Achtergrond · Kristdemokraterna

Op papier zijn de Scandinavische landen luthers. De geregistreerde oni< .erkeiijkheid was er altijd een stuk lager dan in Nederland. Maar in werkelijkheid zijn die landen minstens even geseculariseerd als ons land. Dat geldt zeker voor Denemarken en Zweden. In Noorwegen en Finland stellen kerk en godsdienst nog weer wat meer voor.

Zo werd de abortus in Zweden al vroeg gelegaliseerd. Er was geen christelijke partij die zich opwierp als verdediger van het ongeboren leven. Ook de verzorging van kleine kinderen in crèches werd daar veel eerder gemeengoed dan bij ons.Toen hier nog werd opgetreden tegen pornografie was dat in Zweden al gelegaliseerd. Ook in andere opzichten brak men radicaal met de christelijke historie van het land. Begin jaren zestig besloot men het godsdienstonderwijs op de middelbare scholen uit het lesprogramma te schrappen.

Pinkstergemeenten

Voor een aantal christenen, met name uit de hoek van de pinkstergemeenten, was dat een reden om in 1964 een eigen partij op te richten: de Kristen Demokratisk Samling (KDS). In 1985 kwam deze partij voor het eerst in het parlement. Op eigen kracht kon de KDS de kiesdrempel van vier procent niet halen, maar door een lijstverbinding met de Centrumpartij (vanouds de partij van het platteland) werd Alf Svensson in dat jaar als parlementslid gekozen.

Naast pinkstermensen werden ook luthersen, baptisten en rooms-katholieken lid. De KDS wilde een partij zijn voor alle Zweedse christenen. Begin jaren tachtig sloot men zich aan bij de Christen-Democratische Internationale. Maar door haar specifieke pinksterachtergrond en haar sterke nadruk op prolife en pro-family strijdvragen was de Zweedse partij toch een vreemde eend in dit gezelschap. Ze leek in sommige opzichten meer op de ChristenUnie dan op het CDA.

Regeringsdeelname

Hoewel de partij zwaar tilde aan de Zweedse abortusvrijheid, beschouwde zij dat toch niet als een breekpunt om tot een regeringscoalitie toe te treden. "We zijn de enige

partij in Zweden die tegen de abortus is", zo vertelde partijsecretaris Per Egon Johansson mij toen ik in de jaren tachtig op het partijkantoor in Stockholm op bezoek was. „Maar als we zouden zeggen dat we niet tot de regering toetreden wanneer er geen betere abortuswetgeving komt, dan kunnen we wel ophouden". Sinds kort zitten de Zweedse christendemocraten (ze hebben hun naam inmiddels veranderd in Kristdemokraterna) in de regering.Vooral in de jaren negentig hebben zij een forse groei doorgemaakt. De socialisten verloren vorig jaar hun meerderheid en onder leiding van premier Reinfeldt trad een centrumrechtse coalitie aan, waarin de christendemocraten 3 van de 22 ministersposten bezetten. Een van de christendemocratische ministers is de 48-jarige Göran Hagglund, die de portefeuille van gezondheid en sociale zaken beheert. Daarvoor was hij jarenlang parlementslid en voorzitter van de christendemocratische fractie in de Zweedse rijksdag. Hij geldt als de leider van de partij.Begin dit jaar kwam Hagglund echter in opspraak omdat hij een wetsontwerp had ingediend om de deur voor het abortustoerisme wijder open te zetten. Buitenlandse vrouwen, met name uit Polen, zouden voortaan dezelfde rechten op een abortusingreep krijgen als Zweedse vrouwen.

Verontwaardiging

Dat leverde in zijn eigen partij een storm van verontwaardiging op.Twee van de drie stemmers op de Kristdemokraterna wezen het wetsvoorstel af. Moest zo'n voorstel nu uitgerekend door een minister van hun partij, voor wie abortus toch altijd een aangelegen punt was, ingediend en verdedigd worden! Overigens komt het woord abortus en de strijd daartegen in het huidige christendemocratische program niet meer voor. Wel betitelt men het menselijk leven als onschendbaar. Hagglund rechtvaardigde zijn gedrag door te stellen dat het bij dit wetsontwerp eigenlijk maar om een technische aanpassing ging van de regels. Een aanpassing in het kader van de Europese harmonisatie. De felle kritiek, met name uit de pinkstergemeenten en de Rooms-Katholieke Kerk, deed hem niet van standpunt veranderen. Kennelijk denkt Hagglund, die zelf behoort tot de grote Lutherse Kerk, over deze zaken wat makkelijker dan een aantal van zijn partijgenoten.Volgens hem moet de overheid ook hulp bieden aan buitenlandse vrouwen die in nood verkeren. Daarbij komt dat er binnen het Zweedse politieke bestel en ook binnen de huidige centrum-rechtse regeringscoalitie geen enkele opening is voor een wezenlijke verscherping van de gangbare abortuspraktijk. Dat behoort ook daar tot de verworvenheden van de moderne samenleving.

Aanpassing

In deze Zweedse discussie zie je hoezeer partijen en politici onder druk staan om zich aan te passen bij de gangbare opvattingen. Dat hebben we in het verleden ook gezien bij de socialistische partijen in West-Europa. De SDAP die in 1939 tot het kabinet toetrad, was een veel meer verburgerlijkte partij dan de SDAP uit de tijd van Troelstra. Christelijke partijen vormen bepaald geen uitzondering op die aanpassingstendens. Zij moeten in onze tijd helemaal tegen de stroom oproeien. Als ze een grotere groep kiezers willen aanspreken moeten ze hun program en hun profiel bijstellen. Uiteraard zal de partij­-

leiding altijd geneigd zijn om dergelijke veranderingen te camoufleren. Een partij en vooral een kleine partij die deelneemt aan de regeringscoalitie staat voor de noodzaak om op alerlei punten water bij de wijn te

doen. Ministers moeten dan met voorstellen komen die helemaal niet sporen met de lijn van hun partij of daar zelfs volstrekt mee in strijd zijn. Dat roept bij de achterban, althans bij een deel van de achterban, grote vragen op. Gemakkelijk leidt dat tot vervreemding. Zijn dat nu onze ministers en is dat nu tegenwoordig onze partij?

dr. C.S.L. Janse

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen