Studiecentrum · Open het politieke systeem (I)

In NRC Handelsblad van zaterdag 17 niaart jl. werd in het artikel 'Open het politieke systeem' een discussie opgestart over democratische en bestuurlijke vernieuwing. De schrijvers, Guido Enthoven, jurgen van der Heijden en Jan Schrijver, doen in hun artikel zes voorstellen om te komen tot democratische en bestuurlijke vernieuwing. Een kleine bijdrage aan het debat in twee afleveringen.

Guido de Brès-Stichting

Studiecentrum SGP

Inbreng kiezer

De schrijvers nemen meteen aan het begin een duidelijk uitgangspunt in: het volk is soeverein en niet zijn vertegenwoordigers. In kernachtige bev/oordingen stellen zij: "We v\^illen onze soevereiniteit terug, we willen beter vertegenwoordigd worden en we willen beter bestuurd worden." De auteurs spreken hun vrees uit dat'de democratie het kind van de rekening' wordt. De gemakzucht heeft immers de politici in de greep, terwijl de kiezer op zoek is naar duidelijke lijnen en ankerfiguren. Het eerste voorstel van de schrijvers behelst meer inbreng van de kiezer De kiezer zou niet alleen eens in de vier jaar de mogelijkheid moeten hebben om vertegenwoordigers te kiezen, maar ook tussentijds via referenda inspraak moeten kunnen krijgen. Met de huidige technische middelen is het een koud kunstje te bepalen waarover de kiezer mee wil praten. Zij stellen voor om tijdens de verkiezingen ook te vragen naar de onderwerpen waarover een al dan niet correctief referendum gehouden zou moeten worden. Het politieke bedrijf zou door meer burgerparticipatie meer vanuit de vraagkant gestuurd gaan worden. Hetgeen zal leiden tot een minder ontevreden gevoel bij de burger.

Kanttekeningen

Bij hun voorstel van democratische en bestuurlijke vernieuwing zijn zeker vraagtekens te plaatsen. In de eerste plaats is het een valse tegenstelling om de soevereiniteit van het volk te stellen tegenover het systeem van de Nederlandse parlementaire democratie. Alsof volkssoevereiniteit een redelijk alternatief is voor een solide parlementaire democratie! De schrijvers suggereren echter dat alleen een vorm van directe democratie de door de bevolking nagestreefde vrijheid recht doet. Een referendum, al dan niet correctief, past niet in het Nederlandse systeem van vertegenwoordiging. In directe democratieën, zoals Zwitserland, pleegt men gebruik te maken van referenda. Het Nederlandse systeem daarentegen beperkt de inbreng van de burger tot het verkiezen van vertegenwoordigers. Het electoraat geeft de volksvertegenwoordiger een mandaat mee voor de overeengekomen ambtstermijn. Een referendum in het staatkundige bestel van Nederland is een vreemde eend in de bijt.

Een tweede probleem is dat de meeste kiezers over het algemeen niet voldoende in staat zijn om hun mening in referenda weer te geven. De meeste politieke en bestuurlijke kwesties zijn zó gecompliceerd en specialistisch dat tussenkomst van het parlement correct en vereist is. De volksvertegenwoordigers zijn specialisten op de verschillende beleidsterreinen en zijn vertrouwd met procedures. Bovendien kunnen de meeste politieke kwesties niet uiteengezet worden in eenduidige keuzes waarop met ja of nee geantwoord kan worden. Het is ook de vraag in hoeverre de gewone kiezer in staat zal zijn om de consequenties van zijn keuze te overzien.

Ten derde zullen, mijns inziens, de bestuurlijke chaos en versplintering alleen maar toenemen met allerlei vormen van

directe democratische inmenging. Daar komt bij dat de politiek dan even ver van de burger af blijft staan als nu het geval is. Ik maak me geen enkele illusie als het gaat om deelname van de burger in het besluitvormingsproces. De voornoemde schrijvers zien echter aan de horizon een wenkend perspectief met mondige burgers die een zinnige inbreng hebben in het landsbestuur. Ik bestrijd dat die inbreng erg zinnig zal zijn en bovenal betwijfel ik of de politieke betrokkenheid zal toenemen bij de burger als er meer vormen van inbreng worden gecreëerd. Als de meeste burgers al geen puf hebben om naar de stembus te gaan, hoe zal dan de opkomst bij een referendum zijn? Zeker als er meermalen per jaar referenda gehouden gaan worden. Als dan de volkssoevereiniteit het ideaal is van de schrijvers, dan is het toch wel gek dat zij pleiten voor referenda waarbij het democratische gehalte, naar het zich laat aanzien, nog betreurenswaardiger zal zijn dan bij Kamerverkiezingen.

Het vierde probleem dat ik met dit voorstel heb is dat het geheel niet nieuw is. Al vanaf haar oprichting probeert D66 democratische vernieuwing door te zetten door middel van referenda en dergelijke. Wat de auteurs hier voorstellen is niet meer dan oude wijn in nieuwe zakken. Ook zal 'de nacht van Wiegel' ieder nog vers in het geheugen liggen. Het wetsontwerp over het referendum is immers door de Eerste Kamer van de Staten-Generaal verworpen. Het getuigt naar mijn mening juist van a-democratische trekjes als je vlak na de behandeling van een wet dezelfde wet of een wet van gelijke strekking zou willen indienen. De door de auteurs gedane voorstellen getuigen in ieder geval van een soort'paarsachtige' minachting voor het parlement.

Volkssoevereiniteit

Als laatste punt de term volkssoevereiniteit. De SGP is niet zo gecharmeerd van deze term. Niet het volk is soeverein, maar de God van hemel en aarde is soeverein. God bekleedt overheden met gezag. De overheid heeft haar eigen (regeer)taak en verantwoordelijkheid. De politieke macht wordt dus niet in eerste instantie ontleend aan het volk. Vanuit haar eigen verantwoordelijkheid dient de overheid in samenwerking met het parlement als medewetgever en controleur haar beleidsaf^vegingen te maken. De SGP is dan ook altijd een warm voorstander geweest van het systeem van de parlementaire democratie. Directe democratie door middel van referenda voegt daar in het geheel niets aan toe. De SGP is het dus hartgrondig oneens met dit voorstel voor democratische vernieuwing.

Evert Bosma, wetenschappelijk medev/erker Guido de èrès-Stichting

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen