Studiecentrum · Referendum

Op I juni jl. hebben alle kiesgerechtigde burgers zich in een referendunn mogen uitspreken of ze voor of tegen instemming door Nederland met het Verdrag tot vaststelling van een Grondwet voor Europa zijn. Een aantal partijen in de Tweede Kamer vindt dat er vaker een referendum moet worden gehouden. De SGP heeft zich altijd kritisch uitgelaten over de invoering van het referendum. Het referendum over de Europese grondwet was formeel een raadplegend referendum. Feitelijk was sprake van een bindend referendum, omdat de meeste politieke partijen van te voren hadden gezegd dat ze de uitslag zouden overnemen, al dan niet onder bepaalde voorwaarden. Deelname aan dit raadplegende referendum was volgens de SGP geoorloofd, omdat het formeel raadplegend was. In deze bijdrage komt de vraag aan de orde in hoeverre het wenselijk is vaker referenda te houden en of deelname aan referenda verantwoord is.

Bindend

in december 1995 verscheen een publicatie van het studiecentrum onder de titel'Het referendum opnieuw bezien''. In deze uitgave wordt - terecht - gesteld dat volksvertegenwoordigers tot taak hebben de uiteenlopende belangen van de bevolking te wegen en besluiten te nemen in het belang van het hele land. Het referendum over de Europese grondwet laat zien dat het voor de overheid erg moeilijk wordt om uiteenlopende belangen af te wegen. De meerderheid was weliswaar tegen, maar de argumenten waarom liggen soms mijlenver uit elkaar De uitslag was duidelijk, maar het is niet duidelijk wat Nederland nu wel wil. Dit voorbeeld laat zien dat het houden van een bindend referendum de afweging van belangen erg lastig, zo niet onmogelijk maakt. Door referenda worden politici met standpunten geconfronteerd, terwijl in de politiek juist de beginselen of uitgangspunten die aan die standpunten ten grondslag liggen centraal moeten staan. Het referendum is radicaal. Er blijft weinig ruimte over voor een afweging van de belangen van minderheden in een pluriforme samenleving. Dat de uitslag ons deze keer goed uitkomt, moet ons niet te optimistisch stemmen over het gebruik van dit instrument. Zouden we ook zo gelukkig zijn met een referendum over de vraag of artikel

23 van de grondwet over de vrijheid van onderwijs moet worden afgeschaft?

Raadplegend

De overheid is bij een raadplegend re ferendum niet gebonden aan de uitslag.Dat betekent dat de overheid niet wordt beperkt in haar belangenafweging. Formeel lijkt dat inderdaad zo te zijn. Feitelijk wordt het voor de overheidwel erg lastig om af te wijken van een duidelijke uitslag van een raadplea gend referendum.Wanneer bij een hoge Opkomst meer dan 60% van de bevolking tegen de Europese grondwet stemt en de regering besluit toch door te gaan op de ingeslagen weg, wordt de kloof die er is tussen burger en politiek alleen maar groter. De legitimiteit van het overheidshandelen komt sterk onder druk te staan wanneer de overheid regelmatig afwijkt van de uitkomst van raadplegende referenda. Burgers zien het instrument van een referendum dan meer als een fopspeen. In dat licht bezien is het de vraag of we positief moeten zijn over raadplegende referenda. De overheid zal een duidelijke uitslag niet zo gemakkelijk naast zich neer kunnen leggen. Het onderscheid tussen raadplegende en bindende referenda lijkt dus dun.

Deelname

Uit het voorgaande blijkt dat zowel tegen bindende als raadplegende referenda bezwaren zijn aan te voeren. Deze bezwaren hoeven niet vanzelfsprekend te betekenen dat deelname aan een referendum ongeoorloofd is. In de visie van de SGP zijn overheden geen marionetten van het volk. De overheid is dienares van God. Ze heeft zoals gezegd een eigen verantwoordelijkheid om verschillende belangen af te wegen en het algemeen belang te dienen. Wanneer de overheid haar eigen verantwoordelijkheid niet verstaat en beslissingsbevoegdheden neerlegt bij de burger, moeten wij als burger onze verantwoordelijkheid dan niet verstaan? Het mag ons toch niet om het even zijn welke beslissingen in ons land worden genomen. Het is de vraag of het daarbij­nodig is onderscheid te maken tussenraadplegende en bindende referenda. In beide gevallen krijgen burgers de wettige mogelijkheid om hun mening te geven. De idee van de volkssoevereiniteit die aan het houden van referenda ten grondslag ligt, wijzen we af. Als het goed is brengen we in onze stem niet tot uitdrukking wat wij willen, maar wat God

van alle mensen vraagt. Ook voor bindende referenda geldt: laat de besluitvorming in ons land niet over aan anti-christelijke machten.

j.W. van èerkum

Wetenschappelijk medewerker Guido de Brès- Stichting

' Ook in de SGP-notaJoh.Weggeman e.a., Weerv/at nieuws! Een kritische blik op staatkundigevernieuwingen, (Den Haag 1996) wordt ingegaan op het referendum.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen