Tweede Kamer · Parlementaire enquête

De Tweede Kamer beschikt over een heet arsenaal wapens waarmee het kabinet kritisch gevolgd kan worden. Het wapen dat algemeen wordt beschouwd als het zwaarste geschut dat de Kamer tegen de regering in stelling kan brengen, is de parlementaire enquête. Daarmee kan het parlement geheel zelfstandig een onderzoek verrichten naar een kwestie die het zélf van belang vindt om uit te diepen. Het kabinet en individuele bewindslieden moeten daaraan meewerken. Dat personen verplicht zijn om te verschijnen voor een enquêtecommissie en daarbij onder ede kunnen worden gehoord, geeft aan de enquête nog extra veel gewicht.

Handjevol

Het instrument van de parlementaire enquête is al oud. Reeds in 1848 kreeg de Tweede Kamer dit'recht van onderzoek'. Het gebruik dat deTv^eede Kamer van dit recht heeft gemaakt is overigens erg w^isselend.Aan het eind van de 19e eeuw zijn er een handjevol gehouden, waarna het lange tijd stil bleef. Direct na de tweede wereldoorlog is er opnieuw door de Kamer 'geënquêteerd, en wel naar het regeringsbeleid in de jaren 1940-1945. Het was een hele bijzondere enquête, die een beetje dienst deed als een controle achteraf door het parlement op wat de kabinetten in Londen hadden gedaan en nagelaten.

Na deze unieke enquête werd het onderzoeksrecht opnieuw toegepast in l983.Voorwerp van onderzoek was de ondergang van het reusachtige scheepsbouwersconcern Rijn-Schelde-Verolme. Daar waren miljoenen aan overheidsgeld ingestopt - echter zonder resultaat. De vraag was: hoe heeft dit kunnen gebeuren, en welke lessen kunnen hieruit getrokken worden voor toekomstige projecten? Omdat deze enquête allerwegen als een succes werd beschouwd (mede vanwege de enorme publiciteit waarmee de verhoren en de conclusies gepaard gingen), is het wapen daarna nog ettelijke keren ingezet.Te noemen zijn de enquêtes naar de subsidies in de bouw, de 'paspoortaffaire', de commissie-Van Traa naar de opsporingsmethoden van politie en justitie, de Bijlmerramp, de bouwfraude en, de meest recente, de uitzending van Nederlandse militairen naar en de val van Srebrenica.

Baanbrekend

Sinds de SGP 80 jaar geleden haar intrede deed in de Tweede Kamer, zijn er in totaal negen parlementaire enquêtes gehouden. In vijf daarvan 'draaide' de SGP-fractie met een eigen man mee. Dat begon al met de 'oorlogsenquête', waar irVan Dis lid van de enquêtecommissie was. Zijn zoon, C.N. van Dis jr, maakte deel uit van de baanbrekende RSV-commissie -"een kundig en ge­ waardeerd lid." Dat hij (mede namens GPV en RPF) deel uitmaakte van die commissie-Van Dijk was mede te danken aan het feit dat Van Dis jr gold als een erkend financieel specialist. Om diezelfde reden nam hij negen jaar later opnieuw plaats in de commissie die zich boog over de uitvoering in de praktijk van talloze wetten op het terrein van de sociale zekerheid (commissie-De Vries). Mr.Van den Berg was een tijdje plaatsvervangend lid van de al genoemde bouwsubsidie-commissie. Overigens betekent het lidmaatschap van een parlementaire enquêtecommis-

sie voor een kleine fractie een flinke aanslag op de mogelijkheid al het Kamerwerk te volgen. Feitelijk komt het erop neer dat de fractie die een lid aan zo'n commissie 'levert' het voor wat betreft het andere werk met een man minder moet doen. Dat hakt er voor een twee- of driemansfractie natuurlijk behoorlijk in. In de praktijk moet het normale werk dan uitgesmeerd worden over de overblijvers, waarbij het vaak een uitkomst was dat er werd opgetrokken met GPV en RPF Met des te meer vrijmoedigheid kon ook een beroep op de 'buren' worden gedaan om­ dat het afgevaardigde lid daar zat mede namens die andere fracties. Zoals het omgekeerd zo was dat een GPV- of RPF-lid van een enquêtecommissie daar mede namens de SGP in figureerde.

Aderlating

De laatste SGP'er die in een enquêtecommissie plaatsnam was mrVan der Staaij. Hij excelleerde in de spraakmakende commissie die speurde naar al dan niet vermeende frauduleuze praktijken in de wereld van de bouw. Daarbij bleek nog eens dat het'investeren' in zo'n lidmaatschap van een enquêtecommissie voor de fractie weliswaar een aderlating betekent, maar dat er voor die fractie én het kamerlid zelf ook een positieve uitwerking is. Betrokkene raakt namelijk, mede als gevolg van het feit dat de openbare verhoren vrijwel altijd rechtstreeks worden uitgezonden door de tv, in één klap bekend.Vandaar dat het in grote fracties vaak azen is op het lidmaatschap van zo'n enquêtecommissie.

Naast enquêtecommissies zijn er ook nog Kamercommissies die met minder bevoegdheden uitgerust een bepaalde kwestie nader onderzoeken. Maar omdat het enquêtewapen te zwaar wordt geacht, kiest de Kamer in dat geval voor een 'lichtere' onderzoeksvorm. Mocht blijken dat alsnog dieper moet worden gegraven, dan kan er altijd later nog een enquêtecommissie worden ingesteld. In een aantal van deze lichtere onderzoekscommissies namen ook enkele SGP-kamerleden plaats.

De voor de SGP meest interessante was de zogenaamde 'subcommissie' visserij. Interessant omdat irVan der Vlies ondervoorzitter van deze commissie was die de taak had na te gaan in hoeverre geruchten over verdachte praktijken in de visserijwereld op waarheid berustten. Dat daarbij ook het vizier gericht werd op 'typische SGP-bolwerken' als Urk en Arnemuiden, maakte dat er extra veel werd gelet op de SGP'er in die commissie.Van derVlies dus. Van den Berg maakte deel uit van de commissie die zich verdiepte in de zogenaamde 'Bosio-affaire' (Bosio was een Franse zakenman wiens door de overheid gesubsidieerde bedrijf verdacht werd van betrokkenheid bij wapenhandel en drugstransporten).

Menno de Bruyne

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen