Studiecentrum · Naar een vernieuwd kiesstelsel

De hoeksteen van onze parlennentaire democratie, het kiesstelsel, staat weer ter discussie. Er zijn plannen om te komen tot een nieuw stelsel waarbij de kiezer meer invloed heeft op de personele samenstelling van de Tweede Kamer. In deze bijdrage wordt ingegaan op de vraag in hoeverre de SGP mee kan gaan met een wijziging van het kiesstelsel.

In het regeerakkoord voor het kabinet Balkenende-ll is de toezegging gedaan dat binnen één jaar na het aantreden van het nieuwe kabinet een voorstel voor een nieuw kiesstelsel voor advies aan de Raad van State zal worden aangeboden en dat de invoering van het nieuwe kiesstelsel nog deze kabinetsperiode zal plaatsvinden. Een discussie over dit onderwerp lijkt dus onontkoombaar. De SGP zit op een discussie over dit onderwerp niet te wachten. De Guido de Brés-Stichting publiceerde in 1996 de nota Weer wat nieuws! Een kritische blik op staatkundige vernieuwingen waarin zij duidelijk aangeeft niet de noodzaak in te zien van de invoering van een ander kiesstelsel.

Evenredige vertegenwoordiging

Op dit moment hebben we in Nederland een kiesstelsel dat gebaseerd is op evenredige vertegenwoordiging. Dat wil zeggen dat de zetels zoveel mogelijk over de partijen worden verdeeld naar het aantal stemmen dat zij bij de verkiezingen hebben gekregen. In de nieuwe plannen wil men de kiezers niet alleen de partijpolitieke samenstelling van de Tweede Kamer laten bepalen, maar ook de personele samenstelling. In het huidige stelsel is dat door middel van het uitbrengen van een voorkeurstem ook mogelijk, maar in de praktijk blijkt dat maar weinig kandidaten op die basis worden gekozen die er anders niet in gekomen hadden. Daarom zijn er plannen om een deel van de zetels voortaan via districten aan kandidaten toe te wijzen. Men heeft daarbij wel als uitgangspunt dat de totale zetelverdeling gebaseerd moet zijn op het uitgangspunt van evenredige vertegenwoordiging.

Bezwaren

Het is echter de vraag of zo'n ingrijpende wijziging van het kiesstelsel nodig en wenselijk is om tegemoet te komen aan de wens van burgers om meer invloed te hebben op de personele samenstelling van de Tweede Kamen Uit onderzoek is namelijk gebleken dat de regionale achtergrond van kandidaten bij de stemkeuze geen grote rol speelt. Daarbij komt dat aan een (gemengd) districtenstel een aantal bezwaren kleven. Eén van deze bezwaren is dat de kans groot is dat in de verkiezingscampagne regionale belangen de strijd tussen kandidaten in hetzelfde district beheersen. Invoering van een (gemengd) districtenstelsel is dus niet zo'n goed plan om te komen tot meer invloed van de kiezer op de personele samenstelling van de Tweede Kamen In het Nederlands Juristenblad heeft prof dn A.B. Andeweg een eenvoudig kiesstelsel geschetst waarvoor geen grote aanpassingen van het huidige kiesstelsel nodig zijn, maar waardoor de kiezer wel meer invloed heeft op de personele samenstelling van de Tweede Kamer dan in het huidige stelsel.We zullen dit stelsel eerst schetsen en vervolgens aangeven of de SGP hierin mee kan gaan.

Andeweg

Andeweg stelt voor onderscheid te maken tussen lijststemmen en voorkeurstemmen. In zijn voorstel krijgen kiezers de mogelijkheid te stemmen op een partij of op een persoon van een partij. Daarvoor is slechts een eenvoudige aanpassing van de stemcomputer (of het stembiljet) nodig. Op de stemcomputer staat bovenaan de naam van de partij en daaronder staan de namen. Voortaan moet dan, behalve op de naam van de persoon, ook op de naam van de partij gedrukt kunnen worden. Bij de bepaling wie van de lijst gekozen is, moet als volgt te werk worden gegaan. Eerst wordt bepaald hoe groot de lijstkiesdeler is (aantal uitgebrachte stemmen op de partij/aantal zetels). Vervolgens worden de lijststemmen gebruikt om in de volgorde van de lijst het aantal door de kandidaten behaalde voorkeurstemmen aan te vullen tot aan de lijstkiesdeler Meestal heeft de lijsttrekker voldoende stemmen om zonder aanvulling van de lijststemmen de lijstkiesdeler te halen.Voor de meeste andere kandidaten zal dat niet het geval zijn.Vervolgens worden alle kandidaten geordend in volgorde van het aantal aan hen toegekende stemmen (voorkeurstemmen+eventuele lijststemmen) en worden de door de partij behaalde zetels in deze volgorde toegewezen. In de tabel is deze berekening voor de ChristenUnie uitgevoerd. Andeweg heeft berekend dat met zijn stelsel de Kiesraad in 2003 19 andere kandidaten in de Tweede Kamer verkozen zou hebben verklaard. In het huidige stelsel zijn maar twee mensen met voorkeurstemmen verkozen.

SGP

De SGP heeft altijd kritisch gestaan tegenover plannen om de kiezer meer invloed te geven op de personele samenstelling van de Tweede Kamen In het huidige systeem is er echter al de mogelijkheid om door middel van het uitbrengen van een voorkeurstem die invloed uit te oefenen. Het stelsel van Andeweg verschilt daarom niet principieel van het huidige. Het heeft zelfs een voordeel. Er wordt namelijk een groter gewicht toegekend aan de lijstvolgorde. Met zijn stelsel zou bijvoorbeeld mw. Huizinga van de ChristenUnie niet in de Tweede Kamer zijn gekozen (zie tabel). Omdat met het voorgestelde stelsel van Andeweg meer rekening wordt gehouden met de lijstvolgorde zoals die door de partij is opgesteld, is het voor de SGP de moeite waard te overwegen in hoeverre met dit voorstel positief invulling kan worden gegeven aan een wijziging van het kiesstelsel.

j.W. van Berkum

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen