Tweede Kamer · Erelijst der gevallenen

Twee weken geleden stond Nederland stil bij de gevallenen in de Tweede Wereldoorlog, en tijdens 'vredesnr\issies' in de jaren erna - zoals altijd op 4 mei, de dag van de nationale dodenherdenking. En hoewel de oorlogsjaren ieder jaar meer verleden tijd worden, is het fijn om te merken dat er gelukkig nog velen zijn die ieder jaar de moeite nemen om de doden die vielen bij de strijd om onze en anderer vrijheid te herdenken. Het offer dat zij brachten was het zwaarste dat zij konden brengen!

Kransen

Landelijk zijn liet de Dam in Amsterdam en de Waalsdorpervlakte bij Den Haag waar zich traditioneel de meeste aandacht op richt. Maar ook op lokaal niveau zijn er nog tal van herdenkingen, in de hoofdstad zijn naast de koningin en de kroonprins daarbij ook altijd de fractievoorzitters van de in

de Tweede en Eerste Kamer vertegenwoordigde partijen aanwezig, dus sinds 1986 ook ir. Van der Vlies. In en om de Tweede Kamer in de Residentie worden de doden op de 4' mei op twee plaatsen herdacht, 's Ochtends gebeurt dat buiten het gebouw, wanneer er kransen worden gelegd bij Perscentrum Nieuws-poort, waar in de gevel een gedenksteen is aangebracht voor hen die sneuvelden omdat de bezetter hun mening en woord niet duldde.

Later is er ook in het Kamergebouw een plechtigheid. Die vindt plaats in de hal van wat tot de nieuwbouw (dus tot 1992) de hoofdin- en uitgang van de Tweede Kamer was. Binnenhof IA. Op die plek bevinden zich twee 'oorlogsmonumenten'. Het zijn de "Erelijst voor de gevallenen" en de plaquette die herinnert aan de slachtoffers van het brute oorlogsgeweld door de Japanners in Nederlands-Indië. Bij die erelijst leggen de Kamervoorzitter namens de Staten- Generaal, en de minister-president namens de regering, een krans neen

Nageslacht

Die 'erelijst' bestaat feitelijk uit vijf enorm dikke boekwerken. Ze vormden de uitwerking van een gedachte die eind 1943 door koningin Wilhelmina voor Radio Oranje was geopperd. Onder de indruk van de executie van enkele verzetstrijders kort daarvoor, sprak zij in een van haar bekende redevoeringen over een "boek voor onze helden en martelaren 'dat een ereplaats in ons midden' moet krijgen en aan het nageslacht worden doorgegeven." Dat boek kwam er. En omdat er zo ontzettend veel namen te vermelden waren, is er een onderverdeling gemaakt in vijf groepen gevallenen: de Landmacht, de Marine, de Koopvaardij, het Verzet en degenen die in Nederlands-Indië om het leven kwamen.

De 'erelijst' werd door toenmalig koningin Juliana op 4 mei 1960 (15 jaar na de bevrijding) tijdens een indrukwekkende bijeenkomst in de Ridderzaal, aangeboden aan alle leden van de Staten- Generaal (Eerste én Tweede Kamer) als vertegenwoordigers van het Nederlandse volk.Aanwezig daarbij waren ook prins Bernhard en de vier prinsessen: Beatrix, Irene, Margriet en Christina. Bij die gelegenheid zei Hare Majesteit onder meer: "ln het boek staan zij vermeld die wij juist meenden niet te kunnen missen bij onze herrijzenis, leder onzer heeft de vrijheid met zijn leven te bewijzen, de boodschap van hun dood te hebben verstaan".

Driekleur

In dit enorme boekwerk, neergelegd op een massief stenen schrijn en beschermd door een dikke glazen plaat, staan alfabetisch gerangschikt de namen van 17.500 vaderlanders die in de Tweede Wereldoorlog als militairen (ter land of ter zee), opvarenden van de koopvaardij of door hun deelneming aan het verzet tegen de Duitse of Japanse bezetter het leven verloren. Naast de gedenktafel hangt de nationale driekleur. Bovenaan de vlaggenstok ten slotte een lauwerkrans van oud-zilver, bedoeld als hulde aan hen wier namen staan opgetekend.

Duizenden namen, op papier gezet, gekalligrafeerd, één voor één, naam na naam, bladzijde op bladzijde, tot het getal van 17.500 bereikt was. Echt monnikenwerk, verricht door de zusters Benedictinessen van de Onze Lieve Vrouwe Abdij van de Benedictinessen in het Noordbrabantse Oosterhout.Tien jaar deden ze erover totdat alle namen van de door het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie te Amsterdam samengestelde lijst, op schrift stonden.

Ruim een jaar nadat het monument was onthuld, in 1961, kwamen er klachten over met name buitenlandse toeristen die uit onwetenheid of onnadenkendheid zich weinig eerbiedig in de hal van het Kamergebouw ophielden. Iemand constateerde dat bezoekers in het gedenkboek bladerden, het monument als zitbank of steunpunt voor het vastknopen van schoenveters gebruikten en met de hand door de vlag sloegen. "Deze houding was des te storender", zo liet een briefschrijver weten, "omdat het merendeel van de bezoekers van Duitse afkomst is." Op zijn verzoek - en wellicht ook dat van anderen - is de gedenktafel later omgeven door een afzetting met sierkoorden en werd de glazen plaat er ter bescherming overheen gelegd.

Elke morgen slaat een van de beveiligingsambtenaren van de Tweede Kamer een bladzijde met 24 namen erop om. Zo komen alle namen van gesneuvelden eens bovenop te liggen. Om te weten of er een familielid of bekende aan de beurt is, bellen sommigen de Kamer wel eens op teneinde op die dag aanwezig te kunnen zijn en een blijk van stille aandacht in de vorm van bloemen achter te laten. Hetzelfde gebeurt als het Binnenhof buitenlands bezoek ontvangt. De hoge gast, meestal een minister of president of premier of parlementaire delegatie, legt dan een krans neer bij de erelijst.

Opdat wij niet vergeten...

Menno de Bruyne

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen