Europees Parlement · Bagdad en Brussel

Alle Europese scepsis ten spijt kan niemand ontkennen dat de eerste vrije verkiezingen in Irak in vijftig jaar van 31 januari succesvol zijn verlopen. Met een geschatte opkomst van zo rond de 65% kunnen de 275 gekozen Irakese afgevaardigden zich in ieder geval verheugen in een grotere democratische legitimiteit dan de leden van het Europese Parlement (EP). In veertien landen wereldwijd, waaronder Nederland, konden Irakezen in ballingschap ook stemmen. De ruim 14 min. kiesgerechtigden hadden veel redenen kunnen zien om juist niet te gaan stemmen. Denk alleen al aan de angst het slachtoffer te worden van een terroristische aanslag. Nog geen week voor de verkiezingen had de Irakese terroristenleider Abu Musab al-Zarqawi per videoband laten weten dat elke Irakees die zou gaan stemmen de dood verdiende.

Voor het EP vormde de precaire veiligheidssituatie de reden om geen volwaardig team van verkiezingswaarnemers richting Irak te sturen.Toch zijn er enkele europarlementariërs als onafhankelijke monitors naartoe gegaan. Op 2 februari deden zij in de buitenlandcommissie van het EP te Brussel verslag van hun ervaringen in Irak. Het meest opmerkelijk waren de observaties die de Britse barones Nicholson ons verschafte vanuit het Shiïtische zuiden.

'Eindelijk vrij'

De eerste plaats die ze bezocht was Al Shaiba, een kleine stad aan de rand van Basra, die vreselijk te lijden heeft gehad onder Saddam. Sommige mensen moesten kilometers ver lopen om bij het stembureau te komen. Het hoofd van het stembureau was zeer opgetogen. "Dit is de eerste dag van de vrijheid in Irak.Veertig jaar hebben we in een gevangenis geleefd maar nu zijn we vrij." Vrouwen konden stemmen in een apart lokaal en werden door vrouwen gefouilleerd. De eindverantwoordelijke voor dit stembureau krulde met zijn neus toen hij vertelde dat van de 2000 mensen die op deze locatie konden stemmen er al 1300 geweest waren. Hij verwachtte een uiteindelijke opkomst van meer dan 1800 mensen, meer dan 90%. Reeds voor zessen 's morgens stond er al een rij mensen die stond te popelen om van hun stemrecht gebruik te maken. Iedereen zag er op zijn "s zondags' uit. Crème en gouden hoofdtooi en bruin linnen gewaden voor de mannen en golvende zwarte gewaden voor de vrouwen met de klassieke blauw met witte hoofddoek. Een ieder was verrukt dat hun 'dag van vrijheid', zoals een kiezer het noemde, aangebroken was. De ordelijkheid van de rij deed denken aan de spreekwoordelijke Engelse beleefdheid bij het wachten bij een busstation.

Bij een ander stembureau hadden de mensen de straten van de stad versierd met veelkleurige linten over de straten. Het hoofd van het stembureau vertelde dat dit een uiting van een lokale traditie was, gewoonlijk alleen gereserveerd voor bruiloften en bijzondere feesten. Maar vandaag was het het grootste feest wat hij zich kon herinneren. Hij besefte wel dat de verkiezingen geen wondermiddel waren om Irak van de ene op de andere dag te verlossen van alle zorgen. De sleutel voor de oplossing van veel van de problemen was volgens hem niet de verkiezingen zelf, maar het proces van het opstarten van een overheid en vervolgens het schrijven van een grondwet. We Ike spot het Westen over deze verkiezingen dan ook wil uitstorten, het contrast tussen de gebondenheid onder Saddam en het deze dag uitoefenen van democratische rechten kan niet scherper getekend worden, aldus een Irakees.Als Irak er in slaagt vanuit deze verkiezingen te komen tot een breed gedragen overheid en een grondwet die de rechten van alle Irakezen waarborgt, dan zijn deze verkiezingen echt een succes.

Blik vooruit

Deze stemmen uit Irak die wij via de Britse barones vernamen, werden gevolgd door een linkse europarlementariër, die afgereisd was naar het Koerdische noorden. Maar ook links kon er niet onderuit dat de opkomst zo hoog was uitgevallen en dat er zoveel feestgedruis mee gepaard ging.Toch werd gezocht naar probleempunten. Zo waren er geen onafhankelijke waarnemers aanwezig geweest en was de opkomst alleen maar zo hoog geweest omdat de geestelijke leiders hiertoe hadden opgeroepen. En bovendien, wie moet nu de stemmentellers controleren.Verder zal Al-Sistani de verkiezingen wel gewonnen hebben en dat zou in linkse ogen de VS niet accepteren. Ook een probleem was dat vele Soennieten niet aan de stemming hadden meegedaan en moest nog eens met de grootste nadruk gezegd worden dat de Amerikanen geen bevrijders maar bezetters waren.

Met name de twee laatst genoemde punten gaven aanleiding voor debat. Het is inderdaad een probleem dat Soennieten het meest te lijden hebben gehad onder de dreiging van terroristische aanslagen. In Bagdad werd de opkomst echter nog steeds geschat op zo'n 70 procent. Bovendien waren Soennieten gekandideerd op stemlijsten. De inschatting van barones Nicholson was dat er wel eens meer Soennieten gestemd zouden kunnen hebben dan velen denken. Het is ook van belang dat deze bevolkingsgroep zich gerepresenteerd weet bij het schrijven van een grondwet midden augustus, waarover midden oktober een referendum volgt om uiteindelijk dit jaar te besluiten met nationale verkiezingen midden december.

Belder wees in het debat op het cruciale punt van een gezonde machtsdeling. Let wel, een tot op de dag van vandaag totaal onbekend politiek fenomeen in de Arabische wereld. Het is voor de territoriale integriteit van Irak van het grootste belang dat de Koerden, Soennieten en Shiïten in een werkbare relatie samenwerken aan de opbouw van het land. Het woord 'bezetting' was hem een doorn in het oog. Het is niet van belang hoe er in Brussel over gedacht wordt, van belang is hoe de Irakezen het zien. Hij wierp de term bezetting verre van zich, onder meer verwijzend naar het Nederlandse aandeel in de stabilisatiemacht, die onmogelijk als bezettingsmacht gezien kan worden. Met het oog op de bezoeken van de kersverse Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rice en president Bush in februari aan Europa, ook aan de Europese Instellingen te Brussel, zou de EU mèt de VS zich beter metterdaad kunnen inzetten voor een veilige toekomst en wederopbouw van Irak onder NAVO-vlag.

drs. B. Belder, lid van het Europees Parlementdrs. H.j. van Schothorst, medewerker buitenlandsezaken

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen