het geding zijn.

Aaasluiting op het elcktriciteit.snet is een directe doorbreking van de afzondering met de buitenwereld, maakt hen afhankelijk van in.stituties buiten de eigen gemeen.schap en wordt gezien als een eerste stap naar verderfelijke media als radio en televisie. Ook voor de privé-telefoon geldt dat ze de wereld in huis halen, het maakt toegang tot ongewen.ste informatie mogelijk, vormt een inbreuk op het dagelijks gezinsleven en leidt tot roddel en achterklap. Ook de auto maakt een einde aan de afzondering van de wereld en wordt gezien als symbool van individualisme.

Alleen wonen

Het bovenstaande is maar een greep uit het zeer lezenswaardige boek van Peter Ester, hoogleraar Sock)logie aan de Katholieke Universiteit Brabant. Wat daarin voor (jns interessant en leerzaam is, zijn niet zozeer de overeenkomsten met wat wij als christelijke levenshouding zien. Het is ook niet alleen het lichte gevoel van heimwee dat ons kan bezetten als we lezen dat hen kennelijk in grote mate is gelukt te praktizeren wat wij zeggen te willen, maar wat naar onze mening besli.st niet tot de mogelijkheden be- hoort. Onwillekeurig gaan c^nze ge- dachten naar de geschiedenis der Re- chabieten: of denken we aan het be- vel des HEEREN aan Zijn volk om al- leen te wonen. Onwillekeurig komt de -overigens zeer terechte- vraag op, of wij toch niet te gemakkelijk heb- ben prijsgegeven wat we hadden moeten va.sthouden. Hoewel situaties nooit volledig vergelijkbaar zijn, heb- ben deze Amish kans gezien om staande te blijven in een totaal gese- culariseerde omgeving. Daarin heb- ben zij ook niet zonder grote in- spanningen, strijd en moeite verkre- gen of gehouden wat zij hebben.

Noodzaak

Grensbewaking is voor deze mensen geen vanzelfsprekendheid, maar een continu proces van onderhandelen met de bLiitenwereld, waarbij sommige vernieuwingen wel en andere niet geaccepteerd (moeten) worden. Daar is heel veel leerzaams van te zeggen. De ruimte laat dat niet toe. Alleen dit: veelal wordt een grensverleggende verandering geaccepteerd vanuit noodzakclijkheid.soverwegingen.

Elektriciteit, nee; maar als het vereist is om de melk in de tanks te koelen, omdat het anders niet meer afgeleverd kan worden aan de melkfabriek, dan is het bestaan regelrecht in het geding. Als compromis wordt dan besloten daarvoor elektriciteit op te wekken door een dieselmotor en dan ook uitsluitend daaivoor te gebruiken. Is er levensgevaar dan kan het nodig zijn van de telefoon of de auto gebruik te maken. Maar dergelijke situaties zijn geen alibi om auto en telefoon dan ocjk maar algemeen te gaan gebruiken en 'in huis' te halen. Eén telefooncel midden in het dorp is daaivoor voldoende en er is altijd wel een niet-Amish in de buurt die een auto heeft. Dat lijkt mi.s.schien inconsequent, maar dat zou nog wel eens mee kunnen vallen! Dat het een compromis is, weten zij zelf ook wel. Maar het is voor hen geen reden om vanwege (de schijn van) een bepaalde mate van inconsequent handelen direct van het complete principe afstand te doen.

En gij?

Het kan in geen geval kwaad daar onze levenshouding als Gereformeerde Gezindte eens aan te toetsen. Hun uitgang.spunt is: met hoe weinig van de wereld kunnen wij toe? Is het onze niet vaak: hoever kunnen wij met wereld mee? En dan is het zeker waar dat ook al het goed dat de Amish mogelijk ck)en, geen nut zal doen ten dage der verbolgenheid, en dat daar en hier alleen Gerechtigheid zal redden van de dood. Toch hebben zij veel in hun uiterlijk leven waarvan wij moeten zeggen dat zij daarin dichter bij Gods Woord leven dan wij. Evenals de boodschap dat ook daarin zichtbaar wordt dat in het onderhouden van Gods geboden, grote loon is.

Daar is veel en veel meer van te zeggen, maar laat de lessen duidelijk zijn. Ook wij staan regelmatig voor keuzes die te maken hebben met het bewaken van onze grenzen en het behoud van onze eigen identiteit. Dat daarin meer mogelijk (geweest? ) is dan wij dikwijls beweren, toont ons dit boek. Maar daarnaast zal dan ook duidelijk moeten zijn dat wij ook in dit opzicht geen twee heren kunnen dienen. Niet met alles mee kunnen, leidt tot afzondering, tot geheel anders zijn en leven. Kortom, een zeer

leerzaam boek!

DN

S'.a.u. Peter Ester: De stillen op het land. geverij Kok Agora/Syntax; 160 pag. Prijs f32, 50.

DN

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen