Jongeren · Een stelselmatige keuze

D66 is de partij van de bestuurlijke en democratische vernieuwing. Nu deze partij deel uitmaakt van de regering, grijpt zij baar kans. In de Banier van IO december 2004 werd aandacht geschonken aan de gekozen burgemeester; dit keer geven de SGP-jongeren hun visie op het bizarre voorstel van minister de Graaf voor een nieuw kiesstelsel.

Nieuw kiesstelsel

Sinds 1917 kent Nederland een eenvoudig en doeltreffend kiesstelsel. De enige eis voor het bemachtigen van een Kamerzetel is het behalen van de kiesdeler. Minister De Graaf wil het kiesstelsel echter gaan wijzigen om de politiek dichter bij de burgers te brengen. De volgende kabinetsverkiezingen moeten gaan plaatsvinden volgens een nieuw systeem. De kiezer gaat dan twee stemmen uitbrengen. De eerste stem wordt uitgebracht op een landelijke lijst. Deze lijst bepaalt het aantal zetels dat een partij in de Tweede Kamer behaalt. Aan de evenredigheid verandert dus niets. Daarnaast wordt Nederland verdeeld in 20 districten. In elk district kunnen twee tot vijf kandidaten worden gekozen. Daarvoor wordt de tweede stem gebruikt. Er zijn maximaal 75 Kamerzetels beschikbaar voor districtskandidaten. Een districtskandidaat komt pas in aanmerking voor een Kamerzetel als hij minstens 50% van de landelijke kiesdeler heeft behaald.

Het aantal zetels dat een partij op basis van de eerste stem heeft behaald, wordt eerst ingevuld door het aantal gekozen districtskandidaten. Het verschil tussen het totale aantal behaalde zetels en het aantal districtszetels wordt vervolgens aangevuld met kandidaten van de landelijke lijst. De tweede stem heeft dus slechts invloed op de personele invulling van maximaal de helft van de Tweede Kamer. Districtskandidaten mogen overigens tegelijkertijd op de landelijke lijst staan.

Een voorbeeld: op basis van de landelijke lijst behaalt de SGP (hopelijk minstens) drie zetels. Hoewel het zeer onwaarschijnlijk is, kan er in één district een SGP-kandidaat worden gekozen, die de eerste SGP-zetel bezet. De resterende twee zetels worden toegewezen aan kandidaten van de landelijke lijst.

Achtergrond en doel

Het huidige kiesstelsel voldoet volgens het kabinet niet meer, omdat Nederland sterk is ontzuild. Het aantal zwevende kiezers is flink toegenomen. Ook is het aantal leden van politieke partijen aanzienlijk teruggelopen. De band tussen kiezers en gekozenen is daardoor erg los geworden.Verkiezingsprogramma's zijn door maatschappelijke en politieke ontwikkelingen al snel door de feiten achterhaald. In plaats van de programma's van de verschillende partijen af te wegen, laat de burger de politiek liever over aan iemand die hij vertrouwt.

Kiezers krijgen naast invloed op de zetelverdeling tussen partijen eveneens invloed op de personele samenstelling van de Kamer. Een 'districtskamerlid' zal zich voor herverkiezing ook regelmatig tegenover de eigen kiezers moeten verantwoorden. Het kabinet wil daardoor de band tussen kiezers en gekozenen versterken.

Verder komt de politiek dichter bij de burgers, wat zorgt voor grotere politieke betrokkenheid. Dat kan een stimulans zijn voor burgers om zelf politiek actief te worden.

Ook moet het dualisme tussen regering en Kamer bevorderd worden. Door het grote aantal kamerleden met een eigen kiezersmandaat wordt de positie van de Tweede Kamer versterkt. Kamerleden die voor herverkiezing afhankelijk zijn van de kiezers, zullen regeringsvoorstellen immers kritisch beoordelen op de gevolgen voor de burgers. Daarnaast moet het aantal specialisten in de Kamer afnemen; er moeten meer generalisten komen.

Kritiek

De SGP-jongeren fronsen hun wenkbrauwen over het voorstel. Gemakshalve is hierboven steeds geschreven over 'het voorstel van het kabinet'. Echter, weinig partijen - waaronder WD en CDA - zitten er op te wachten. D66 verdiende evenwel een cadeautje omdat de partij wilde meedoen met de regering. Wellicht is D66 zelfs bereid het voortbestaan van de huidige coalitie op het spel te zetten voor het gedachtespinsel van De Graaf.

Ervaringen met het vergelijkbare Duitse stelsel leren dat het voorgestelde systeem waarschijnlijk helemaal niet leidt tot de ermee beoogde resultaten. Het plan moet echter koste wat het kost worden doorgevoerd.Vernietigende rapporten, waaronder een advies van de Raad van State, zijn door de regering van tafel geveegd.

Wij vinden regionalisering in ons kleine land onnodig. Ook onder kiezers lijkt daaraan volstrekt geen behoefte te bestaan. Die regionalisering kan niettemin wel gaan leiden tot ongewenste aandacht voor regionale belangen. Bovendien zijn de districten veel te groot om een sterkere band te creëren tussen kiezer en gekozene.

Ook is het systeem van twee stemmen voor veel kiezers verwarrend. Hoe kan een ingewikkeld kiesstelsel, waarvan de uitleg een voorlichtingsbudget vergt van 7 miljoen, 'de kloof' gaan dichten? Daar komt bij, dat er verschillende stelsels voor verschillende verkiezingen ontstaan.

staan. Verder bestaat het gevaar, dat mensen die bekend zijn om andere redenen dan hun politieke deskundigheid, zullen trachten een districtszetel te bemachtigen. Mogelijk gaan geld en contacten te belangrijk worden.

Daarnaast vormen de districtscampagnes een extra (financiële) belasting. Voor kleine partijen geldt bovendien dat kandidaten in de districten moeten meedoen om aandacht voor de partij te krijgen, ook als ze weten geen enkele kans te maken op een districtszetel. Ten slotte zou het sneu zijn voor Van der Staaij als hij zich elke week in zijn district moet verantwoorden, terwijl Van der Vlies - via de landelijke lijst de Kamer binnengekomen - daartoe niet is genoodzaakt.

In het kader van dit artikel voerde het te ver om alle bezwaren uit de doeken te doen. Onze ietwat sceptische visie moge evenwel voldoende onderbouwd en duidelijk zijn. We hopen dat D66 niet de kans krijgt het cadeautje uit te pakken.

Gerard Adelaar, voorzitter commissie 6/nnenlar]dse Zaken binnen de sectie Politiek

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen