GROEN VAN PRINSTERER

PARTIJDIGHEID

"Je moet de zaken natuurlijk wei objectief bekijken." aen als je onpartijdig , ben je in staat om een i oordeel te geven." Dit i stellingen doet het J. SGP'ers worden er r al eens mee om de oren agen. "Ja, u kunt dat nu be> veren, maar u bent I ijdig." En laten we maar ^k zijn, de tegenstander ins dit toevoegt heeft oon gelijk. Ontken maar dat je als partijman niet idig bent. Het zou eerder eemding wekken als je i- «GP'er niet partijdig zou zif: -,

MLjr hoe 'onparfijdig' zijn onze op, .onenten. Zijn ze niet zelf even pa; jdig? Ower partijdigheid en or, ; .'jrtiidigheid schreef mr. Groen vci Prinsterer in 1 873 een prachtige .n leerzame verhandeling, vol op • erkingen die vandaag de dag di' : t toe te passen zijn op onze tijd en .e discussies die wij anno 2001 voeren. Van Groen is ook het bekende /oord: "Alleen hij die partijdig is, - .an onpartijdig zijn." Het opstel wcann Groen deze stelling uitwerkt, ge- ik graag (zij het in verkorte vornij door. Het tekent Groens denken.

VORMKRACHT

Poi'ijdigheid is voor de bestudering der geschiedenis (...) een onrrn'sbaar vereischte. Partijdigheid, zooals ik ze bedoel, is m.i. de conditio sine qua non der onpartijdigheid van den geschiedschrijver, gelijk ze door onzen voortreffelijken nistoriekenner dr. Fruin, in zijne merkwaardige intreêorotie, aangeprezen en in zijne geschriften in beoefening gebragt is. Beginselloosheid is van hetgeen hij en ik bedoelen de karikatuur. Wie zelf beginselloos is, maakt zich van het bij uitnemendheid historische der beginselen geen begrip. De beginselen zijn de feiten van den hoogsten rang. De feiten waarin de vormkrocht der geschiedenis ligt. (...)

Die een beginsel heeft, kiest partij. Onpartijdigheid is alleen in een partijman denkbaar. Partijman wordt iedereen die waarheid bovenal en dus ook beginsel, dat hij voor waar houdt, liefheeft. Uit die waarheidsliefde ontstaat een streven naar volledigheid van onderzoek. Een streven om regt te doen wedervaren aan elke wederpartij. Een waarheidsliefde, die voor de moeite der navorsching kracht geeft, en zoowel in openbaarmaking als in oordeelvelling, de verzoekingen der principiële voorliefde overwint. (...)

ONREDELIJK

Wat volgt hieruit? Dat onpartijdigheid te vorderen van iemand die partijdig is, onredelijk zou wezen. Het is, te verlangen dat hij anders zal schrijven dan hij denkt. Laat een partijdig man, zoo hij zich geroepen acht om een geschiedenis te schrijven, partijdig schrijven. Hij trachte de overtuiging, die hem bezielt, zoo levendig, zoo sprekend mogelijk uit te drukken. Zoo zal hij althans een stuk leveren, dat kunstwaarde bezit, dat een reden van bestaan heeft.

Zoekt hij daarentegen die overtuiging te bedekken en te bemantelen, om andersdenkenden geen aanstoot te geven en aan allen te voldoen, hij zal een misgeboorte voortbrengen, dat niet leven kan, omdat het beginsel van het leven moedwillig vernietigd is. En hij zal zelfs niet eens den schijn van onpartijdigheid kunnen bewaren, want onze overtuiging kunnen wij gelukkig niet verloochenen. Wij mogen haar verbergen zoo veel wij willen, op het onverwachts straalt zij door, en geeft dan des te meer ergernis, naar mate zij schroomvalliger bedekt was.

INSINUEREN

Reeds de eerlijkheid vordert dat men zijn oordeel te kennen en niet te roden geeft, dat men zich toont zoo als men is, en niet zoo ais men denkt het minst te mishagen. Wat is het dat Bilderdijk zoo ergert in Wagenaar? Juist die bedekte partijdigheid. In plaats van ruiterlijk uit te komen voor zijn gevoelen, hartstogtelijk te roemen of te laken, zoo als Bilderijk gewoon is, pleegt Wagenaar zijn eigen oordeel bescheiden te verzwijgen, maar den lezer als van zelf tot het vormen van een oordeel te leiden, dot met het zijne overeenkomt. Zoo houdt hij zich schijnbaar onzijdig, maar oefent inderdaad op de meening zijner lezers een even beslissenden invloed uit, als indien hij zijn eigen gedachte met kracht van taal had aangedrongen. Zeker, wij zullen den ruwen, heftigen toon van Bilderdijk niet prijzen, maar aan zijn ronduit spreken geven wij de voorkeur boven het behendig insinueren, dat vele oogenschijnlijk minder partijdige schrijvers zich veroorloven.

FANTASIESTUK

De onvergefelijke fout van Bilderdijk ligt, naar mijn oordeel, niet in zijn partijdige opvatting, maar in zijn gebrekkig onderzoek. Hij heeft zich de noodige moeite niet getroost om naouwkeurig te leeren kennen hetgeen hij beschrijven wilde. Hij heeft dezelfde fout begaan als de schilder, die zijn portret op het doek brengt voor hij den af te beelden persoon juist heeft opgenomen. Hoe fraai geschilderd, hoe geniaal opgevat, zijn stuk zal geen portret, maar een bloot fantasiestuk wezen' Bilderdijk was een partijdige partijman. Een zoogenaamde geschiedenis kon hij schrijven; geschiedenis niet. Zij werd pleitmemorie en de voorliefde voor den advocaat zou, vrees ik, ook bij nauwkeuriger onderzoek schier ongeneeslijk zijn geweest. Tout connaTtre serait tout pordonner, schrijft madame de Staël, maar wetenschap baat niet, wanneer de vooringenomenheid aan het weten eigen kleur en licht geeft."

M. de Bruyne

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen