Politiek · De schade is te overzien¹

Na de huwelijksperikelen van haar kinderen en de verwoestende brand in Windsor Castle, stond de Britse koningin Elisabeth in I 992 het huilen nader dan het lachen. Zij bestempelde dat jaar dan ook als een 'annus horibilis'. Beleeft koningin Beatrix nu haar afschuwelijke jaar, na eerst de dood van haar steun en toeverlaat prins Claus, daarna de geruchtmakende affaire-Margaritha, en tenslotte 'Mabelgate'. Komt de monarchie hier wel overheen? Hoe groot is de schade?

Voorbeeldfunctie

Dat de monarchie schade heeft geleden, lijdt geen twijfel, ledere keer als de monarchie over de tong gaat, levert dat negatieve publiciteit en commentaren op. Dat is niet goed, niet voor de familie doorsnee, en evenmin voor de familie Oranje-Nassau. Daarbij valt ook nu weer op dat aan de leden van het Koninklijk Huis hogere eisen worden gesteld dan aan 'normale Nederlanders'. Zij worden geacht boven 'het gemene volk' te staan, in woorden en daden - de bekende voorbeeldfunctie. De koningin en de leden van haar Huis worden geacht het goede voorbeeld te geven.

Er is dus schade, veroorzaakt door het gedoe en de feiten die daar aan ten grondslag liggen. In de kwestie van de afgeblazen Toestemmingswet voor het huwelijk van prins Johan Friso met zijn verloofde Mabel Wisse Smit betreft dat haar oude connecties met criminelen uit de onderwereld en het verzwijgen daarvan voor koningin Beatrix en de verantwoordelijke bewindslieden, de minister-president in het bijzonder. Daardoor werd, stelde premier Balkenende terecht, het vertrouwen geschaad. De schade is des te groter, omdat die is ontstaan na de officiële verloving en de daaraan gekoppelde aankondiging dat de regering voor het huwelijk parlementaire toestemming wilde vragen. Het gezichtsverlies voor alle betrokken partijen is daardoor extra pijnlijk.

Plooien gladstrijken

Schade dus, in de zin van negatieve publiciteit, beschaamd vertrouwen en -wellicht- verstoorde relaties. Maar de ervaringen van de laatste jaren leren óók dat de monarchie tegen een stootje kan. Schadelijke affaires zijn vaak snel vergeten. Droeve of blijde gebeurtenissen aan het hof, zeker als die via de media van dichtbij worden gevolgd, hebben het effect dat het volk zich weer snel om de troon schaart. Neem alle heisa over de erg omstreden keuze van kroonprins Willem Alexander voor Maxima Zorreguleta, dochter van een lid van de Argentijnse militaire junta. Die verdween als sneeuw voor de zon nadat premier Kok de staatsrechtelijke plooien had laten gladstrijken en het gelukkige paar zich daarna, samen een stralende koningin Beatrix en een broze prins Claus, op de tv aan het Nederlandse volk voorstelde. Eén traantje van Maxima vermag meer dan de emmers met gal waar columnisten en republikeinen hun pennen in dopen.

Charme-offensieven waren ook vroeger erg effectief. Nooit stond de Nederlandse monarchie er beroerder voor dan aan het eind van de regeerperiode van de bij tijd en wijle onhandelbare koning Willem III. Maar de slechte herinneringen aan deze vorst vervaagden door de wijze aanpak van zijn weduwe, koningin-regentes Emma. Door zelf wél op de rode loper te blijven en stad en land af te reizen met haar lieftallige dochtertje Wilhelmina, wist ze in korte tijd de stemming in het land én onder de politici om te laten slaan. Haar dochter en kleindochter konden op dat voorwerk verder bouwen door hard werken, goed constitutioneel gedrag en een Oranje-exposure op het goede moment: op koninginnedag en op Prinsjesdag, maar bijvoorbeeld ook bij de dodenherdenking en bij nationale rampen.

Is dit het recept, ook voor de toekomst? Kunnen de krassen van 'Mabelgate' op die manier weer weg worden gepoetst? Op de korte termijn zeker, waarbij echter de kanttekening past dat té veel affaires té snel achter elkaar, de mening kunnen doen postvatten dat het niet te gek moet worden. Het is daarbij goed te bedenken dat de monarchale staatsvorm extra kwetsbaar is omdat deze in een maatschappij die is doortrokken van de denkbeelden van de Verlichting, nu eenmaal een'Fremdkörper' is en blijft.Te veel vreemde strapatsen kunnen het brede draagvlak dat de Oranje's nog steeds hebben, snel aantasten, en zijn daarom bedreigender dan republikeinse oprispingen van een handjevol fundamentalistische democraten.

Vorsten-van-tegenwoordig

Deze wetenschap moet de leden van het Koninklijk Huis te denken geven - en ze manen tot het gedrag dat van hen verlangd wordt. Dat geldt temeer, waar de druk van de media in onze open samenleving gigantisch is. De tijd dat vorsten konden bogen op politieke macht of zeggenschap, is passé. Evenmin kunnen de Oranje's zich nog beroepen op zoiets als historische verbondenheid.Welke doorsnee-Nederlander kent de vaderlandse geschiedenis nog, laat staan dat ingestroomde allochtonen daar een boodschap aan hebben. Vorsten-van-tegenwoordig moeten het vooral hebben van de samenbindende rol die ze kunnen vervullen in een samenleving die steeds verder verbrokkelt. Zij zijn eerst en vooral een symbool van eenheid en continuïteit. Dat geldt ook voor koningin Beatrix en de leden van haar Huis. Zijzelf beseft dit maar al te goed, maakt daar dagelijks werk van en heeft kroonprins Willem-Alexander deze taakopvatting met de paplepel ingegoten. Niet voor niets zei ze bij haar inhuldiging in 1980 in de Nieuwe Kerk: "Niet macht, persoonlijke wil of aanspraak op erfelijk gezag, maar slechts de wil de gemeenschap te dienen, kan inhoud geven aan een hedendaags koningschap."

Als de Oranje's deze taakopvatting ter harte nemen én ernaar leven, zullen misstappen uit het verleden snel weer zijn vergeven. Maar vergeten?

Menno de Bruyne

' Dit artikel is eerder gepubliceerd in het Nederlands Dagblad van 20 oktober jongstleden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen