Tweede Kamer · De tijd was rijp

Hoe de stemming in huize-Kersten was op de avond van 5 juli 1922, verk/ezingsdag, weten we niet. Of dominee al wist dat hij gekozen was en wat zijn eerste reactie was, is nergens geboelistaafd. Maar het laat zich raden dat toen het nieuws eenmaal tot de ruime pastorie van het mosseldorp Yersel< e was doorgedrongen, dit grote consequenties had voor het nog jonge gezin van het kersverse kamerlid. Het arbeidsveld van ds. Kersten zou zich voortaan niet meer alleen uitstrekken tot de dorpen in de vlakke Zeeuwse polders, nu kwam daar het deftige 's-Gravenhage bij. In de persoon van de 40-jarige predikant maakte de SGP haar entree op het Binnenhof.

Rijp

De tijd was er rijp voor In 1918 was de Staatkundig Gereformeerde Partij opgericht. De drijvende l< racht achter de nieuwe politiel< e groepering was ds. G.H. Kersten. Met een paar gelijkgezinden was hij op woensdagochtend 24 april om half tien samengekomen in de kerk van de Gereformeerde Gemeente aan de Segeerstraat in Middelburg.Wat hen dwars zat, was dat de Antirevolutionaire Partij (ARP) zo verwaterde. Ook werd het de ARP euvel geduid dat zij heulde met aartsvijand 'Rome'. Alleen met een bezwaard hart kon daarom nog ARP worden gestemd. Of men bleef bij de verkiezingen gewoon thuis, of stemde liberaal.

Kersten had hier geen vrede mee. Er was hem er daarom alles aan gelegen om het oude gereformeerde volksdeel weer stem te geven, ook in Den Haag. Dat kon maar op een manier: via een nieuwe politieke partij. Een gelukkige omstandigheid daarbij was dat in 1917 het kiesstelsel was veranderd. Ingevoerd was het algemeen kiesrecht en - voor de SGP nog veel wezenlijker- een verdeling van de stemmen op basis van evenredige vertegenwoordiging.Alle stemmen telden nu even zwaar Daardoor konden voor het eerst ook kleine partijen een zetel veroveren in de Tweede Kamer.

Dat was in 1918 wel gebleken. Maar liefst acht eenmanspartijen be­ machtigden bij de Kamerverkiezingen van dat jaar een plaats in de groene Kamerbankjes. De SGP was daar echter niet bij, hoewel ze wel had meegedongen naar de gunst van de kiezers. Dat was natuurlijk een teleurstelling geweest voor ds. Kersten en de zijnen, maar ook begrijpelijk. Immers: de oprichting van de SGP had plaatsgevonden slechts tien weken vóór de verkiezingen. Er was bijna nog niks - geen eigen blad, geen partijbureau, nauwelijks propaganda-materiaal en een partij-ap-

paraat dat nog van de grond af moest worden opgebouwd. Bovendien was de opstelling en indiening van de kandidatenlijst niet van een leien dakje gegaan.

Aanlooptijd

De uitslag viel dus tegen. Op de twee SGP-kandidaten, de heren B. Leemans uitVriezenveen en R Gijze te Rotterdam, werden in totaal 5179 stemmen uitgebracht, nog geen 0, 40% van de uitgebrachte stemmen. Aan de andere kant was de uitslag ook bemoedigend.

Gelet op de korte aanlooptijd was ruim 5000 stemmen nu ook weer niet slecht. Sterker nog: met een goede 1600 stemmen meer had de SGP het wél gered. Dat feit, én hun geloofsvertrouwen, gaf de SGP'ers van het eerste uur moed voor 1922.

De verkiezingsstrijd van 1922 was tamelijk tam. Echt grote en allen beroerende politieke strijdvragen waren er niet. Zorgelijk waren de sterk gestegen uitgaven en dalende belastingopbrengsten, reden waarom er gehamerd werd op 'versobering' en minder (sociale) lasten en ambtenarij. De Coalitie van confessionele partijen (ARR Christelijk Historische Unie en Rooms-Katholieke Staatspartij) onder leiding van de eerste Roomse minister-president van ons land, jhr. mr Ch. Ruys de Beerenbrouck, rekende desondanks op een nieuw mandaat van de kiezers.

Adres

Ook de SGP stond goed in de startblokken. In het hele land waren er kiesverenigingen opgericht, in 1921 was het eerste nummer verschenen van het eigen partijblad 'De Banier' en landelijk had de partij flink aan de weg getim-

merd met een succesvolle buiten-parlementaire actie: het'Adres tegen de vaccinatie en haar dwang', die in korte tijd 27.000 handtekeningen opleverde. Bovendien had ds. Kersten veel aandacht gekregen voor een brochure waarin hij de Invaliditeitswet fel bestreed. De enige tegenslag was eigenlijk dat de ARPpartijtop niets voelde voor een door de SGP aangeboden lijstverbinding om zo te voorkomen dat er stemmen weg zouden lekken naar'rood'.

Toen werd het 5 juli. De uitslag was een groot succes. Het stemmenpercentage voor de nieuwe partij bleek meer dan verdubbeld, en wel van 0, 39% naar 0, 91%. Maar liefst 26.744 kiezers hadden hun stem uitgebracht op de kandidatenlijst van de SGR waar ds. Kersten dit keer zelf als eerste op prijkte. Dat was ruim voldoende voor een zetel in de Tweede Kamer. Ds. Kersten kon zijn geloofsbrieven in orde gaan maken.

Menno de Bruyne

Dit jaar is het precies 80 jaar geleden dat de SGP haar intrede deed in de Tweede Kamer. De Banier hoopt daar de komende maanden bij stil te staan in een serie artikelen over de SGP in de Tweede Kamer in heden en verleden. In deze Banier het eerste artikel. Onderwerp: de verkiezingen van 1922. Mochten er overigens (oudere) lezers zijn die nog aanvullingen kunnen leveren op het beschrevene, dan houdt ondergetekende zich van harte aanbevolen. Adresgegevens: zie colofon op pagina 2, onder Tweede Kamer.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen