Jongeren · Detentiebeleid geëvalueerd

De afgelopen jaren zijn flinke veranderingen in het gevangeniswezen doorgevoerd. Strenge straffen en forse bezuinigingsmaatregelen vormen de belangrijkste ingrediënten van het door Donner gevoerde detentiebeleid. Veel ex-gedetineerden vallen in herhaling. Harder straffen, moet dit voorkomen. Maar vraagt justitie juist niet om recidive nu de bezuinigingsmaatregelen hebben geleid tot versobering van de dagprogramma's van gedetineerden? En werken de bezuinigingsmaatregelen juist niet averechts nu ze hebben gezorgd voor het selectiever toepassen van resocialisatieprojecten? Worden criminelen nog wel voorbereid op een nieuw leven na hun gevangenschap? Een globale evaluatie van het detentiebeleid van het kabinet-Balkenende II, waarbij enkele verbeterpunten worden aangedragen.

Bezuinigingsmaatregelen

Als gevolg van de bezuinigingen zijn de dagprogramma's in gevangenissen sinds 2004 flink versoberd. Het dagprogramma van gedetineerden - een combinatie van werken, luchten en onderv/ijs volgen - is van veertien naar acht uren teruggebracht en biedt (meestal) niet meer dan het minimaal voorgeschreven aantal uren activiteiten. Het avondprogramma, dat voorheen van circa 18.00 uur tot 21.00 uur duurde, is geheel v^eggevallen. Hierdoor is minder personeel nodig om de gedetineerden te begeleiden.Wij staan niet negatief ten opzicht van het "sober regime", al moeten met het oog op de leefbaarheid en veiligheid in de gevangenis geen verdergaande versoberingen worden doorgevoerd. Een aandachtspunt is dat de contacten van gedetineerden met privé-relaties door de invoering van het "sober regime" onder druk staan. Het onderhouden van privé-relaties is namelijk alleen nog overdag tijdens de uren van het dagprogramma mogelijk.Veel gedetineerden hebben een werkende partner en schoolgaande kinderen. Het gevolg; sociale contacten verminderen en gedetineerden vereenzamen sneller Het is daarom wenselijk een (kort) avondprogramma in te voeren. Bijvoorbeeld door de bestaande bloktijden te verschuiven en in plaats van een ochtendprogramma geregeld een avondprogramma te realiseren.

Wegens cellentekort is in 2004 ook de tweepersoonscel als bezuinigingsmaatregel ingevoerd. De ervaringen hiermee zijn positief, zo wijzen evaluatierapporten uit. Een verbeterpunt is de invoering van het vrijwilligheidsprincipe. Momenteel komt iedere gedetineerde voor het delen van een cel in aanmerking, tenzij een contra-indicatie (bijvoorbeeld een psychische stoornis) hieraan in de weg staat. Naar onze mening moeten gedetineerden een eigen celgenoot kunnen kiezen. Dit heeft een positief effect op de participatie van de gedetineerde.

Resocialisatie

Het kabinet-Balkenende heeft de afgelopen jaren een sterke nadruk gelegd op het vergroten van het veiligheidsgevoel. Harder straffen, in de vorm van eerder en langer opsluiten, zou de recidive doen verminderen. Het programma'Terugdringen Recidive' (2002) neemt binnen het detentiebeleid dan ook een belangrijke plaats in. In dit programma wordt een selectie gemaakt van gedetineerden die voor een resocialisatieprogramma in aanmerking komen.Alleen "gemotiveerde" gedetineerden krijgen begeleiding. Gedetineerden kunnen niet meer op eigen initiatief met reclasseringswerkers in contact treden. De reclassering verricht haar werk in "gedwongen kaders". Dit houdt in dat begeleiding alleen mag worden verleend in opdracht van het Openbaar Ministerie, de rechter of het gevangeniswezen.

Wij willen graag verandering zien in het feit dat een beperkte groep "gemotiveerde" gedetineerden in aanmerking komt voor resocialisatieprogramma's. Kansarme gedetineerden keren eveneens terug naar de samenleving.Voor de veiligheid van de samenleving zou men juist in deze personen moeten investeren. Naar onze mening moeten alle langgestraften voor resocialisatieprojecten in aanmerking (kunnen) komen. Een ander verbeterpunt op resocialisatiegebied is dat een speciale bezoekregeling voor kinderen aan hun gedetineerde vaders moet komen. Onderzoek wijst uit dat de kinderbezoeken een positieve bijdrage leveren aan het psychosociale welzijn van gedetineerden. Daarnaast vergroten de kinderbezoeken de kans op succesvolle terugkeer van de vaders in hun gezin (en daarmee de kans op recidivevermindering).

Nazorg

Slechts een beperkt aantal gedetineerden krijgt na vrijlating een reclasseringscontact.Alle anderen zijn aangewezen op hun eigen zelfredzaamheid, privé-relaties en het algemeen maatschappelijk werk in hun vestigingsgemeente. De verantwoordelijkheid voor de nazorg aan ex-gedetineerden berust sinds 2005 bij de gemeenten in plaats van de reclassering. De aansluiting tussen 'binnen' en 'buiten' verloopt in de praktijk moeizaam; circa 80% van de gedetineerden krijgt tijdens detentie geen begeleiding, wordt zonder geld, huisvesting en werk in vrijheid gesteld en moet zelfstandig (zonder reclasseringsbegeleiding) hulp vragen bij de gemeente over zaken als identiteitsdocumenten en uitkering. In november 2004 is daarom het verbeterplan 'Aansluiting nazorg' opgesteld. Hierin staat dat gemeenten een "naadloze overdracht dienen te realiseren op ten minste vier basisdeelgebieden; identiteitsdocumenten, inkomen, huisvesting en zorg".

Onzes inziens kunnen verscheidene verbeteringen worden getroffen. Al binnen de muren van de gevangenis dient de aansluiting op nazorg te worden gelegd. Praktische zaken zoals uitkering en huisvesting moeten al binnen de muren - bij coördinatiepunten - (kunnen) worden geregeld. Op deze manier kan worden voorkomen dat gedetineerden na vrijlating in een gat vallen. Daarnaast dient de reclassering, die kennis en expertise op nazorggebied heeft, gemeenten bij te staan bij de invulling van hun verantwoordelijkheid.

Conclusie

71% van alle ex-gedetineerden gaat opnieuw de fout in. Een hoog percentage, terwijl het beleid van het kabinet-Balkenende mede was gericht op het terugdringen van recidive. De bezuinigingen zijn naar ons idee hier en daar doorgeschoten. Een groot deel van de gedetineerden - de "kansarme" categorie - keert zonder voorbereiding terug in de samenleving; men heeft geen geld, werk/ uitkering en huisvesting. We willen het nieuwe kabinet daarom aanbevelen; investeer in een vrijheidsstraf die voor alle langgestraften wordt gecombineerd met een behandeling en onderwijs.Voer daarnaast de genoemde verbeterpunten op nazorggebied door. Een detentiebeleid met aandacht voor resocialisatie levert niet alleen de gedetineerden zelf, maar ook de samenleving nut op.

Elze de Vries Commissie Binnenlandse Zaken, SGP-jongeren

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen