Studiecentrum · Het geitenbokje van Abu Bakr

De islam is vanouds niet alleen een godsdienst, maar ook een overheid. Volgens de eerste geestelijke en politieke leiders binnen de islam moeten het kerkelijke en politiek-militaire gezag in dezelfde perso(o)n(en) verenigd zijn. Van deze opvatting is binnen de islam nooit afstand genomen. Hierdoor is het voor moslims niet gemakkelijk uit te leggen dat islam en democratie verenigbaar zijn. '

De islam kent geen onderscheiding van kerk en staat. Mohammed (ca. 569-632) was zowel staatsman als profeet. Hij begon zijn religieuze arbeid in Mekka. Omdat hij daar weinig gehoor vond, vertrok hij in 622 naar Medina. Daar werd Mohammed de geestelijke en politieke leider van de moslimgemeenschap. Zijn volgelingen betaalden aan hem tribuut (een soort belasting).Vanuit Medina voerde hij strijd om de islam uit te breiden.Volgens een overlevering zijn er in het totaal 74 militaire expedities ondernomen. Op deze wijze ontstond een moslimstaat. Bij zijn dood was Mohammed heer en meester over het Arabisch schiereiland. Na de dood van Mohammed werd het

khalifaat ingesteld. Khalief betekent plaatsvervanger of opvolger. Mohammed werd opgevolgd door khalief Abu Bakr (573-634). Abu Bakr was één van de eerste bekeerlingen van Mohammed. Er ontstonden problemen toen een aantal Arabische stammen wel moslims wilde blijven, maar geen tribuut betalen aan de opvolger van Mohammed. Abu Bakr accepteerde dat niet. Hij besloot dat tegen deze weigeraars oorlog moest

gevoerd. Een zekere Omar - die later ook khalief is geworden - was een andere mening toegedaan.Volgens Omar had Mohammed gezegd dat hij slechts gezonden was om oorlog te voeren totdat de vijand zou erkennen dat er maar één God was en Mohammed diens gezant. Allen die erkennen dat Allah God is en Mohammed zijn gezant, moesten volgens Omar met rust worden gelaten.

Geitenbokje

Abu Bakr was het niet met Omar eens. Wanneer iemand maar een geitenbokje (was van geringe waarde) dat hij aan Mohammed placht af te dragen, niet aan zijn opvolgers zou afdragen, dan wenste Abu Bakr tegen zo iemand een totale oorlog te voeren.Volgens de overlevering was de reactie van Omar.'Als in een flits zag ik in dat Abu Bakr gelijk had.' Aldus werd gehandeld. In een paar jaar tijd werd het Arabisch schiereiland veroverd door de islam (de zogenoemde ridda-oorlogen). De beslissing van Abu Bakr en Omar na de dood van Mohammed heeft belangrijke consequenties. Het betekende namelijk dat de islam niet alleen een godsdienst is. De islam moest ook een belastinginnende grootheid zijn en blijven.Wie belasting int, is overheid. De islam was dus zowel een godsdienst als een overheid met politiek en militair gezag. Mohammed kon uiteraard niet worden opgevolgd in zijn profetische taak. Maar zijn volgelingen dienden wel net als Mohammed het religieuze en politiek-militaire oppergezag in handen te hebben.

Kerk en staat

Het spreekt vanzelf dat de hiervoor beschreven staatkundige visie van de eerste moslimleiders zich niet laat verenigen met opvattingen over democratie en de scheiding van kerk en staat, zoals we die in ons land kennen. Christenen die in de traditie van de Reformatie staan, wijzen de vermenging van kerk en staat, zoals die bij de islam bestaat, af. Dat wil niet zeggen dat ze een absolute scheiding van kerk en staat voorstaan, zoals tegenwoordig wordt gepredikt. Kerk en staat hebben een eigen onderscheiden verantwoordelijkheid. In de Bijbel wordt nadrukkelijk onderscheid gemaakt tussen kerk en staat.'' Op meerdere plaatsen kunnen we lezen dat de Heere Jezus zegt dat we de keizer moeten geven wat des keizers is en Gode wat Gods is. Desondanks zijn er perioden geweest waarin christenen streefden het politieke en religieuze gezag in één hand te hebben ofte houden. Maar er zijn ook islamitische landen waar in de praktijk van alledag wel degelijk een scheiding was tussen het politieke en religieuze oppergezag. Hieruit blijkt dat er verschillende interpretaties van de islam en het christendom zijn.

Democratie

De islam heeft ten opzichte van het christendom een moeilijkheid. In de Bijbel is geen legitimatie te vinden voor een vermenging van kerk en staat, waarbij het politiek-militaire en religieuze gezag in dezelfde persoon is verenigd. Binnen de islamitische wereld ligt dit veel moeilijker. Dat is door de gezaghebbende geschiedenis van het geitenbokje van Abu Bakr en Omar erg lastig gemaakt. Zij waren immers van mening dat de islam ook een overheid was die belasting moet innen. Elke serieuze godsdienst is van oordeel dat het goed zou zijn als ieder mens zich bij die godsdienst zou aansluiten. Dat is begrij­

pelijk, maar het gaat te ver om kerk en staat te vereenzelvigen, waarbij een godsdienstige groepe-""ing belasting gaat innen en met geweld probeert het geloof op te leggen aan andersdenkenden. Tot op heden hebben islamitische leiders dergelijke opvattingen nooit afgewezen. Binnen de islam is het niet gemakkelijk om op in het verleden ingenomen standpunten terug te komen. Moslims kennen namelijk (in principe) geen kerkelijke hiërarchie. Dat maakt

het moeilijk om een koersverandering breed geaccepteerd te krijgen.Voorlopig ziet het er naar uit dat er geen duidelijkheid komt over de vraag in hoeverre islam en democratie met elkaar samengaan. Hopelijk blijft het geitenbokje van Abu Bakr voor deze duidelijkheid geen blijvende belemmering.

Drs.J.W. van Berkum

Wetenschappelijk medewerker studiecentrum SCP

' Gegevens voor deze bijdrage zijn ontleendaan: j.j.G. Jansen, Nieuwe inleiding tot de islam, Bussum 1998 en Hans Jansen, God heeft gezegd.Terreur, tolerantie en de onvoltooide modernisering van de islam, Amsterdam 2003.^ Voor meer informatie over de SCP-visie opkerk en staat zie o.a.: K. van der Zwaag, Onverkort of gekortwiekt. Heerenveen, 1999, p. 394, 395.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen