Studiecentrum · Het middenveld

Onze samenleving is de laatste decennia op verschillende fronten sterk in beweging. Dat geldt ook voor de klassieke indeling tussen overheid en burger. In het begin van de vorige eeuw vtras nog duidelijk af te bakenen v\fat tot de taak en verantwoordelijkheid van de overheid behoorde en wat de taak was van de burger of het maatschappelijk middenveld. Nu is dat veel lastiger vast te stellen. Er is een ontwikkeling gaande waarbij overheid en maatschappij meer en meer vervlechten. Ook lijkt een verzakelijking op te treden in het publieke domein, waarin meer taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden worden toegekend aan het maatschappelijk middenveld. Daarbij komt dat ook het maatschappelijk middenveld aan verandering onderhevig is. Individuen lijken zich minder te willen binden aan maatschappelijke organisaties waarin gezamenlijk verantwoordelijkheid wordt gedragen voor maatschappelijk taken. Kortom: de verhoudingen en verantwoordelijkheden tussen overheid, burger en maatschappelijk middenveld zijn aan het verschuiven. In dit artikel wil ik ingaan op het maatschappelijk middenveld.

Verantwoordelijkheden

De visie op het maatschappelijk middenveld hangt nauw samen met de visie op de aard en de omvang van de overheidstaak. De mate van overheidsbemoeienis is immers omgekeerd evenredig aan de ruimte die aan het maatschappelijk middenveld en het particulier initiatief wordt toegemeten. Onbegrensde of teveel verantwoordelijkheden en taken aan de overheid toemeten, betekent dus automatisch een inperking van de vrijheid van burgers en maatschappelijke verbanden. Teneinde een visie op het maatschappelijk middenveld te verwoorden, is het onjuist niet eerst af te bakenen wat de verantwoordelijkheden van het particulier initiatief zijn en wat verantwoordelijkheden en taken van de overheid. Het maatschappelijk middenveld staat daar immers tussenin. Hieronder worden de verantwoordelijkheden van de verschillende deelnemers geschetst, zoals de SGP dat voorstaat.

Particulier initiatief

Vanaf haar ontstaan in 1918 is binnen de SGP altijd sterk de nadruk gelegd op het particulier initiatief, leder mens heeft namelijk een persoonlijke verantwoordelijkheid en roeping. De mens heeft van God de opdracht gekregen om de aarde te bouwen en te bewaren.Voor de uitvoering van die opdracht moet de mens persoonlijk tegenover God verantwoording afleggen. De SGP heeft zich om deze reden altijd sterk gemaakt voor de vrijheid en eigen verantwoordelijkheid van het individu en ook van het economische leven. De nadruk die de SGP legt op het particulier initiatief bedoelt tevens de grens van de overheidsbemoeienis aan te geven. Het is niet zo dat de overheid per definitie geen taak heeft, maar deze taak is begrensd. Het gevaar van te veel overheidsbemoeienis is dat het particulier initiatief onvoldoende haar eigen verantwoordelijkheid kan nemen. De SGP-visie op het particulier initiatief is door te trekken naar het maatschappelijk middenveld.Ten principale geldt daarvoor hetzelfde. Ook maatschappelijke organisaties en instellingen hebben een eigen verantwoordelijkheid. Het verschil is dat het particulier initiatief zich nu heeft georganiseerd om gezamenlijk de verantwoordelijkheid voor bepaalde activiteiten te dragen. Om die te kunnen dragen, moeten deze organisaties de ruimte hebben om zelfstandig activiteiten te verrichten. Hoever gaat deze zelfstandigheid? Om deze vraag te beantwoorden, moet iets gezegd worden over de visie op de overheid.

Tot Uw dienst

De SGP heeft haar visie op de aard en omvang van de overheidstaak verwoord en vastgelegd in de nota Dienstbaar tot gerechtigheid. De SGP vindt dat de overheid dienstbaar moet zijn tot gerechtigheid. Dienstbaarheid heeft in deze visie twee aspecten. Enerzijds moet de overheid dienstbaar zijn aan God, want zij is Zijn ambassadeur op aarde. De SGP ziet de overheid als dienares van God. Zij is onderworpen aan Gods gezag en maakt Zijn geboden tot normatief uitgangspunt voor haar beleid. In de Bijbel worden de overheid verantwoordelijkheden opgedragen en zij moet daarover verantwoording afleggen aan God, aan Wie zij haar gezag ontleent. Deze verantwoordelijkheden mogen en kunnen niet worden gedeeld met maatschappelijke verbanden. Maatschappelijke verbanden mogen dus geen verlengstuk zijn of worden van de overheid en de politiek. Dat zou betekenen dat de overheid haar bijzondere roeping en verantwoordelijkheid miskent. Staat en maatschappij zijn twee kringen die ieder een eigen verantwoordelijkheid hebben tegenover God.

Tot uw dienst

Anderzijds is de overheid er voor'het volk'. Zij is er ten dienste en ten goede van de onderdanen. Dit betekent dat de overheid niet een kille, afstandelijke houding heeft aan te nemen, maar met betrokkenheid, respect, liefde en geduld haar beleid moet trachten te verwezenlijken. Dit betekent niet dat de regering de uitvoering van allerlei taken zelf ter hand moet nemen. Binnen deze normatieve visie past juist de gedachte dat maatschappelijke organisaties zoveel mogelijk taken zelf moeten uitvoeren. De overheid moet de zelfstandigheid van de maatschappelijke verbanden respecteren en ervoor zorgen dat binnen deze verbanden individuen de ruimte hebben om hun roeping uit te voeren in verantwoordelijkheid tegenover God. Daarnaast staat de overheid verder af van de burger dan de maatschappelijke organisaties. Het ligt dan voor de hand dat de overheid binnen bepaalde randvoorwaarden zoveel mogelijk het maatschappelijk middenveld de vrije hand geeft om dienstbaar tot gerechtigheid bezig te zijn.

Tot slot

Samenvattend ziet de SGP voor het maatschappelijk middenveld een wezenlijke functie weggelegd in de verhouding tussen overheid en burger. Enerzijds fungeren de organisaties en instellingen die behoren tot het middenveld als verbinding tussen overheid en burgers, anderzijds vormen ze een buffer tussen de staatsmacht en de voor de voor hun eigen belangen opkomende burgers. Het maatschappelijk middenveld is dan ook onmisbaar voor een gezonde samenleving, omdat de verantwoordelijkheid voor de bijdrage aan de inrichting en functionering van de samenleving zo dicht mogelijk bij de burger ligt.

J.W. van Berkum, medewerker studiecentrum SGP

Guido de Brès-Stichting

studiecentrum SGP

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen