Gereformeerden naar Hongaars Roemenië

Ir. L. van de Waal, oud Europarlementariër en lid van de Oost-Europa Werkgroep van de SGP, vroeg mij om begin maart met een SGP-delegatie mee te gaan naar Roemenie, om op de drie locaties van de Hongaarse Sapientia Universiteit een historisch-theologische lezing over Europa te houden. Ik deed dat al eerder in Hongarije (Gödöllö). U moet wetenionze regering subsidieert partijen die instanties daar helpen. Ditmaal liet de SGP zich uitnodigen door een (etnisch) Hongaarse partij (RMDS, RK en prot. 6%), die ook enkele ministers heeft, m.n. vice-premier Marko Béia, die gereformeerd is. 'Autonomie' is in Boekarest een vies woord (daarom richtte bisschop Tökés, die een belangrijke rol speelde in de Roemeense omwenteling in 1989, nog niet zo lang geleden een eigen politieke beweging op die meer autonomie nastreeft). Boekarest werkt hard aan de EU- voorwaarden. Onze Tweede Kamer stemde vóór toetreding, het CDA (nog) niet, de SGP wèl.

In het laatste gereformeerde 'bolwerk': Cluj-Napoca

Wij vlogen via Hongarije naar Roemenië. Cluj-Napoca was onder de Hongaarse naam Kolozsvar hoofdstad van Transylvanië, ooit deel van de Habsburgse monarchie en later van Groot- Hongarije.Transylvanië, dat bij de nederlaag van 1918 bij Roemenië werd gevoegd, is het stamland van het Hongaarse calvinisme en 'ons' laatste 'bolwerk' op de Balkan. Maar op het stadsplein zien we de Rooms-katholieke gotische St. Michaëlskerk. Daarnaast een ruiterstandbeeld voor de Hongaarse koning Matthias Corvinus (15"''^ eeuw) en daarvoor opgravingen. Dat standbeeld moet bewijzen, hoe Hongaars de stad is, maar de Romeinse resten hoe Roemeens.Althans volgens de vorige, buitengewoon anti-Hongaarse burgemeester.

Tegenover een Roemeens-Orthodoxe kerk staat het Theologisch Instituut van de Hongaarsgereformeerde kerk, samen met de Luthersen en Unitariërs. Dankzij voormalig dictator Ceausescu, die alle drie de stromingen dwong om samen één instituut te vormen.Van de 150 studenten zijn er 110 'gereformeerd'.Wij lopen het instituut binnen en komen daar zowaar mevr F. van de Beek tegen, dochter van de bekende prof. A. van de Beek. Zij is een theologe, die eerst bij de GZB werkte en nu in Cluj Nederlands doceert. Zij neemt ons mee naar een dienst in een gotische kerk, die wèl gereformeerd is en voor de gereformeerde faculteit dient. In deze voorbereidingsweek op het Heilig Avondmaal is er elke avond een 'Andacht'.Voor studenten verplicht. Een theologiestudente preekte over I Samuel 7: inkeer, boete vóór het offer Vervolgens gingen wij eten in een historisch restaurant: weer Corvinus geheten. Daar vertelden mw.Van de Beek en haar beste student over van alles.Volgens haar is de kerk'confessioneel' en kent zij geen vrijzinnigheid - wat anderen weer betwisten. Zo'n 15-20% is 'piëtistisch'. Piëtisten onderscheiden tussen gelovige predikanten en ongelovige. Maar zij zijn niet zo nationalistisch. Onder de maaltijd kwam de burgemeester binnen, die ik voorstelde aan onze delegatie. Deze Roemeen is beter dan zijn voorganger, die Hongaren afstootte. De andere dag voegde ds. (Oliver) Czövek (75!) zich bij ons. Hij spreekt Nederlands, om­

dat hij - na de Hongaarse opstand (1956)! - in Utrecht studeerde met een Nederlandse beurs. Hij was jaren secretaris van de pan- Hongaarse (consultatieve) synode. Hij is als emeritus nog actief. Hij bracht ons bij de nieuwe Sapientia Universiteit, de Hongaarse Universiteit van Transylvanië, waar de conferenties zouden plaatsvinden. De 'afdeling Cluj' van deze universiteit bleek gevestigd in een historisch gebouw, waar de gereformeerde vrijheidsstrijder Bocskay (1557-1606) nog had gewoond. Sapientia werd de zuiver Hongaarse tegenhanger van de gefuseerde Hongaars-Roemeense staatsuniversiteit 6abes-Bolyai. Op de nieuwe campus worden natuurwetenschappen gedoceerd. Onze delegatie kreeg in het hoofdgebouw een ondergronds zaaltje. De opkomst was ernaar. De studenten hadden gewoon college.We hielden toch maar onze verhalen - als vooroefening.

Ons verhaal in een volle zaal: Targu Mures

Met een busje reden we naar de volgende plaats: Tirgu of (in de nieuwe spelling) Targu Mures, in het Hongaars: Marosvasarhely.We zijn hier in het oude Székely-land, dat zelfs onder het communisme een zekere autonomie genoot.Wij overnachtten in een mooi diaconaal centrum van de Reformatuskerk, gebouwd met Nederlandse steun (Stichting OGO). De Sap/ent/o-universiteit heeft hier als opschrift: Dominus providebit Dus: God zal voorzien. En dat onder een kruis. Dankzij de besliste decaan, die direct de lessen Engels stopte, konden wij ineens spreken voor een volle zaal! Ook in het Engels. Maar onze tolk werkte toch door en de studenten hadden de koptelefoon op. Ik begon over protestantisme en democratie. Niet toevallig, zei ik, begon de revolutie tegen Ceausescu met ds.Tökés in Timisoara, gesteund door de Roemeense baptist, ds. Dugulescu (èn de Orthodoxe bisschop, hoorde ik later). Het Reformatiemonument in Geneve toont ons bevrijdingsbewegingen door heel Europa: van onze Willem van Oranje tot jullie Bocskay in Hongarije. Onze democratie is - anders dan de ontwerp- EU-constitutie van Giscard d'Estaing zei - geen directe vrucht van het oude Athene, maar van het Calvinisme, dat de bisschop verving door de ouderling en zelfs het recht van opstand kende. Maar democratie is een afgevallen vrucht. Gods soevereiniteit werd volkssoevereiniteit. Het liberalisme won. Tweede spreker was dr.W.Jongsma, oud-rector uit Veenendaal, taalkundige en globetrotter. Hij sprak over de groei van Europa: van kolen en staal (EGKS), via interne markt (EEG) naar een politieke gemeenschap (EU); en van 6 via 15 naar 25 landen! Het sneeuwbaleffect! Na de Wende mochten Oost- Europese landen ook meedoen, als zij maar Westerse 'waarden' volgden. De EU nam in 2001 in Laken de leus van de Franse revolutie over en ontkende haar Christelijke worteis.Als derde sprak onze jongste, drs. Evert Jan Brouwer uit Gouda, over ethische kwesties in het Europees Parlement: abortus, euthanasie, homoseksualiteit en klonen. Het klimaat in Europa is liberaal.Wei, of de jongelui nog vragen hadden? Nee dus. Waren ze nog bang? Of stond 'Europa' te ver van hen af? Toen begon ds. Bustya Deszö, een gedreven emeritus, weer over de Hongaarse minderheid. (Hij grapte naar mij over de Friezen in Nederland). Hij zat in de communistische tijd in de gevangenis en bouwde na de Wende een nieuwe wijkkerk in Targu Mures. Na afloop toonde hij ons trots een soort christelijke Pabo: in een simpel gebouwtje met enkele gepensioneerde leraren voor de klas. Deze school wordt gesteund door de ons bekende Driestar uit Gouda. Daarna liet genoemde decaan, prof. Hollanda (Nederlandse voorouders!), ons de nieuwe campus zien. Men geeft hier vooral techniek en menswetenschappen.Wij vroegen wie de Sapientiauniversiteit had opgericht. Het bleek een Initiatief van Hongarije onder (de protestantse) premier Orban (2000), en in overleg met ds.Tökes, nu bisschop. Vier historische kerken voerden het plan uit: de Lutherse en Gereformeerde Kerk, maar ook de R.K en de Unitariërs! Het is de Hongaarse moe­ dertaal die de verschillende confessies verbindt. Staatserkenning is er nog niet, maar zal zeker komen. Er zijn in Roemenië vele privé-universitelten, die slechter en duurder zijn.

Nieuw en oud: Miercurea Ciuc

Toen bracht het busje ons oostelijker in Miercurea Ciuc, in het Hongaars: Csfkszereda. Hier verbleven wij in een modern hotel. Op mijn kamer kon ik eindelijk weer het BBC-journaal krijgen: Bush in India, Hamas bij Putin.

De Sof); ent; a-universiteit was hier gevestigd in een voormalig hotel en was hier met ruim duizend studenten nog groter dan op de vorige locatie: economie en menswetenschappen zijn de belangrijkste aandachtsvelden. Men Is hier over-

wegend katholiek. Ds. Czövek vertelde dat een Rooms-katholieke bisschop hier vóór de Wende zich dapper tegen het communisme verzet had: Marton Aron. Bovengronds. De bekende Lutherse ds.Wurmbrandt was de enige niet. Hongaarse protestanten grappen van de katholieken: 'geen zonde, maar pech'. Hoe zou vanmorgen de opkomst zijn? Helaas. De collegezaal liep niet vol. Studenten hadden nog les of gingen vrijdags naar huis. Er bleken wel enkele meisjesstudenten (Engels, geschiedenis) van de staatsuniversiteit te zitten, en enkele leraressen Engels: tegenwoordig hier een verplichte taal.

Wij hebben toen voor hen onze verhalen maar samengevat.

Na afloop bekeken wij ook hier het centrum, maar ook dat bleek door Ceausescu met bulldozers gemoderni­ seerd. Op een heuvel bezochten we een Renaissancekasteel en op een andere heuvel een Rooms-katholieke Barokkerk die 's zomers door honderdduizenden pelgrims bezocht wordt vanwege een Mariabeeld met geneeskrachtige werking.

Hier eindigde de Westerse cultuur, verklaarde ds. Czövek. In de verte zie je de Karpaten. Daarachter ligt het eigenlijke Roemenië. Maar er bleek in stilte een 'open deur' onder Roemeens-Orthodoxen: wat geen Hongaarsgereformeerde kan maken, doet een Koreaanse zendeling, die vanuit Boekarest de Presbyteriaanse Kerk van Roemenië oprichtte. Voor de Roemenen werd met financiële steun van Stichting Hulp Oost-Europa de Institutie van Calvijn vertaald!

Terug en vooruit

Vanwege de zware sneeuw begonnen we vroeg aan de terugreis.We wilden het vliegtuig niet missen, voor de zondag. De weg door bossen en dorpen was nog even primitief, maar wel schoongemaakt. Zo hielden wij tijd over voor een gesprek met prof. Kiss op het Theologische instituut in Ciuj. De Oudtestamenticus spreekt vloeiend Nederlands, want hij had ook bij ons gestudeerd.Wij vroegen: hebben wij ons vergist in de mentaliteit van deze studenten? Hij vertelde: op de Babes-Bolyai Universiteit hadden juist de Hongaarse studenten de eigen taal opgeëist. Zij riepen dus om 'culturele' autonomie. Dat leeft! De prof wilde bij de heropening van het gebouw in september lezingen organiseren over nationalisme. Dat raakt ze! Wat zegt het Oude Testament over minderheden? Denk aan weduwen en vreemdelingen. De prof pleitte zelfs voor'positieve discriminatie'. "Denk maar aan de psalm: 't Is de Heer, die 't recht der verdrukten gelden doet." En wat zegt de dogmatiek (van Kar! Barth!) over volk en volken? Wij moeten, zei hij, onze mensen bewustmaken van bestaande (verdedigings-)mechanismen. Barths foto hing aan de muur tussen vele andere professoren. Ik merkte zijn aanwezigheid: tegen natuurlijke theologie. Het zou goed zijn als de studenten van Sapientia een injectie kregen van zulke theologen.

Dankbaar stapten wij in het vliegtuig. Wat zij van ons geleerd hebben weet ik niet, maar ik heb veel van hen geleerd!

ds. C. Blenk, Uenden I Gorinchem

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen